Muziek

Ableton Live: het programma dat elektronische muziek voorgoed veranderde

Als het verhaal van Ableton wordt verteld, begint het meestal in 2001. Het bedrijf uit Berlijn bracht toen zijn eerste product uit: Ableton Live ­– een DAW en audio sequencer. Het programma stelde artiesten in staat om makkelijker live hun liedjes op te bouwen. Maar het verhaal van Ableton gaat verder terug dan 2001. Verder zelfs dan de officiële oprichting in 1999. De wortels van Ableton reiken terug naar de technoscene in Berlijn in de jaren negentig.

Medeoprichters Gerhard Behles en Robert Henke bedachten Ableton halverwege de jaren negentig, toen ze optraden als Monolake. Het programma werd simpelweg geboren vanuit een behoefte van Behles en Henke. Ze waren aanvankelijk niet eens van plan om de software uit te breiden voorbij persoonlijk gebruik. De twee raakten bevriend tijdens hun opleiding tot computerprogrammeur, en ze gebruikten vaak zelfgemaakte programma’s voor hun optredens. Bernd Roggendorf, ook een programmeur, kwam erbij en zette de twee op het idee om software te maken voor de verkoop. Met Roggendorfs hulp kwam de eerste versie van Ableton uit in 2001. Behles stopte in 1999 met Monolake om zich te focussen op Ableton Live, Henke verliet Ableton vijf jaar later om zich weer te focussen op Monolake.

Videos by VICE

Deelnemers van de Ableton Loop-conferentie (Foto via Wout Trippas/Ableton)

Volgens Henke en Behles zorgde het feit dat ze in de technoscene zaten ervoor dat het programma zo’n succes werd. Ze kenden veel artiesten die steeds bekender werden en de vraag naar live-optredens van deze artiesten groeide. Er was behoefte aan een gebruiksvriendelijk programma waarmee deze optredens mogelijk zouden worden. De oplossing was Ableton Live, en het duo had de aandacht van de artiesten die dat het meest nodig hadden.

Het bedrijf is nu vooral bezig met muziekeducatie en het opbouwen van gemeenschappen. Onlangs kwamen ze met Ableton Link, waarmee gebruikers van Live en Push Instrument makkelijk samen kunnen werken. Begin november hield het bedrijf hun tweede Loop Summit in Berlijn – een evenement voor muzikanten, waar mensen als Lee Scratch Perry optraden, en waar mensen konden experimenteren met nieuwe technieken. Er waren ook panels met bijvoorbeeld Fatima Al Qadiri en Moritz Von Oswald, waar gesproken werd over de sociale en technische vooruitgang in muziek. Tijdens de Loop Summit ging Thump zitten met Henke en Behles voor hun eerste gezamenlijke interview. Het ging over het begin van Ableton, de link met Monolake en hun relatie, die ervoor zorgde dat de manier waarop livemuziek gemaakt wordt voorgoed veranderde.

Gerhard Behles en Robert Henke

THUMP: Wisten jullie vanaf het begin al dat jullie samen muziek zouden gaan maken?

Gerhard Behles: Nee, we hadden een hekel aan elkaar! We konden het niet met elkaar vinden in het begin. Maar toen raakten we elkaar uit het oog, omdat ik naar Nederland verhuisde en hij naar Berlijn. Toen verhuisde ik ook naar Berlijn. Op een dag zat ik in de collegezaal op de universiteit, op de eerste schooldag, en hoorde ik een stem achter me. Ik dacht: nee! Dat is Robert! Hij is hier!

Wat vonden jullie zo stom aan elkaar in het begin?
Behles:
Ha, dit wordt wel erg persoonlijk.
Robert Henke: We hebben allebei een verschillende achtergrond. Het is eigenlijk een goede vraag, want later kwamen we erachter dat we veel gemeen hadden. Maar in het begin zagen we alleen de verschillen.

Wat waren die verschillen?
Henke: Het was erg cliché, maar ik was toen gothic-punk en Gerhard zag er ongeveer zo uit als nu, met een mooie witte sjaal. Ik haatte zijn soort mensen op school.

Hoe ging het toen jullie elkaar opnieuw ontmoetten op de universiteit?
Henke:
Toen we elkaar zagen, liepen we meteen naar de uitgang, en zeiden: “Wat de fuck doe jij hier?”
Behles: Het begin van een prachtige vriendschap.

Hoe was de muziekscene in Berlijn toen jullie daar aankwamen in de jaren negentig?
Behles:
Het grootste verschil was dat geld helemaal nog geen grote rol speelde. Niemand dacht er zelfs aan. Het werd gedreven door een oneindig aantal mogelijkheden. De halve stad was verlaten en klaar om ergens voor gebruikt te worden – een club kon geopend worden en daarna weer vergeten. Maar niemand interesseerde zich voor geld.

Robert Henke en Gerhard Behles’ Symmetrical Concert in Berlijn in 1995 (Foto via Ableton)

Nu is het allemaal zo commercieel. Als je naar een club gaat en de dj’s…

Henke: Het zijn net goden. In de vroege jaren ging het daar vaak over: hoe zie je jezelf als dj? Wat is je rol? Het idee was dat je jezelf kon verliezen in muziek, en de dj faciliteerde dat. Maar de dj was niet belangrijk. In veel van de clubs in die tijd was er geen podium. In Tresor werd de dj gescheiden van de dansvloer door een bar, maar stond wel op hetzelfde niveau als het publiek. Het was niet het idee dat een dj iemand was waar je naar opkeek. Mensen dansten ook niet met hun gezicht naar de dj, maar naar elkaar. Toen clubs hun entreeprijzen verhoogden en investeerden in lichtshows, kreeg je ineens het grote podium.

Toen jullie begonnen met het maken van Ableton, was het toen al het idee om het te gaan verkopen?
Henke: Ik denk dat we dachten dat er genoeg mensen zouden zijn die een product als het onze zouden waarderen, en dat het een commercieel succes zou kunnen zijn. Dat gaf ons het zelfvertrouwen om te geloven dat een klein bedrijf kon overleven op de markt. Maar niemand dacht dat het zo zou ontploffen.

Ik weet nog dat we voor het eerst naar een beurs gingen met een eerste versie van Live. Een paar mensen kwamen langs, maar het leek alsof de wereld wist dat er een revolutie zou komen. Op een gegeven moment kwam er een man langs, een typische producer uit LA met een donker pak en lang, grijzig haar, gevolgd door misschien tien twintigers die er ook uitzagen als het cliché van componisten uit Hollywood. Ik liet hem het product zien en hij had een Duits accent, maar ik lette er niet op omdat je allerlei mensen ontmoet op zo’n beurs, en ik was druk bezig met uitleggen wat het product precies inhield. Hij stelde veel intelligente vragen en na een tijdje vroeg hij: “Dus ik kan hier een drumloop indoen en het tempo geleidelijk veranderen van 110 naar 140 en de pitch verandert niet?” En ik zei: “Ja joh, ik laat het wel even zien.” Maar ik deed het van 30 tot 999 bpm. Na die demo zei hij: “Heb je een visitekaartje?”

Ik gaf het en toen zag ik het naambordje op zijn overhemd. Het was Hans Zimmer. Hans zei tegen ons: “Jullie hebben hier iets heel interessants,” en ik geloof echt dat hij de eerste was die begreep dat onze software ook kon werken in een heel ander gebied dan wij voor ogen hadden.

Gerhard Behles en Robert Henke (Foto van de auteur)

Hoe denken jullie dat Ableton elektronische muziek heeft veranderd?

Henke: Ableton heeft elektronische muziek enorm veranderd. Daar ben ik heel zeker van. Maar een vraag die lastig te beantwoorden is: hoe zou elektronische muziek er nu uitzien zonder Ableton? Wat wel zeker is, is dat de software het mogelijk maakte voor heel veel mensen om uit hun thuisstudio’s en slaapkamers te kruipen en het podium op te klimmen. Dat gaf een enorme boost aan de festivalcultuur. Ik denk niet dat we zoveel elektronische muziekfestivals zouden hebben zonder deze software, omdat iedereen die elektronische muziek maakt ineens een duidelijk pad heeft om op een podium te komen. Het is vrij normaal om naar een festival te gaan en dat negentig procent van alle laptops onze software draait. Ik weet nog dat ik lange tijd dacht dat dat compleet gestoord was.

Wat is volgens jullie nu het grootste probleem of de grootste uitdaging voor elektronische muziek?

Henke: Misschien klink ik nu als een pessimistische oude man, maar bijvoorbeeld: je gaat naar een festival, en dan ga je ervan uit dat het een audiovisueel project is. Als je naar een concert gaat, is het meer dan ooit de verwachting dat je overweldigd wordt door grote LED-schermen, lasers, lichten en dansers. Maar wat dat betekent, is dat als je al die extra elementen weghaalt, en alleen naar de muziek luistert, ik het vaak enorm generiek en ongeïnspireerd vind. Dat vind ik gek, want de technologie biedt zoveel mogelijkheden. Ik vond zelf een niche door mijn eigen audiovisuele projecten te doen op een manier die logisch voor me is, maar het viel me op dat de impact van muziek – gewoon muziek zonder iets erbij – veel kleiner werd. Maar ik ben voorzichtig met dit statement, omdat ik niet zeker weet in hoeverre het komt door mijn persoonlijke blik.
Behles: Ik denk dat de grootste uitdaging in samenwerking ligt. We zijn zo ver gekomen met het verenigen van rollen, dat we terug moeten gaan om te kijken: hoe kunnen we dat werk verdelen. Hoe kan je een betekenisvol collectief vormen om samen iets te doen?