Alles wat je moet weten over het kneuzen van je tanden

Ik dacht dat ik twee tanden had gebroken. Ik liep met flinke haast en een mond vol muesli de deur uit toen ik hoorde dat mijn kies krrrak deed. Het voelde precies aan zoals het klonk. Ik wist het zeker: mijn tand was gebroken, want wat voor andere vormen van letsel zou een stukje calcium kunnen ondervinden? Gek genoeg werd de pijn na twee dagen een stuk minder. Drie dagen verder was de pijn compleet weg, wat niet zou zijn gebeurd bij een tandbreuk of open zenuw. Het bleek dat ik waarschijnlijk mijn tand had gekneusd — een van de meest voorkomende en minst ernstige vormen van tandschade waar veel mensen nog nooit van hebben gehoord.

“De meeste mensen die bij mij aankloppen zeggen: ‘Ik denk dat mijn tand gebarsten of gebroken is’,” zegt Sally Cram, een tandarts uit Washington. “Niemand komt hier om te vertellen dat ze een gekneusde tand of kies hebben. Ik denk dat de meeste mensen überhaupt nog nooit van een gekneusde tand hebben gehoord.”

‘Gekneusde tand’ is overigens niet echt een medische term die tandartsen gebruiken. De technische term voor tandschade die wordt veroorzaakt door knarsen en te hard kauwen, is tandtrauma, maar dat is een nogal onhandige term in de volksmond. Dit onbekende fenomeen wordt daarom vaak omschreven als tandkneuzing. In het kort is een gekneusde tand een ontsteking van het steunweefsel (parodontium) dat de tanden ondersteunt. Dit steunweefsel is vergelijkbaar met een gewrichtsband, want het vormt een schokdempende laag tussen de tand en de kaken. Iedereen kan zich wel iets voorstellen bij een gekneusde knie of pols, maar de gewrichtsbanden van een gecompliceerd gewricht als een knie zijn behoorlijk anders dan die van een tand.

“We weten dat het niet dezelfde soort kneuzing is als bij een gewricht,” zegt Cram. “Het parodontale steunweefsel is compleet anders dan de gewrichtsbanden rondom de knie of de heup, omdat deze ervoor zorgen dat het ene bot aan het andere vastzit.”

Tussen de tand en de kaak zit een dun, rubberachtig stuk weefsel, dat ervoor zorgt dat de twee keiharde lichaamsdelen niet tegen elkaar botsen wanneer je een broodje pindakaas of een half-verbrande tosti eet. “Het is een soort kleine schokdemper rondom de hele wortel van de tand,” vertelt Cram. Wanneer je te hard op iets bijt en de kracht te veel is voor het steunweefsel, kan je het verrekken, breken of verbrijzelen, aldus Philips Richards, een tandarts en professor aan de University of Michigan School of Dentistry.

Doordat het ontstoken weefsel niet kan uitzetten — aan de ene kant zit hard bot en aan de andere een harde kies— kan dit enorm veel pijn doen. Tandschade is vaak meer afgezonderd en verstopt, zegt Richards, en dat maakt het lastig te diagnosticeren. Omdat zo weinig mensen ooit van een gekneusde tand hebben gehoord, is het begrijpelijk dat iemand die op een hard stukje bijt en een pijnscheut voelt denkt dat er een tand of kies is gebarsten.

Hoe weet je nu of je tand een breuk of barst heeft, aan het bederven is of is gekneusd? Het is vaak het beste om een paar dagen te wachten om te kijken of de pijn vanzelf weggaat. “Als het gaat om een lichte afknelling van het steunweefsel, geneest het meestal vanzelf na zo’n drie tot vijf dagen,” zegt Cram. Een barst, breuk of tandbederf geneest niet uit zichzelf, dus als de pijn weggaat dan was het waarschijnlijk een kneuzing. Om de pijn tegen te gaan, kun je in de tussentijd ibuprofen slikken en ijs gebruiken om de zwelling te verminderen. Ook is het handig om kauwgom en hard voedsel even te vermijden. Als de pijn na vijf dagen nog niet weg is, kan het zijn dat je het weefsel nog aan het overbelasten bent, waardoor het niet goed geneest. Het kan dan ook iets ernstigers of chronisch zijn.

“Vrijwel iedere soort overbelasting kan leiden tot een gekneusde tand of kies,” vertelt Cram. Het is niet altijd een gevolg van het bijten op iets hards. ‘s Nachts tandenknarsen, overdag de kaken aanspannen en nagelbijten kunnen het steunweefsel bezeren en overbelasten. Een verkeerde stand van de tanden en kiezen kan ertoe leiden dat je sneller last krijgt van weefselletsel.

Chronische ontstekingen zijn ernstiger en kunnen leiden tot teruggetrokken tandvlees en, op langere termijn, slijtage veroorzaken van het bot rondom de wortel van de tand, zegt Cram. Het steunweefsel is niet berekend op constante lichte overbelasting, net zoals het niet is gemaakt voor een harde klap. Ga naar de tandarts als je veel last hebt van kneuzingen aan het gebit. Je kunt dan een bitje krijgen tegen het knarsen of een beugel om de stand van het gebit te verbeteren.

Het goede nieuws is dat een kneuzing meestal geen ernstig of terugkerend probleem is en dat je er geen permanente schade aan ondervindt. Hard op een kippenbotje of een zaadje bijten of een te hoge vulling of kroon hebben, zal waarschijnlijk niet genoeg zijn om het steunweefsel permanent te beschadigen.

Het weefsel rondom de tanden geneest snel, zegt Richards. Hoewel het dus een tijdje pijn kan doen, zal een tijdelijk dieet van papperig voer om de tanden rust te geven vaak genoeg zijn om een kneuzing te laten genezen. Wacht daarom de volgende keer dat je op iets hards bijt en een steek voelt een paar dagen voordat je naar de tandarts gaat. Misschien bespaar je jezelf een halve middag, en een smak geld.