Bankhangen of hardlopen in de stad: wat is ongezonder?

Ik loop wel eens hard. Maar niet omdat ik het leuk vind. Sinds ik met karate ben gestopt vanwege een schouderblessure, ben ik met deze ‘sport’ begonnen om dezelfde reden als bijna iedereen: voor het resultaat. Ik word niet te dik en na het douchen voelen de endorfines best lekker. Rennen helpt niet om me verbonden te voelen met de natuur. Ik woon in Rotterdam en zie tijdens mijn rondjes meer scooters dan grassprietjes. En het gelukzalige gevoel dat sommigen schijnen te ervaren tijdens het hardlopen, de mysterieuze runner’s high, ken ik alleen uit films en boeken. De enige reden dat ik blijf doorrennen is dat ik meerdere pauzes aan mezelf beloof: 'Onder die brug daar mag je even wandelen.' Mijn vriend bracht laatst de doodsteek toe aan mijn toch al geringe motivatie. "Weet je wat ik heb gehoord," zei hij, "je kunt nog beter thuis op de bank blijven hangen dan hardlopen in een grote stad, vanwege de luchtvervuiling." Dat had ik zelf ook al eens gehoord, en het gerucht klonk ineens niet zo heel vergezocht. Had ik niet in een nieuwsbericht gelezen dat Nederlanders gemiddeld 13 maanden korter leven door luchtvervuiling? En had Milieudefensie vorig jaar niet een rechtszaak tegen de Nederlandse Staat aangespannen en gewonnen omdat ons land Europese normen voor schone lucht schendt? Tijd voor diepgravend, maar toch luchtig, onderzoek. Wat is ongezonder als je in een grote stad woont: Op de bank zitten en een aflevering van Say Yes to the Dress kijken, of buiten een rondje rennen?

Laten we eerst even vaststellen wat ‘luchtvervuiling’ eigenlijk is. "Stikstofdioxide en fijnstof zijn belangrijke stoffen die bepalen of de luchtkwaliteit slecht is,” zegt Joost Wesseling, onderzoeker bij het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). “Ze hebben een negatief effect op onze gezondheid en kunnen zelfs tot vervroegde sterfte leiden als het in hoge concentraties in de lucht zit.” Volgens Wesseling zijn deze terrorstoffen niet evenredig over Nederland verdeeld. Stikstofdioxide ontstaat bij verbranding met hoge temperaturen, bijvoorbeeld in de motor van een auto, en hangt vooral in de lucht bij wegen en in drukke steden. Fijnstof bestaat uit minuscule deeltjes van bijvoorbeeld mest, roet of huidschilfers, en wordt met name in industriegebieden en in de omgeving van intensieve veehouderij aangetroffen. De luchtkwaliteit is op het platteland dus niet noodzakelijkerwijs beter dan in een grote stad. Maar het is een feit dat de Europese grenswaarde voor stikstofdioxide (gemiddeld 40 µg/m3 per jaar) in sommige straten van grote steden wordt overschreden, zegt Wesseling. Al wil hij wel even benadrukken dat Nederland "niet het vieste jongetje van de klas" is. "Vergeleken met de rest van de Europa doen we het niet slecht. Steden als Rotterdam en Amsterdam zijn qua luchtkwaliteit middenmoters." Dat de lucht in Nederlandse steden gemiddeld net zo kut is als in andere steden van Europa, stelt mij niet echt gerust. Oké, in grote delen van onze steden voldoet het stikstofdioxidegehalte wel aan de normen van de Europese Unie. Maar die normen zijn ook gebaseerd op zaken als politieke haalbaarheid. De Wereldgezondheidsorganisatie hanteert apolitieke grenswaarden die als doel hebben om gezondheidsschade te voorkomen. In Amsterdam is alleen de lucht in het Vondelpark volgens deze strengere normen zuiver genoeg. Volgens het RIVM kunnen hoge concentraties stikstofdioxide mogelijk verschillende gezondheidsklachten veroorzaken, waaronder verminderde longfunctie, toename van luchtwegklachten en astma-aanvallen en een verhoogde gevoeligheid voor infecties. Belgisch onderzoek wees bijvoorbeeld uit dat vrijwilligers die twintig minuten langs de Antwerpse ring hadden gefietst ineens meer neutrofielen in hun bloed hadden, cellen die een startende infectie bestrijden. Een belangrijke aanwijzing dat slechte lucht een ontstekingen kan veroorzaken. Hoe zit het dan met hardlopen in een vervuilde lucht? Er is geen onderzoek gedaan naar de schadelijkheid van hardlopen in vieze lucht, zegt sportarts Bas Bulder van Sportgeneeskunde Rotterdam. "Maar als je rent, adem je sneller dan als je wandelt. Mensen die al last hebben van hun longen, zoals mensen met inspanningsastma, krijgen dan misschien sneller last van geprikkelde luchtwegen ."

Bulder is eigenlijk meer bezorgd over de effecten van bankhangen, zegt hij: "Dat is ontzettend slecht voor je. Een extreem voorbeeld: In Amerika is een keer een onderzoek gedaan waarbij militairen drie weken in bed lagen. Achteraf bleek uit de fietstest dat ze ineens een conditie hadden van iemand die dertig jaar ouder is.” Maar ook voor mensen die wel bewegen, is stilzitten ongezond, zegt hij. “Als je één keer per week sport en de rest van de week op je kont zit, loop je al gezondheidsrisico’s. Zo verslechtert je insulinehuishouding en heb je daardoor grotere kans op diabetes.” Dat zitten zelfs dodelijk kan zijn, bevestigt Wim Köhler, medisch redacteur van NRC. Wie acht uur per dag zit, heeft 40 procent kans om eerder te overlijden, zegt hij. Maar wat is dan slechter? Thuis labbekakken, of hardlopen in relatief vieze lucht? Bulder: "Ik kan het niet keihard aantonen, maar mijn onderbuikgevoel zegt dat het ongezonder is om thuis op de bank te blijven zitten. Bewegen is echt heel goed voor je." Hij pakt zijn lijstje erbij: "Je cholesterol gaat ervan naar beneden. Je bloedsuikerspiegel verbetert. Je gewicht gaat naar beneden. Je bloeddruk verbetert. Je hebt minder stress. Je gaat je beter concentreren. Je hebt meer energie. De conditie van je hart, longen, spieren en gewrichten gaat omhoog. En het verlaagt de kans op botontkalking, depressie, dementie en sommige vormen van kanker." Ook het RIVM zegt dat er geen sluitend bewijs is dat hardlopen in een relatief vieze lucht beter is dan op de bank zitten. Die specifieke vergelijking is nooit onderzocht. "Maar," zegt Wesseling, "Uit verschillende onderzoeken is wel gebleken dat het in Europa gezonder is om elke dag in de stad te fietsen in plaats van auto te rijden. Het positieve effect van de inspanning is groter dan het negatieve effect van de luchtverontreiniging." En even later merkt hij op: "Ook in huis kan de luchtkwaliteit slecht zijn." Een relevant punt. De luchtkwaliteit kan binnenshuis zelfs slechter zijn dan buitenshuis, zegt Michiel van der Molen, universitair docent luchtkwaliteit aan de Universiteit van Wageningen. In het Parool stelt hij: “Er kan zich een boel ophopen als je slecht ventileert. Denk aan huidschilfers, haar en fijnstof.” Zelf woon ik in een splinternieuw gebouw en dat zou een extra risicofactor zijn voor het binnenklimaat. Nieuwbouwhuizen zijn zo goed geïsoleerd dat er geen verse lucht door kieren kan stromen. Op basis van deze deprimerende informatie durf ik het wel weer aan om mijn hardloopschoenen aan te trekken. Maar voor de hypochonders onder jullie geeft Wesseling toch nog een paar tips. 1) Ga verkeer uit de weg. Vermijd snelwegen en drukke straten. 2) Vermijd de ochtend- en avondspits. 3) Ga naar buiten na stormachtige dagen, want dan is de lucht schoner. En 4) Bekijk hier of hier actuele informatie over de luchtkwaliteit in Nederland. Tot slot heb ik ook nog een bescheiden suggestie: Kijk even naar onderstaande rochelroutes, zodat je de straten en pleinen met de hoogste concentratie stikstofdioxide kan ontwijken. Drie keer raden of de Coolsingel in Rotterdam erop staat. Amsterdam

• Stadhouderskade
• Amsteldijk
• Weesperstraat
• Prins Hendrikkade

Rotterdam

• Coolsingel
• Blaak
• Schiekade
• Schieweg
• s Gravendijkwal
• Gordelweg
• Boompjes
• Dokweg

Den Haag

• Neherkade
• Utrechtse baan
• Prins Clauslaan
• Prinses Beatrixlaan
• Theresiastraat
• Koningskade
• Raamweg
• Kortenaerkade/Hoge wal
• Segbroeklaan
• Schenkkade

Utrecht

• Oudenoord
• Graadt van Roggenweg

Bron:

NSL