Ik ging op zoek naar de perfecte vervanger voor cocaïne

Een scheikundige die een drug wil ontwerpen die perfect is voor het uitgaansleven, zal het moeilijk vinden om cocaïne te overtreffen. Het laat zich combineren met drank als mayonaise met patat – het wordt er niet echt gezonder van, maar veel mensen zijn er dol op. Omdat het niet lang werkt neem je niet snel te veel en omdat je het kan snuiven werkt het snel. Maar bovenal bevredigt het een lust waarvan je niet wist dat je die had voordat je je eerste nakkie nam.

Toch heeft coke grote nadelen: het is extreem slecht voor je gezondheid, het is peperduur en elke euro die je eraan besteedt subsidieert gewelddadige criminelen over de hele wereld. Ik besloot daarom op zoek te gaan naar een alternatief voor cocaïne – een drug die hopelijk wat minder verwoestend is voor de wereld, je hart, en je portemonnee.

De groeiende online markt in vooruitstrevende designerdrugs is de plek waar ik zoek. Voor wie niet bekend is met wat eufemistisch ‘research chemicals’ worden genoemd: het gaat hier om stofjes die je geestesgesteldheid beïnvloeden, maar geen lange traditie van gebruik kennen, zoals coke, mdma of alcohol. Die nieuwigheid brengt risico’s met zich mee; over de gezondheidseffecten is vaak weinig bekend. Daar tegenover staat dat wetgevers vaak (nog) niet de moeite hebben genomen om deze stoffen te verbieden, wat minder juridisch gedoe en lagere prijzen betekent. Online zijn honderden van dit soort stoffen verkrijgbaar. Dream Market, één van de grootste sites voor drugshandel op het darknet, heeft op het moment een kleine achthonderd varianten in de aanbieding. Liefhebbers proberen ze uit en doen op verschillende online fora verslag van de werking. Op PsychonautWiki hebben vrijwilligers een poging gedaan om dit soort gebruikerservaringen en andere kennis te inventariseren – op de site staan honderden stoffen vermeld.

Voor ik aan m'n zoektocht begin spreek ik Eelco Ruijter, universitair hoofddocent organische chemie aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Hij sluit zeker niet uit dat er iets tussen zou kunnen zitten dat superieur is aan cocaïne. Wel acht hij het onwaarschijnlijk dat het op een vrije markt de competitie zou kunnen aangaan met het welbekende poeder. De wijze waarop cocaïne wordt gemaakt lijkt misschien omslachtig, maar in vergelijking tot industriële chemische productieprocessen is die juist erg efficiënt, zo legde Ruijter uit. “Er zit in cocabladeren ongeveer 1% cocaïne en die is er met weinig kennis van zaken uit te halen. De techniek die gebruikt wordt is een van de eerste die onze eerstejaars studenten hier leren.” De hoge prijzen van het spul zijn vooral te danken aan het feit dat productie en distributie in het geniep moeten gebeuren. Ruijter denkt dat een scheikundig bedrijf coke op dezelfde manier zou maken als nu gebeurt. Morfine wordt na honderd jaar ook nog steeds uit een papaverbol gewonnen, gewoon omdat dit de goedkoopste manier is om het spul te maken.

Om binnen het overweldigende online aanbod het kaf van het koren te scheiden, heb ik een zoekstrategie nodig. Enerzijds wil ik leunen op de ervaringen van eerdere gebruikers, en dus struin ik Reddit en andere drugsfora af op zoek naar mensen die beweren een alternatief voor coke te hebben gevonden. Anderzijds hoop ik op een nieuwe vondst. Ik zoek daarom met Google Scholar (zoekwoorden: ‘cocaine analogues’) naar stoffen die qua chemische structuur op coke lijken, en waarvan wetenschappers denken dat ze weleens een vergelijkbaar effect zouden kunnen hebben.

Die lijst is langer dan je zou denken. Onderzoekers hebben muizen platgespoten met zo’n beetje elke drug die ook maar een beetje op coke lijkt, in een poging een middel te vinden om verslaafden mee te behandelen. Ze zijn daarbij natuurlijk niet op zoek gegaan naar een stof die de knaagdiertjes lekkerder vinden dan coke, maar soms was het per ongeluk raak. Veel van die stoffen zijn alleen niet te koop op het darknet, omdat ze moeilijk zijn na te maken voor het clandestiene circuit. Maar bij één drug is het bingo: RT-111, alias dichloropaan. Apen die het spul ooit aangeboden kregen konden er niet vanaf blijven, en het is gewoon online verkrijgbaar.

Onderzoekers hadden deze stof ook bij ratten ingespoten om daarna te kijken hoe diverse receptoren in de hersenen op de drug reageerden. De cijfers die uit dergelijk onderzoek rollen (de zogenaamde IC50-waarden) geven een idee hoe sterk een drug is. Coke blokkeert de plek waar dopamine, een stof die van nature voorkomt in je hersenen en je een goed gevoel geeft, opnieuw wordt opgenomen, waardoor er in je hersenen tussen zenuwcellen enorme hoeveelheden opbouwen. De IC50 DAT is de concentratie van een stof die nodig is om de helft van die heropnameplekken te blokkeren.

De uitkomst voor RT-111 was veelbelovend: het spul bleek tientallen keren sterker dan coke. Die cijfers zijn niet altijd één op één te vertalen naar hoe heftig een drug voelt, maar ze geven wel een idee van de potentie en het soort effect. Ik vond op het darknet een dealer in China die het spul te koop aanbood voor 45 euro per gram. Een goede deal, gezien de kleine hoeveelheden die je nodig hebt. (Hij stuurde me uiteindelijk zelfs twee voor dezelfde prijs.) De aanbieder had goede recensies en op online fora hadden andere gebruikers zijn spullen getest en trouw aan zijn beloftes bevonden.

Met deze bestelling onderweg maakte ik een rondgang door discussiegroepen voor research-chemical fanaten. Het zal je niet verbazen: ik ben niet de eerste die op zoek gaat naar een cokevervanger. Op Reddit en andere drugsfora vond ik veel mensen die enthousiast waren over NEP (een afkorting van N-Ethylnorpentedron) en ‘Hexen’ (kort voor n-ethylehexedron). De twee lijken qua chemische structuur helemaal niet op coke, maar diverse gebruikers vonden de ervaring vergelijkbaar. Een paar vonden zelfs dat hexen coke overtrof. De twee drugs lijken veel op elkaar, maar hexen werkt wat langer en NEP zou qua roes trekjes van mdma hebben. Een Engelse darknetdealer verkocht beiden voor 9 euro per gram (NEP) en 16 euro per gram (hexen).

Toen de poeders gearriveerd waren, was het moment van de waarheid aangebroken. Ik begon met de dichloropaan. Mijn hooggespannen verwachting sloeg al snel om in teleurstelling – het spul brandde zo afgrijselijk in mijn neus dat ik de eerste zorgvuldig afgewogen lijn volledig wegnieste. Na een tweede poging kreeg ik wel het een en ander weg, maar het voelde alsof iemand sambal oelek over de binnenkant van mijn ogen had gesmeerd. Het spul bleek inderdaad zeer potent: met enkele korrels had ik toch al het gevoel dat ik een lijntje naar binnen had gewerkt. Nadat ik mijn tranen had weggeveegd voelde ik me helder, scherp en zelfverzekerd. Maar het moet gezegd: echte coke voelt lekkerder. Tien keer zo sterk is niet hetzelfde als tien keer zo goed.

In theorie zou dichloropaan een soort Euroshopper-coke kunnen zijn: een goedkoop alternatief voor een kwaliteitsproduct. In de praktijk leek het me echter ondenkbaar dat je dit spul voor je lol in je neus zou stoppen, om over de schadelijke effecten voor je tussenschot nog maar te zwijgen.

Daarna probeerde ik hexen en NEP. Deze waren een groter succes. Beide drugs lieten zich aangenaam combineren met een drankje en hadden veel van elkaar weg. Ze zijn minder prettig te snuiven dan coke, maar geen martelgang voor de KNO-holten. Als coke-alternatief zou ik persoonlijk NEP aanraden, omdat het prettiger piekt: je krijgt tien minuten na het snuiven de rush waar het meeste cokegebruikers om te doen is. Beide drugs lijken qua effect wel minder op cocaïne dan dichloropaan. Fervente snuivers zullen dus niet snel het een voor het ander inruilen, maar de prijzen zijn zoveel lager dat het voor mensen met een krappe beurs zeker te overwegen valt. Ze overtreffen speed in ieder geval ruimschoots als cokevervanger.

Hexen, NEP en dichloropaan staan geen van allen geregistreerd op Lijst I van de Opiumwet: de zwaarste categorie verboden drugs volgens onze overheid. De drie stoffen werden respectievelijk in 2015, 2016 en 2010 voor het eerst op de online drugsmarkt gesignaleerd. Het tempo waarmee nieuwe stoffen worden geïntroduceerd gaat de laatste jaren onmiskenbaar omhoog. Je zou denken dat het een kwestie van tijd is totdat een superieur alternatief voor cocaïne gewoon in een schuur in Brabant geproduceerd wordt, net als nu al met mdma en aanverwante drugs gebeurt.

Ruijter legde me uit zo’n stofje dan waarschijnlijk scheikundig gezien weinig van coke weg zou hebben. Het fragiele en eigenzinnige cokemolecuul laat zich moeilijk namaken in het lab. Het meest waarschijnlijke scenario is dan ook dat er een stof op de markt komt die een simpeler chemische structuur heeft (en daardoor makkelijker te maken is), maar de hersenen op dezelfde manier prikkelt. Dit is min of meer gebeurd met heroïne. Het veel simpelere fentanyl heeft een vergelijkbare neurologische werking, maar er zijn slechts microgrammen van nodig om het gewenste effect te bereiken.

Helaas laat het goedje ook meteen de risico’s zien van een dergelijk nieuw product: fentanyl en aanverwante drugs eisen in de Verenigde Staten inmiddels elk jaar meer dodelijke slachtoffers dan heroïne. Een goede drug moet nou eenmaal aan veel eisen voldoen. Niet alleen moet hij je hersenen op de juiste manier kietelen, hij moet ook makkelijk te produceren zijn en de gevolgen voor je gezondheid moeten binnen de perken blijven. Zelfs voor de legitieme farmaceutische miljoenenindustrie zou het een uitdaging zijn zo'n drug te maken. Criminele scheikundigen hebben slechts beperkte middelen tot hun beschikking. Maar onmogelijk is het zeker niet: het aantal scheikundige verbindingen is eindeloos, en wie iets nieuws vindt wordt door de markt al goed beloond. De afgelopen decennia kwamen 4FMP, 2CB en GHB op de markt. Wie weet wat de toekomst brengen zal. Een drug tien keer zo goed als coke? Het zou kunnen.

VICE moedigt het gebruik van drugs niet aan. Kijk voor meer informatie over de wetgeving en risico's van het gebruik van drugs onder andere op Drugsinfo.nl of Jellinek.nl.