Ban Ki-moon wil dat wereldleiders afspraken maken over geo-engineering

Ban Ki-moon, voormalig secretaris-generaal van de VN, wil dat landen internationaal afspraken maken over geo-engineering: de kunstmatige beheersing van het klimaat met behulp van technologie.

Klimaatverandering is een van de grote uitdagingen van de 21ste eeuw, schrijft hij, en hoewel het terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen de hoogste prioriteit moet blijven, moeten we er ook rekening mee houden dat de klimaatschade zal blijven toenemen en dat landen op zoek moeten naar alternatieve methoden om klimaatopwarming in te dammen. Hij baseert zich hiermee op het laatste IPCC-rapport.

Naarmate de gevolgen van overstromingen, droogtes, tropische cyclonen en bosbranden toenemen, zullen volgens Ban steeds meer beleidsmakers en wetenschappers geo-engineering als serieuze optie gaan beschouwen. De kans dat een land zonder overleg besluit om klimaatopwarming te beheersen met technologische middelen, neemt volgens hem elk jaar toe, en “de gevolgen daarvan zijn moeilijk te overzien.”

Daarom moeten landen zo snel mogelijk via de Verenigde Naties een zogenaamde ‘bestuursstructuur’ in het leven roepen. Hij publiceerde zijn ideeën hierover gisteren op de website van Project Syndicate, een internationale publicatie waarin wereldleiders regelmatig opiniestukken plaatsen. Ezra Klein, oprichter van Vox, noemde Project Syndicate “de slimste opiniepagina ter wereld,” om maar te zeggen dat wat hier verschijnt vaak toonaangevend is. Het artikel van Ban is een belangrijk signaal dat de discussie over geo-engineering volwassen aan het worden is. “De geest is uit de fles,” schrijft hij.

Een uitlegvideo van Cooler Media waarin zonweerkaatsing wordt uitgelegd.

Geo-engineering is een breed begrip. Zelfs het grootschalig aanplanten van bomen om koolstof uit de atmosfeer op te nemen valt eronder, maar waar het tegenwoordig meestal naar verwijst is zonweerkaatsing. Zonweerkaatsing is het kunstmatig manipuleren van de hoeveelheid zonnestraling die de atmosfeer bereikt door een scherm van deeltjes in de stratosfeer te spuwen die het zonlicht terug te ruimte in kaatsen. Het klinkt nogal futuristisch, maar de technologie is vrij simpel. Je hebt er eigenlijk alleen een Boeing voor nodig, of een grote ballon. En het is goedkoop: de kosten liggen volgens de meeste schattingen tussen de twee en de tien miljard euro per jaar. Voor veel landen, of zelfs sommige individuen, is dat vrij betaalbaar, wat de kans op het gebruik ervan verhoogt.

De reden dat Ban Ki-moon het onderwerp nu op de agenda zet is omdat de vierde bijeenkomst van het VN-Milieuprogramma (UNEP) deze week plaatsvindt in Nairobi. Het is het hoogste besluitvormende klimaatorgaan ter wereld.

Wat zo goed als vaststaat is dat Zwitserland deze week een resolutie presenteert waarin het de wereld oproept om in het aankomende jaar een geo-engineeringsplan samen te stellen. "Het risico bestaat dat geo-engineering zonder internationale controle wordt toegepast, en daar zijn we erg bezorgd over,” zei Franz Perrez, hoofd van de afdeling internationale zaken bij het Zwitserse ministerie van Milieu, in februari tegen Climate Home News. “Er lopen al wetenschappelijke onderzoeken naar zonweerkaatsing. We kunnen onze ogen niet meer sluiten en zeggen dat het sciencefiction is.” De resolutie wordt volgens de laatste versie van 25 februari ondersteund door Burkina Faso, Micronesië, Georgië, Liechtenstein, Mali, Mexico, Montenegro, Niger, Zuid-Korea en Senegal.

Veel van deze landen bevinden zich in of rondom de Sahel, een West-Afrikaans gebied dat grenst aan de Sahara. Uit sommige klimaatmodellen blijkt dat met name de Sahel negatieve gevolgen kan ondervinden van zonweerkaatsing, wat de bovenmatige interesse uit het gebied kan verklaren. Micronesië is begaan met een snelle oplossing van het klimaatprobleem omdat het dreigt te worden verzwolgen door de Grote Oceaan.

Dat maar weinig andere landen zich nog expliciet bezighouden met het onderwerp heeft simpelweg te maken met het feit dat er nog erg weinig stemmers zijn met een krachtige mening over het onderwerp. Geo-engineering is geen thema waar mensen het in de kroeg over hebben, maar dat kan snel veranderen: de technologie is veel dichterbij dan veel mensen zich realiseren.

Studenten van de TU-Delft hebben een concept van een vliegtuigje ontwikkeld dat kleine deeltjes loslaat in de stratosfeer, zo’n 17 kilometer boven het aardoppervlak. Een onderzoeksgroep van Harvard, onder leiding van natuurkundige David Keith, heeft inmiddels financiering binnen om een vergelijkbare proef voor het eerst op kleine schaal te gaan testen. De verwachting is dat de proef nog dit jaar zal plaatsvinden.

Tijd dus dat wereldleiders afspraken gaan maken over de mogelijke inzet van deze technologie.