Headerfoto via Flickr-gebruiker Anthony Quintano.Nick Srnicek, een docent aan King’s College London, schreef vorige week in The Guardian dat Facebook en Google door de overheid moeten worden overgenomen. De data waarin ze handelen zijn nou eenmaal van ons allemaal, dus is het beter dat de overheid die beheert dan Facebook. Welk land Facebook moet privatiseren, werd in het stuk niet helemaal duidelijk. Waarschijnlijk de Verenigde Staten, omdat Facebook een Amerikaans bedrijf is.
Advertentie
En dat is nou juist het land waar zo’n vijfendertig jaar geleden het idee vandaan kwam dat de economie beter aan de markt kan worden overlaten. De overheid moest spoorwegen, post- en energiebedrijven verkopen, omdat privébedrijven nou eenmaal efficiënter werken dan de bureaucratische staat. Bovendien zou alles goedkoper worden door concurrentie. Ook Nederland ging snel aan de slag met het verkopen van staatsbedrijven. Dat leverde nog geld op ook. De PTT werd verkocht, de beheerders van het spoor en de treinen werden zelfstandige bedrijven en ook je elektriciteit en gas zouden voortaan door bedrijven worden geleverd.De laatste jaren lijkt dit denken om te slaan. Volgens de denktank Transnational Institutewerden er de afgelopen vijftien jaar over de hele wereld 835 bedrijven weer overgenomen door overheden. De gemeente Barcelona is van plan het waterleidingbedrijf over te nemen, omdat tijdens de crisis bleek dat veel mensen geen stromend water meer konden betalen.In Nederland zei Michiel Boersma, zelf ooit bestuurder van ProRail en nu hoogleraar aan Tilburg University, dat de staat de beheerder van het spoor maar moest inlijven, omdat treinen te vaak niet rijden en bouwprojecten vaak miljoenen duurder uitvallen dan begroot. Of wat dacht je van KLM? Toen het bedrijf, dat met Air France was gefuseerd, in de problemen kwam, zei hoogleraar Hans Schenk dat het zonde was dat de staat het niet terug kon kopen.
Advertentie
Wat een economiedocent vroeger op de middelbare school nog communistisch noemde, lijkt nu mainstream te worden. Hans Schenk doet aan de Universiteit Utrecht onderzoek naar de rol van de overheid bij bedrijven. Ik belde hem om te vragen of het terecht is dat veel mensen nu ineens denken dat de staat het beter regelt dan bedrijven.
VICE Money: Waarom willen we nu ineens allemaal bedrijven nationaliseren?
Hans Schenk: Je hoeft geen socialist te zijn om te zien dat we in 2008 een grote financiële crisis over ons heen hebben gekregen. En niet zomaar één: hij lijkt erg op de crisis van eind jaren twintig. Allebei kwamen ze doordat de teugels van banken werden losgelaten. Bankiers werden door de overheid vrijgelaten om te beleggen, vaak zonder onderpand. Dat mochten ze financieren met spaargeld van rekeninghouders. Die wisten natuurlijk van niets, maar liepen wel risico als de bank failliet zou gaan. De Nederlandse staat nam in 2008 ABN AMRO en in 2013 de SNS Bank op om te zorgen dat Nederlanders niet al hun spaargeld kwijt raakten.Wat heeft de bankencrisis met het opkopen van bedrijven te maken?
Je ziet dat burgers in opstand zijn gekomen. Het wordt steeds duidelijker dat er ook veel mis is gegaan op andere plekken waar de overheid bedrijven hun gang liet gaan. In Engeland is de watervoorziening in handen van bedrijven, daar zie je dat bijna een kwart van het drinkwater verloren gaat door lekkende leidingen. Ze verwaarlozen het leidingnetwerk. Dat is typisch voor dat soort bedrijven. Ze zeggen: “Het speelt pas over dertig jaar, dan zijn wij allang weer vertrokken”. Als bedrijven dit soort belangrijke publieke voorzieningen overnemen, betalen we steeds meer. Aan beloningen voor topfunctionarissen bijvoorbeeld, maar we krijgen er minder kwaliteit voor terug. Daarom denk ik dat het een goed idee is dat de gemeente Barcelona het waterleidingsysteem wil gaan overnemen. Ik was eigenlijk verbaasd dat ze dat ooit hadden verkocht.
Hans Schenk: Je hoeft geen socialist te zijn om te zien dat we in 2008 een grote financiële crisis over ons heen hebben gekregen. En niet zomaar één: hij lijkt erg op de crisis van eind jaren twintig. Allebei kwamen ze doordat de teugels van banken werden losgelaten. Bankiers werden door de overheid vrijgelaten om te beleggen, vaak zonder onderpand. Dat mochten ze financieren met spaargeld van rekeninghouders. Die wisten natuurlijk van niets, maar liepen wel risico als de bank failliet zou gaan. De Nederlandse staat nam in 2008 ABN AMRO en in 2013 de SNS Bank op om te zorgen dat Nederlanders niet al hun spaargeld kwijt raakten.Wat heeft de bankencrisis met het opkopen van bedrijven te maken?
Je ziet dat burgers in opstand zijn gekomen. Het wordt steeds duidelijker dat er ook veel mis is gegaan op andere plekken waar de overheid bedrijven hun gang liet gaan. In Engeland is de watervoorziening in handen van bedrijven, daar zie je dat bijna een kwart van het drinkwater verloren gaat door lekkende leidingen. Ze verwaarlozen het leidingnetwerk. Dat is typisch voor dat soort bedrijven. Ze zeggen: “Het speelt pas over dertig jaar, dan zijn wij allang weer vertrokken”. Als bedrijven dit soort belangrijke publieke voorzieningen overnemen, betalen we steeds meer. Aan beloningen voor topfunctionarissen bijvoorbeeld, maar we krijgen er minder kwaliteit voor terug. Daarom denk ik dat het een goed idee is dat de gemeente Barcelona het waterleidingsysteem wil gaan overnemen. Ik was eigenlijk verbaasd dat ze dat ooit hadden verkocht.
Advertentie
Kan de overheid het dan beter?
De gemeenschap wil niet per se zoveel mogelijk geld aan aandeelhouders uitkeren. Als je er vooral op gericht bent ieder jaar winst uit te keren aan je aandeelhouders, dan heb je bijna geen reden om je met de lange termijn bezig te houden.Leidingwater moet redelijk geprijsd zijn en als banken vallen hebben wij daar allemaal last van. Maar waar komt het idee vandaan dat Facebook en Google genationaliseerd moeten worden?
Die bedrijven kun je vergelijken met de telefoonmaatschappijen van honderd jaar geleden. In Nederland bleef de PTT van de staat. Maar toen het een privébedrijf werd, moesten ze beloven dat andere bedrijven ook gebruik mochten maken van hun netwerk. Facebook en Google maken gebruik van netwerken die door de gebruikers zijn opgebouwd, en van de gegevens die gebruikers op het netwerk hebben gezet. Dat is allemaal gratis voor ze, maar ze verkopen het wel door aan anderen. En doordat Facebook Instagram en Whatsapp overneemt, krijgen ze een monopolie op jouw gegevens.Stel: de staat neemt Facebook over, wat verandert er dan voor ons?
De overheid kan ervoor zorgen dat je gegevens beter worden beschermd en niet zomaar worden doorverkocht aan allerlei bedrijven.
Natuurlijk kunnen er ook onfrisse zaken optreden in geval van een totalitaire staat. Denk aan hoe de nazi’s gebruik maakten van de Nederlandse adresgegevens die netjes bij de overheid waren opgeslagen. Maar onder normale omstandigheden heb je tenminste nog democratische controle op wat er met je gegevens gebeurt.
De gemeenschap wil niet per se zoveel mogelijk geld aan aandeelhouders uitkeren. Als je er vooral op gericht bent ieder jaar winst uit te keren aan je aandeelhouders, dan heb je bijna geen reden om je met de lange termijn bezig te houden.Leidingwater moet redelijk geprijsd zijn en als banken vallen hebben wij daar allemaal last van. Maar waar komt het idee vandaan dat Facebook en Google genationaliseerd moeten worden?
Die bedrijven kun je vergelijken met de telefoonmaatschappijen van honderd jaar geleden. In Nederland bleef de PTT van de staat. Maar toen het een privébedrijf werd, moesten ze beloven dat andere bedrijven ook gebruik mochten maken van hun netwerk. Facebook en Google maken gebruik van netwerken die door de gebruikers zijn opgebouwd, en van de gegevens die gebruikers op het netwerk hebben gezet. Dat is allemaal gratis voor ze, maar ze verkopen het wel door aan anderen. En doordat Facebook Instagram en Whatsapp overneemt, krijgen ze een monopolie op jouw gegevens.Stel: de staat neemt Facebook over, wat verandert er dan voor ons?
De overheid kan ervoor zorgen dat je gegevens beter worden beschermd en niet zomaar worden doorverkocht aan allerlei bedrijven.
Denkt u dat data bij de staat in betere handen zijn? Die willen toch juist je gegevens aftappen ?
Natuurlijk kunnen er ook onfrisse zaken optreden in geval van een totalitaire staat. Denk aan hoe de nazi’s gebruik maakten van de Nederlandse adresgegevens die netjes bij de overheid waren opgeslagen. Maar onder normale omstandigheden heb je tenminste nog democratische controle op wat er met je gegevens gebeurt.
Advertentie
Moet Donald Trump Facebook dan maar inlijven?
Ik denk niet dat de overheid per se bedrijven moet overnemen, maar ze moeten zich er wel meer mee bemoeien. We moeten wat creatiever zijn en de vrijheid van deze bedrijven inperken. Zo had je ook de overname van Whatsapp en Instagram door Facebook kunnen stoppen, gewoon omdat je niet weet wat burgers daar aan hebben en de macht van die bedrijven alleen maar groeit. Er zijn Europese en Amerikaanse regels waarmee je zoiets kunt tegenhouden.Ik heb op Twitter mijn studenten opgeroepen om hierover na te denken. Misschien wil iemand hier wel een scriptie over schrijven. Ik ben benieuwd of daar nog goede ideeën uit komen.Dus de generatie van na de crisis gaat zelf iets bedenken.
Wie weet!—Hou je ook zo van geld? Like VICE Money en ontvang dagelijks gratis geldverhalen:
Ik denk niet dat de overheid per se bedrijven moet overnemen, maar ze moeten zich er wel meer mee bemoeien. We moeten wat creatiever zijn en de vrijheid van deze bedrijven inperken. Zo had je ook de overname van Whatsapp en Instagram door Facebook kunnen stoppen, gewoon omdat je niet weet wat burgers daar aan hebben en de macht van die bedrijven alleen maar groeit. Er zijn Europese en Amerikaanse regels waarmee je zoiets kunt tegenhouden.Ik heb op Twitter mijn studenten opgeroepen om hierover na te denken. Misschien wil iemand hier wel een scriptie over schrijven. Ik ben benieuwd of daar nog goede ideeën uit komen.Dus de generatie van na de crisis gaat zelf iets bedenken.
Wie weet!—Hou je ook zo van geld? Like VICE Money en ontvang dagelijks gratis geldverhalen: