Hoe weet je of je een oogafwijking hebt?

“Heb je vaak hoofdpijn?” vroeg een man van middelbare leeftijd me na onze hot yogales. Ik vond het een vreemde openingszin, maar ging er toch in mee.

“Ja,” antwoordde ik.
“En nekpijn?”
“Hmhm,” mompelde ik instemmend. Wat wilde deze vent van me?
“Heb je ooit een hersenschudding gehad?”
“Ehm, ja.”

Zijn vragen waren verre van opwindend, maar het lukte hem in ieder geval wel om me nieuwsgierig te maken.

“Je ogen zijn niet goed uitgelijnd. Waarschijnlijk blijf je die problemen houden.”

De man bleek een neuroloog met gebrekkige sociale vaardigheden. Hij verwees me naar een website waar ik meer informatie kon vinden. En inderdaad: het lijkt erop dat mijn ogen niet goed zijn uitgelijnd. Tot die dag had ik überhaupt geen idee wat dat betekende. Maar voor ik iemand geld betaal om te horen dat de vreemde neuroloog gelijk had, wil ik eerst wat gratis advies verzamelen. Misschien heb jij daar ook iets aan.

‘Normaal’ zicht wordt blijkbaar binoculaire visie genoemd. Dit houdt in dat je ogen als een team samenwerken om een duidelijk gezichtsveld te creëren, dat vervolgens door je hersenen verder kan worden verwerkt. Als je ogen niet zo lekker samenwerken, kan er sprake zijn van een verkeerde uitlijning. Dat wordt ook wel strabismus genoemd. Je kent ongetwijfeld iemand die last heeft van verkeerd uitgelijnde ogen en bijvoorbeeld scheel kijkt, loenst of een lui oog heeft.

Deze problemen komen in de meest uiteenlopende gradaties voor. In mijn geval lijkt het allemaal mee te vallen. De dokter in mijn yogales is de enige persoon die het ooit is opgevallen. “Er zijn veel verschillende soorten oogafwijkingen,” zegt Howard R. Krauss, chirurgisch neuro-oogarts in het gezondheidscentrum van Providence Saint John in Santa Monica, in de Amerikaanse staat Californië. Zo hebben sommige mensen al vanaf hun geboorte een oogafwijking, terwijl anderen er op latere leeftijd een ontwikkelen als gevolg van bijvoorbeeld een hersenschudding of andere vormen van hersenletsel. “Wanneer mensen pas op latere leeftijd problemen krijgen met de uitlijning van hun ogen, brengt dit over het algemeen symptomen met zich mee, zoals hoofdpijn, de neiging om één oog te sluiten en dubbelzien. Maar als mensen al op heel jonge leeftijd een oogafwijking hebben, past het kinderbrein zich soms zo aan dat – zelfs als de ogen niet goed zijn uitgelijnd – de persoon in kwestie niet dubbel ziet.”

Als je ogen bij de geboorte al kleine uitlijningsproblemen hebben, vindt je lichaam andere manieren om het te corrigeren. “Je hersenen hebben de sterke drang om het binoculaire zicht op alle mogelijke manieren te behouden,” legt Krauss uit. “Bij jonge kinderen leidt dit er soms toe dat ze hun hoofd altijd licht kantelen of in een vreemde positie houden.” Dit soort compensatiegedrag kan aan het licht worden gebracht door gedurende een lange periode foto’s van iemand te nemen. Krauss werkt voor veel beroemde cliënten, en vertelt me dat hij soms foto’s van ze googlet om een beeld te krijgen van iemands toestand. “In veel gevallen hebben mensen al jarenlang de neiging om hun hoofd te kantelen of draaien,” zegt hij. “Dat wijst soms op een verkeerde uitlijning van de ogen.”

Het zou kunnen dat je een asymptomatische oogafwijking hebt die uiteindelijk wel symptomatisch wordt, bijvoorbeeld door letsel of geleidelijke achteruitgang van de oogspieren. Ik had in 2011 bijvoorbeeld een ongeluk, waar ik een hersenschudding aan overhield. Ik heb alleen nog geen idee of die hersenschudding mijn problemen heeft veroorzaakt, of simpelweg een bestaande toestand heeft verergerd.

Sommige mensen met een oogafwijking hebben zichzelf door de jaren heen onbewust aangeleerd om het te compenseren, vertelt Krauss. “Maar door iets als een hersenschudding kun je die vaardigheid om het te compenseren tijdelijk verliezen.”

Zelf weet ik nog niet zeker hoe mijn eigen situatie precies in elkaar steekt. Ik heb al jaren last van wazig zicht met mijn rechteroog, hoofdpijn en problemen met mijn kaak. Maar het is nooit in me opgekomen dat al die kleine problemen misschien iets met mijn ogen te maken kunnen hebben. Zolang het je dagelijkse leven niet beïnvloedt, maken de meeste mensen zich niet zo druk om een mogelijke oogafwijking. Maar als dat wel zo is, is het zeker de moeite waard om het te laten onderzoeken. Dus, laten we eens op een rijtje zetten hoe je erachter komt of je ogen verkeerd zijn uitgelijnd.

De eerste stap is in de spiegel kijken. “Als een van je ogen ronddwaalt of ze allebei een andere richting uit gaan, heb je misschien een oogafwijking,” zegt Arian Fartash, een optometrist uit San Francisco. Dit kan heel subtiel zijn, dus kan het helpen om een foto te nemen waarop je recht in de camera kijkt. Krauss raadt mensen zelfs aan om hun foto’s naar een optometrist of oogarts te brengen, zodat deze er een blik op kan werpen. Andere symptomen die kunnen komen en gaan, zijn dubbelzien en wazig zicht, gaat Fartash verder.

“Mensen wiens ogen niet goed zijn uitgelijnd, hebben ook moeite met het kijken van 3D-films. Als je ogen niet samenwerken als een team, kunnen je hersenen namelijk niet verwerken wat je op het scherm ziet,” legt Fartash uit. Godzijdank kan ik wel 3D-films zien, maar zodra de film klaar is, loop ik altijd met hoofdpijn en een vreemd gevoel de zaal uit. Ik heb nooit echt begrepen waar dat door kwam. Ik dacht altijd dat ik misschien gewoon een beetje allergisch was voor moderne technologie.

Als je echt last hebt van een oogafwijking, is het vinden van een geschikte behandeling een goede volgende stap. Blijkbaar zijn er behoorlijk wat opties als het op behandelingen aankomt. “Soms heb je gewoon een bril op een bepaalde sterkte nodig om het probleem te corrigeren,” zegt Fartash. “Dit werkt meestal het beste voor mensen die geboren zijn met een verkeerde uitlijning van hun ogen. Een andere optie is een prismabril.” Een prismabril kan ook prima doorgaan voor een normale bril. “Misschien kan je je nog herinneren dat Hillary Clinton er een droeg toen ze in 2013 voor de Amerikaanse Senaatscommissie voor Buitenlandse Zaken getuigde. De lijnen in het prisma buigen het licht dat door je ene oog wordt gezien, en passen het aan op het beeld dat je door je andere oog ziet.”

“De laatste optie is een operatie,” zegt Fartash. Het probleem hierbij is volgens hem echter dat dit vaak beter werkt voor kinderen dan voor volwassenen. In dat geval is oogtraining nog een mogelijkheid. Dat kan uit verschillende soorten behandelingen bestaan, legt Krauss uit, zoals het gebruik van een elektronisch hulpmiddel of simpelweg oefeningen voor je ogen. Mensen die denken dat ze misschien een oogafwijking hebben, worden door hem echter wel gewaarschuwd om zichzelf geen behandelingen voor te schrijven – zelfs al zijn het maar bewegingen. “Er is niet één oefening die voor iedereen werkt,” legt hij uit. “Sommige oefeningen zijn beter geschikt voor het ene probleem dan voor het ander.” Krauss voegt hieraan toe dat, hoewel sommige oefeningen misschien “niet nuttig zullen zijn, ze waarschijnlijk niet schadelijk zullen zijn.”

De artsen die ik sprak waren het er allemaal over eens dat het altijd het beste is om je ogen regelmatig te laten controleren – ongeacht of je een oogafwijking hebt of niet. “De meeste mensen nemen hun lichaamsfuncties voor lief, totdat er een probleem is,” zegt Krauss. Ik denk dat hij daar gelijk in heeft. Ik heb mijn lichaam te lang voor lief genomen. Nu is het tijd om er eens naar te laten kijken, zodat mijn verbeelding zich weer even gedeisd houdt (is het misschien een hersentumor?) en ik erachter kom hoe ik mijn oogprobleem kan oplossen.

Volg ons op Facebook voor meer gezondheidsverhalen en advies voor onvolmaakte mensen.