De CEO van Shell wil dat jij klimaatverandering oplost

Ben van Beurden, de CEO van Shell, vindt dat jij ook een steentje moet bijdragen om klimaatverandering op te lossen.

Begin juni vertelde hij aan een publiek van bedrijfsleiders in Londen dat we meer volgens de seizoenen zouden moeten eten en meer moeten recyclen.

“Ik heb drie dochters en ze zijn allemaal behoorlijk modebewust,” legde hij uit. “Ik wijs ze er graag op dat je een behoorlijke ecologische voetafdruk hebt als je elk seizoen, vier keer per jaar, iets nieuws wilt hebben. Want zij hebben het veel over de klimaatverandering.”

Ik vraag me af wat de kinderen van Van Beurden denken, als ze een nieuw jasje willen en hij over klimaatverandering begint, maar vervolgens met geen woord rept over Shells nieuwe olieprojecten ter waarde van miljarden.

Om te begrijpen wat hier aan de hand is, moet je eerst begrijpen wat bedrijven als Shell motiveert.

Het kapitalisme zag er niet altijd uit zoals nu. Na de Tweede Wereldoorlog maakten de VS en Europa een verbazingwekkende economische groei mee. Daardoor veranderde het leven van miljarden mensen, kreeg iedereen betere kansen en kregen werknemers een steeds hoger salaris.

Maar nadat vrije markt in de jaren tachtig doordraaide, besloten grote Amerikaanse bedrijven om dat allemaal te veranderen. In 1981 zei de Business Roundtable – een groep die grote Amerikaanse bedrijven vertegenwoordigt – dat bedrijven “allereerst de verantwoordelijkheid hebben om kwalitatieve goederen en diensten tegen eerlijke prijzen te maken. Daardoor kunnen ze winst maken, waardoor er geïnvesteerd kan worden om de onderneming te verbeteren, banen te blijven aanbieden en de economie op te bouwen.” Maar in 1997 verklaarde de Roundtable dat “het hoofddoel van een onderneming is om economisch rendement voor de eigenaren te genereren.”

Deze verandering in denken zorgde ervoor dat bazen steeds meer winst voor zichzelf pakten, in plaats van te investeren in hun werknemers. Sinds de jaren tachtig zijn de lonen in de VS nauwelijks gestegen, maar is de productiviteit wel toegenomen. De loonkloof tussen gewone werknemers en leidinggevenden is gigantisch geworden.

In 2018 werd het salaris van Van Beurden verdubbeld tot 21,1 miljoen euro. Dat is 143 keer zoveel als de gemiddelde Shell-werknemer.

Hoe bereik je het punt dat een bedrijf weet dat zijn acties de planeet in gevaar brengen en er desondanks mee doorgaat? Door een systeem dat winst maken op de hoogste plek heeft staan.

Door dat systeem leven we in een wereld waarin bedrijven en bazen constant het ene zeggen en het tegenovergestelde doen.

Een wereld waarin BP in een nieuwe miljardencampagne praat over werken aan “energie die schoner en beter is,” maar ondertussen in beschermde gebieden in Alaska naar olie gaat boren.

Een wereld waarin ExxonMobil zegt zich aan het klimaatakkoord van Parijs te houden, maar er ook naar streeft om de olie- en gasproductie flink te verhogen.

Het is een systeem waarin Van Beurden in juli 2017 de opkomst van elektrische auto’s bagatelliseerde en claimde dat het “meerdere generaties” zou duren totdat niemand nog interne verbrandingsmotoren zou gebruiken, maar nog geen maand later opschepte over zijn plannen om een nieuwe elektrische auto te kopen.

Als winst belangrijker is dan al het andere, kunnen bedrijven vrij grove dingen voor zichzelf rechtvaardigen.

Ik heb ooit José Lopez geïnterviewd, die op dat moment vertrok als COO van Nestlé. Ik vroeg hem waarom het bedrijf nog steeds gebruikmaakte van kinderarbeid, terwijl het al jaren beloofde om dat probleem aan te pakken.

Wat me opviel was dat Lopez veel praatte over zijn pogingen om de transparantie en het toezicht te vergroten, maar dat Nestlé er geen seconde over had nagedacht om de winst iets te beperken, zodat het probleem kon worden aangepakt. Het idee dat het miljardenbedrijf een tikkie minder winst zou maken, puur en alleen om een aantal scholen te bouwen en goed te investeren in de cacaoteeltgemeenschappen van Ivoorkust, was ongehoord. Bedrijven als Nestlé moeten steeds meer winst maken om te kunnen bestaan. Deze maand meldde The Washington Post dat Nestlé nog steeds kinderarbeid gebruikt om chocolade te maken.

Om klimaatverandering aan te pakken en de ineenstorting van de menselijke beschaving te voorkomen, zullen de grootste vervuilers van de wereld een stapje terug moeten doen en een klein deukje in hun winst moeten toelaten, nu we van fossiele brandstoffen naar hernieuwbare energiebronnen moeten overschakelen.

Zolang ons economische systeem winst belangrijker vindt dan het algemeen belang, blijven de uitspraken van de olie-industrie over de aanpak van klimaatverandering een lege huls.

Van Beurden vertelde in 2016 aan de New York Times hoe hij eens thuiskwam en daar een van zijn kinderen aantrof die ontroostbaar aan het huilen was. Hij dacht eerst dat het kwam omdat hij die avond met zijn vrouw uit zou gaan, maar al snel kwam hij erachter dat zijn dochter van streek was omdat ze op school over klimaatverandering had geleerd.

Om haar te kalmeren vertelde hij haar dat de opwarming van de aarde zou worden opgelost en dat hij daarin een belangrijke rol zou spelen. Toen vroeg hij haar of ze hem vertrouwde.

“Ze zei: ‘Natuurlijk vertrouw ik je,’” vertelde Van Beurden, waarna hij eraan toevoegde: “En in die zin is ze anders dan de rest van de samenleving.”