Jongeren met een beperking vertellen over hun dagelijkse problemen

Eén op de acht Nederlanders heeft een beperking, zoals lichamelijk, psychisch of verstandelijk. Veel van hen lopen tegen obstakels aan waardoor zij niet volwaardig kunnen deelnemen aan onze samenleving. Zij krijgen bijvoorbeeld veel minder snel een geschikte opleiding, baan of woning. Dit terwijl sinds 2016 in Nederland het VN-verdrag handicap geldt, dat die deelname wel garandeert.

Het College voor de Rechten van de Mens zet zich in voor de naleving van dit verdrag, zodat mensen met een beperking dezelfde kansen krijgen als mensen zonder beperking. Dat doen ze onder meer met de campagne Meedoen, waarin ze aan bedrijven en scholen maar ook aan jou uitleggen wat we met z’n allen kunnen doen om mensen met een beperking mee te laten doen in de maatschappij.

Wij spraken drie jonge mensen met een beperking over waar zij zoal tegenaan lopen en wat er volgens hen beter kan.

Amber (28) zit door Cerebrale parese al haar hele leven in een rolstoel

Doordat ik drie maanden te vroeg geboren ben, heb ik cerebrale parese wat concreet betekent dat mijn hersenen de verkeerde seintjes aan mijn spieren geven. Hierdoor ben ik snel overprikkeld en kan ik nauwelijks lopen, waardoor ik in een elektrische rolstoel zit. Ondanks dat ik niet kan lopen, loop ik door mijn handicap wel tegen veel problemen aan. Het is namelijk een misvatting dat het voor invaliden heel goed geregeld in Nederland. Ja, als je thuis blijft zitten is het goed geregeld, maar zodra je dingen wilt doen en de deur uitgaat wordt het toch lastiger.

Als ik bijvoorbeeld met het OV reis, kan dat nooit spontaan. Alles moet gepland worden. Zelfs mijn drankinname, want in de trein is het voor mij onmogelijk om naar de wc te gaan. Wanneer ik uitga of naar een restaurant wil, kan ik er vaak niet in. En als ik er wel in kan, dan kan ik vaak niet naar het toilet. Maar je zit toch vaak een stuk rustiger als dat wel kan.

Ik heb een tijdje journalistiek gestudeerd. Toen ik fulltime stage moest gaan lopen, was dat te zwaar. Langer over mijn studie doen was niet mogelijk. Een van de decanen vroeg mij toen: ‘Amber, wil je een normaal diploma of een diploma speciaal voor Amber?’ Dat maakte me zo boos. Kort na die opmerking besloot ik te stoppen. Bij het vrijwilligerswerk dat ik nu doe, kijkt men juist naar wat ik wél kan en daar worden mijn werkzaamheden op aangepast. Daar ben ik dankbaar voor, maar ik ben dus wel altijd afhankelijk van andere mensen die wel of niet in me geloven. In feite sta ik altijd 1-0 achter en moet ik me meer bewijzen dan iemand zonder handicap.

Met mijn vriend ging ik afgelopen zomer naar Belfast. Daar kon ik zonder problemen in elke bus, elke trein, en in bijna elke taxi. Voor het eerst in mijn leven kon ik daar een taxi bestellen door simpelweg mijn hand op te houden. Het kán dus wel.

Milthon (24) is altijd slechthorend geweest en is sinds een jaar helemaal doof

Ik ben me er niet continu van bewust dat ik een beperking heb. In veel dingen kan ik net als ieder ander van mijn leeftijd. Ik studeer bedrijfskunde, doe veel vrijwilligerswerk en heb veel vrienden. Meestal merk ik het pas op momenten waar ik in eerste instantie afhankelijk ben van mijn gehoor. Bijvoorbeeld wanneer ik met andere mensen in contact kom die geen gebarentaal spreken of van nature niet articuleren. Maar ook als ik bijvoorbeeld mijn kleren bij de wasserette wil ophalen en dan niet kan verstaan dat de beste man mij wil uitleggen dat hij mijn kleren misschien tegelijk met die van een ander heeft gewassen. Ik moet dan dus zelf uitvogelen dat ik de zakken moet controleren.

Heel mijn leven heb ik gemerkt dat mensen gewoon niks weten over auditieve beperkingen en al helemaal niet over hoe ze daarmee om moeten gaan. Vaak weten docenten ook niet hoe ze met dove leerlingen om moeten gaan en gebruiken ze tijdens college fragmenten zonder ondertiteling. Dit terwijl YouTube een automatische ondertitelaar heeft. Ik heb zelfs meegemaakt dat ik luistertoetsen moest maken op school, terwijl ik het niet kon horen. Dan haalde ik maar een drie of een vier en daar moest ik het dan maar mee doen.

Maar ook in het volwassen leven loop ik dagelijks tegen problemen aan. Ik heb toen ik nog kon bellen eens meegemaakt dat een recruiter ophing omdat ik haar niet kon verstaan. Nooit heb ik een telefoontje terug gehad. En wanneer ik reis met de trein weet ik nooit wanneer er iets aan de hand is, omdat de conducteur mededelingen doet via de speakers. Treinwisselingen, reden voor stilstand of andere informatie over gebeurtenissen op dat moment kan ik niet volgen. In Nederland is echt genoeg ruimte voor verbetering, zoals het ondertitelen van alle mediacontent en het erkennen van NGT (Nederlandse Gebarentaal) als officiële taal, wat ervoor zou zorgen dat je in een rechtszaal of overheidsinstellingen in NGT kan communiceren.

Niels (18) heeft Asperger

Bij iemand met een beperking denk je eerder aan mensen in een rolstoel. Maar er zijn ook veel onzichtbare beperkingen, zoals Asperger (een stoornis in het autismespectrum) waar ik op mijn zevende mee ben gediagnosticeerd. Als kind liep ik op school altijd voor op de rest en kon ik maar moeilijk vriendjes maken. Van dat laatste heb ik nog steeds veel last. Ik vind het moeilijk om contacten warm te houden en af te spreken. Ik zie dan zoveel potentiële problemen dat ik bij voorbaat al denk: laat maar. Want als het misgaat, kan het flink misgaan. Ik ben weleens midden in de les naar buiten gerend omdat ik het niet meer trok. Mensen nemen dit soms niet serieus en vragen hoe ik nou zo bang kan zijn om met een vriend af te spreken.

Mijn Asperger uit zich ook in irreële angsten. Zo heb ik jarenlang een diepgewortelde voor Michael Jackson gehad. Als een liedje thuis op de radio kwam, moest de radio direct uit. Anders kon ik er twee nachten niet van slapen. Dat weerhield me er soms van naar restaurants of winkels te gaan. Want stel dat ik kleding aan het passen was en een liedje van hem voorbijkwam, wilde ik het liefste wegrennen ook al stond ik mijn onderbroek. Zo’n angst wordt vaak niet serieus genomen.

Er bestaan veel vooroordelen over Asperger. Vaak verwachten mensen dat ik alles over één onderwerp weet en over andere dingen niets. Dat is niet waar, want ik studeer journalistiek en weet dus over alles wel een beetje. Ook zeggen mensen regelmatig: “Oh, jij hebt Asperger dus daar moeten we even rekening mee houden,” maar mensen weten helemaal niet waar ze rekening mee moeten houden. Het vervelendste vind ik als mensen reageren met: “Oh dat had ik helemaal niet bij jou verwacht.” Dat heeft zo’n minderwaardige ondertoon. Alsof ik aan een bepaald beeld moet voldoen zoals de hoofdrolspeler uit de film Rainman. Maar net zoals niet alle wereldleiders zoals Trump of Poetin zijn, zijn niet alle autisten als in Rainman. Ieder mens met autisme is uniek.

Het College voor de Rechten van de Mens heeft een rapportage gepubliceerd over de naleving van het VN-verdrag handicap in Nederland. Deze geeft een overzicht van de obstakels die mensen met een beperking tegenkomen op het gebied van werk, onderwijs, wonen en toegankelijkheid. Hierin staat ook wat de regering kan doen om de situatie te verbeteren.