De spullen die je herinneren aan thuis als je gevlucht bent

Als je op de hoogte wil blijven van onze beste stukken zonder je suf te scrollen, schrijf je dan in voor onze wekelijkse nieuwsbrief.

Zo’n twintig jaar geleden vluchtte ik samen met mijn ouders en zus vanuit Irak naar Nederland. Ondanks dat ik altijd erg dankbaar ben geweest voor het feit dat ik in een veilig land terecht ben gekomen, zijn er momenten waarop ik mijn geboorteland heel erg mis. Niet door de herinneringen die ikzelf heb – ik was pas één, dus kan me er niets van herinneren – maar door de dolma, bamia en kubba die we thuis eten. Door Arabischtalige series op MBC, m’n moeders schilderijen met elementen uit het Midden-Oosten en de fanous die in onze woonkamer hangt.

Met hulp van The Buddy Film Project ontmoette ik vijf jonge vluchtelingen. Ik bezocht ze thuis en vroeg ze wat hen het meest doet denken aan hun geboorteland en hoe zij ervoor zorgen dat ze zich thuis voelen.

Twee jaar terug vluchtte ik vanuit Syrië naar Nederland. Mijn man was hier toen al een paar maanden en had m’n papieren geregeld. We vluchtten omdat we in ons land niet samen konden zijn. Mijn man is islamitisch en ik christelijk, wat door de meeste mensen, waaronder mijn familie, niet werd geaccepteerd. Toch bleven we elkaar zien en op een gegeven moment hebben we een hele dag samen op het strand doorgebracht. Daar vroeg hij me ten huwelijk. Dezelfde dag zijn we met de bus naar Damascus gereisd, waar we onze trouwringen kochten op Al-Hamidiyah Souq, de grootste toeristische markt van Syrië.

Niet lang daarna vertrok mijn man naar Nederland. Mijn laatste paar maanden in Syrië waren zwaar – ik raakte mijn familie kwijt, moest het huis uit en voelde me eenzaam. Ondertussen zag ik de situatie in Syrië verslechteren door de oorlog. Regelmatig hoorde ik over aanslagen die verderop hadden plaatsgevonden, soms hoorde ik bommen vallen of schoten afgaan.

In het begin voelde ik in Nederland een grote leegte, doordat mijn moeder, zussen en vriendinnen heel ver waren. Ik besefte des te meer hoe erg ik ze miste toen ik zelf in Nederland een zoontje kreeg en weer een gezin had. Familie is mijn definitie van thuis.

Mijn man en ik trouwden in Syrië, maar hebben nooit een bruiloft gehouden. Toen ik aankwam op Schiphol werd ik opgewacht door een paar vrouwen. Ik was bezorgd en begreep het niet, maar een van de vrouwen stelde me gerust en zei dat ze een verrassing had. We liepen naar het toilet, en daar hing een bruidsjurk. Verward trok ik de jurk aan. Toen ik het vliegveld uit liep stond Ramez, mijn man, ineens voor me. Hij had een bruiloft voor me geregeld.

Mijn foto’s en onze trouwringen zijn mijn meest dierbare herinneringen. Ik wil ze in huis altijd kunnen zien, daarom hangen er drie boven de televisie. Ondanks dat mijn herinneringen aan Syrië niet heel goed zijn, heeft het er wel voor gezorgd dat ik nu mijn thuis heb gevonden: mijn gezin.

Mijn ochtend begint standaard met Syrische qahwa en een sigaretje. Het is niet te vergelijken met koffie uit een automaat – niet alleen vanwege de smaak, maar ook omdat deze koffie me doet denken aan vroeger. We dronken elke ochtend koffie met de familie, en daarna ging iedereen naar z’n werk. Dat was onze ochtendroutine.

Zo’n 4,5 jaar terug besloten mijn ouders om naar Nederland te vluchten. Mijn ouders waren gescheiden, dus ik ging bij m’n vader wonen. In Nederland kan ik doen wat en wanneer ik wil, in tegenstelling tot in Syrië. Iedereen was daar altijd samen en kende elkaar, wat natuurlijk leuk is, maar ook betekende dat iedereen zich met elkaar bemoeide. Ik kon niet zomaar in vrijheid een relatie hebben, roken of drinken, en als ik dat wel deed zou er gelijk over gepraat worden. Hier doet iedereen gewoon z’n ding. Ik zou ook nooit terug kunnen, want ik voel me thuis in Nederland.

Wanneer ik aan Syrië denk, denk ik niet aan spullen, maar aan het gevoel dat ik daar had en de herinneringen die ik eraan heb overgehouden, zoals de koffie in de ochtend. Om die herinnering te bewaren en de routine voort te zetten, koop ik mijn koffie altijd bij een Arabische supermarkt in de stad.

Dat betekent verder niet dat ik vast wil blijven zitten in het verleden. Ik wil juist zo veel mogelijk Nederlanders leren kennen, en niet alleen met Syrische jongens omgaan. Niet dat ik dat laatste nou verkeerd vind, maar het geeft me het gevoel dat ik nog steeds precies dezelfde persoon ben, terwijl dat niet zo is. Ik wil me focussen op mijn nieuwe leven, de nieuwe Oday die in Nederland is ontstaan. Soms zorgt iets kwijtraken er juist voor dat je iets beters vindt. In mijn geval was dat het vinden van m’n nieuwe ik. Ik ben er nog niet helemaal, maar ik ben op weg.

Als zesjarige vluchtte ik met mijn moeder en broertje vanuit Somalië naar Nederland. Zo’n elf jaar lang verhuisden we van azc naar azc, waardoor ik als kind nooit echt aan iets kon wennen. Zodra ik mijn plek had gevonden bij een sportclub, moesten we alweer naar een ander azc. Daardoor kon ik nooit lang bij één team blijven, en moesten we telkens opnieuw lidmaatschap en sportkleding betalen. Het had ook nooit zin om veel waarde te hechten aan spullen.

Een vastigheid die ik wél heb gehad, was het eten van mijn moeder. Dat doet me denken aan Somalië en helpt me om me hier thuis te voelen. Zelf werk ik in de horeca, dus in mijn pauzes eet ik vaak aardappelen, groenten en een stukje vlees of vis. Dat is lekker, maar heel anders dan de chapati met bruine bonen van m’n moeder. Niemand kan dat zo lekker maken. Het gevoel dat je terugkomt van werk en je moeders eten klaarstaat is onbeschrijfelijk.

Mijn definitie van thuis is: overal waar mijn familie is, en dus ook eten. In al die moeilijke jaren zijn mijn moeder, broertje en ik altijd samen gebleven. Als m’n familie er is, kan thuis zowel Nederland als Somalië zijn.

In Somalië beschouwden we ook onze buren als familie, dat mis ik wel heel erg. We kenden veel armoede, dus aten we elke dag bij iemand anders, omdat we zo alles konden delen. Ook in het azc aten we veel samen. Iedereen was anders, maar toch hetzelfde. Niemand zei: “Mijn kamer is groter dan die van jou,” want iedereen wist toch wel dat ze allemaal even groot waren.

Dat warme gevoel was sterker dan in het gewone huis waar we nu wonen. Veel vluchtelingen die al langer in Nederland wonen hebben het nu goed, en delen wel hun eten, maar om de verkeerde reden: ze willen showen, elkaar overtreffen. Dat is niets voor mij. Mijn familie en ik zijn nog steeds geen miljonairs, maar Alhamdulillah: we hebben een huis, eten en elkaar. Dat is het belangrijkste.

In elk huis in Bosnië vind je tapijten met een traditioneel design. Zelf heb ik er drie. De afgelopen jaren ben ik vaak verhuisd, en ook mijn huidige woning is tijdelijk. Mijn woningen waren daarom nooit zo uitgebreid gedecoreerd, maar met de tapijten kon ik toch de ruimtes wat opvullen. Ze doen me ook denken aan mijn ouders en grootouders, die helaas allemaal zijn overleden. Door de tapijten kan ik Bosnië en mijn familie levend houden. Thuis is waar de tapijten zijn.

Ik ben geboren in Sarajevo, maar vluchtte op mijn zevende met mijn moeder naar Nederland. Sindsdien is het altijd al een worsteling geweest om me ergens echt thuis te voelen. Dat lukte me een tijdje toen ik met mijn toenmalige man woonde, maar na de scheiding was ik voor m’n gevoel weer terug bij af. Dat thuisgevoel had ik toen vooral doordat ik eindelijk een vaste woning had. Nu, een paar jaar later, ga ik naar een studio verhuizen, in de hoop dat ik dat gevoel weer terugkrijg. Reken maar dat mijn tapijten daar een mooie plek gaan krijgen.

Toen ik Bosnië verliet was ik in één keer alles kwijt: mijn huis, vrienden en familie. Ik had ook het idee dat ik mijn cultuur snel kwijt zou raken, maar zoiets kleins als een tapijt hielp me om toch een stukje daarvan dicht bij me te houden. Waar ik me het meest thuis voel weet ik niet, omdat ik denk dat ik dat gevoel niet écht ken. Hier ben ik een Bosniër en in Bosnië ben ik echt een Nederlander, daar stuur ik mensen ook gewoon een tikkie van 1,50 euro. Nee hoor, grapje.

Ik probeer vaak mijn moeders gerechten na te maken, zoals op dit moment bijvoorbeeld dolma. Ze kookte altijd voor het hele gezin en zette elke dag iets nieuws op tafel. De Midden-Oosterse keuken doet me denken aan mijn familie, m’n jeugd en het dagelijks leven in Syrië. Eten is altijd een belangrijk onderdeel geweest van onze cultuur en eigenlijk het enige dat ik nu nog heb, nu ik helemaal alleen in Nederland woon.

Door de oorlog besloot ik 4,5 jaar geleden Syrië te verlaten. Mijn laatste vier jaren in Syrië bestonden uit veel onzekerheid, en ik wist dat als ik een veilige toekomst wilde, zonder het leger in te hoeven, ik het land moest verlaten. Ik plande een reis naar Zweden, maar eenmaal in Europa gooide ik het plan om en vertrok ik naar Nederland. Iedereen had het erover hoe goed alles hier is geregeld, en dat Engels er haast een tweede taal is. Ook kende ik niemand in Nederland, wat ik persoonlijk fijner vond. Ik wilde niet dat anderen later zouden zeggen dat zij me hebben ‘gered’ of dat ik zonder hen niet zou zijn waar ik nu ben. Ik wilde het zelf doen.

Eenmaal in Nederland bleek alles net wat moeilijker dan verwacht. Er zijn ontzettend veel regels en wetten, terwijl je in Syrië alles wel met geld kunt oplossen. En hoewel ik heel dankbaar ben dat ik nu in Nederland woon, is mijn eenzaamheid wel erg toegenomen. Mijn familie woont verspreid over Europa en Syrië, en ik heb niets meegenomen uit mijn geboorteland.

In Syrië verhuisden we om de drie jaar, dus ik heb geleerd om me niet aan spullen te hechten. Het zijn enkel de herinneringen die ik voor altijd bij me kan houden – en mijn moeders kookkunsten die ik gelukkig een beetje heb geërfd.