Als je drie jaar oude poster opeens viral gaat vanwege de Amerikaanse verkiezingen

Zelf was ze ‘m alweer een beetje vergeten, het ontwerp voor de poster die Daisy Thijssen drie jaar geleden maakte ter ere van het honderdjarig bestaan van het Vredespaleis in Den Haag. Tot hij vorige week opeens opdook op Reddit, waar het ontwerp al snel massaal werd gedeeld en geliked. De poster, waarop de tekst 'Vote Wisely’ is geschreven met een rood stempotlood waarvan de schaduw een bom is, had met de naderende Amerikaanse presidentsverkiezingen een gevoelige snaar geraakt. Al snel hingen verschillende media aan de lijn: wie had deze poster gemaakt, en waarom? Op wie zou zelf stemmen? Was dit een aanklacht tegen Trump? Of Clinton? Ook wij namen contact op met Daisy met de vraag: hoe is het als je ontwerp opeens wordt gebruikt voor iets waar het helemaal nooit voor bedoeld was?

The Creators Project: Hoi Daisy, dat was vast een verassing, die oude poster opeens in het nieuws? 
Daisy Thijssen: Nogal ja. Ik maakte de poster als eerstejaars grafisch student aan de Willem de Kooning Academie in Rotterdam als onderdeel van een posterwedstrijd voor het Vredespaleis in Den Haag. Het Vredespaleis is de zetel van het Permanent Hof van Arbitrage, het Internationaal Gerechtshof van de Verenigde Naties en de Haagse Academie voor internationaal recht. Zij bieden landen die met elkaar overhoopliggen de mogelijkheid om dat op een vreedzame manier op te lossen. Een selectie van deze posters, waaronder die van mij, was in 2013 te zien in de Affiche Galerij, een expositieruimte op Station Spui in Den Haag.

Hoe kwam je op het idee voor de poster? 
Het thema van de wedstrijd was '(un)limited', de definitie van individuele vrijheid; waar begint en waar eindigt het. Het enige criterium dat we kregen, was dat we "geen porno of nazi-gerelateerde content in de designs" mochten gebruiken. Het leverde natuurlijk een heleboel posters op die juíst deze onderdelen bevatten onder de noemer vrijheid.

Geen enkele van deze posters heeft de selectie in de Affiche Galerij uiteindelijk gehaald. Zelfs niet het minimalistische beeld van Freek Rutkens wat technisch gezien met een aantal zwarte lijnen geen enkele van de criteria brak, maar overduidelijk uitbeeldt wat hij van deze criteria vond, in een wedstrijd die om ultieme vrijheid draaide. Op de academie hebben we toentertijd veel discussies gehad over wat vrijheid nu eigenlijk betekent in een welvarend land als Nederland. Hoe vrij zijn we in een land waar vrijheid van meningsuiting een grondrecht is. Wat is ultieme vrijheid – het recht om je eigen leven te nemen? Heb je zonder je leven nog wel vrijheid? En andere filosofische paradoxen.

Voor mij draaide het vooral om de vrijheid die ik verspilde, de vrijheid die ik voor lief nam: stemmen. We mogen het allemaal, maar we staan er zelden bij stil. Vooral in mijn eigen generatie zie ik dat het gewoon iets is wat je doet, als we al de tijd nemen om ons erin te verdiepen of überhaupt te komen opdagen. Mijn feministische vriendinnen en mijn vader benadrukten altijd hoe belangrijk mijn stemrecht is, wat voor voorrecht het is om te stemmen en dat je daar elke keer, hoe klein de verkiezing ook, gebruik van moet maken. Bij mij thuis heerst de gedachte dat als je niet stemt je er niet over mag mee praten – of beter gezegd klagen.

Wat wilde je precies met je poster zeggen?
Visueel gezien is het rode potloodje iconisch voor de Nederlandse verkiezingen, je mag nu eenmaal in Nederland alleen stemmen met een rood potlood of stift. Een andere kleur is ongeldig, of deze bij je oma uit de la komt of van het stembureau zelf is, maakt daarbij niets uit. Een potlood en zeker een kleurpotlood heeft nu eenmaal een vriendelijke uitstraling. Het is onschuldig als een kindertekening en vele malen minder officieel dan een mooie vulpen die voor belangrijke contracten uit de binnenzak van een maatpak wordt getrokken. Doch staat dit vriendelijke rode potloodje in Nederland symbool voor beslissingen met grootse gevolgen. Gevolgen waar we vaak niet bij stilstaan, we kijken allemaal naar wat het betekent voor onze eigen persoonlijke toekomst; onze eigen banen, onze provincie of gemeente. We staan er zelden bij stil wat er schuilt achter ons stemgedrag, wat betekent dat voor anderen, niet alleen binnenslands maar ook in het buitenland. Een mooi voorbeeld is de recente Brexit waar verschillende voorstanders (naar schatting 1,2 miljoen) de dag erna al een “bregret” hadden van hun uitgebrachte stem.

Zit er voor jezelf een politieke gedachte achter? 
Het is vooral een frustratie naar mezelf toe en mijn generatie die veel te makkelijk met stemmen omgaat. Vrouwen kunnen sinds 1922 pas stemmen in Nederland – dat is nog geen 100 jaar geleden. Als ik daarover nadenk kan ik enorm balen van ons en vaak ook mijn eigen politieke gedrag waarin we vaak achter de horde aanlopen. De gedachte zou ik dan het best omschrijven als: blijf kritisch, de keuze die je nu maakt, kan grote consequenties hebben voor de toekomst.

Hoe is het om er opeens achter te komen dat je poster nu in Amerika wordt opgepikt?
Heel vreemd. Van het ene op het andere moment begonnen er opeens Facebook-berichten van vreemden binnen te stromen dat ik was gespot op Reddit. Dat is iets waar ik nog steeds erg dankbaar voor ben, want anders was ik er waarschijnlijk nooit achter gekomen. Eenmaal op Reddit bleek de foto van mijn poster, genomen door een onbekende in de Affiche Galerie, al twintig uur online te staan en al ruim 5.500 upvotes te hebben – panisch heb ik een van mijn vrienden geappt die beter bekend is met Reddit om er zeker van te zijn wat dit inhield. Het duurde even voordat het inzonk.

Hoe is het als grafisch ontwerper als het internet opeens met een oud ontwerp van je aan de haal gaat?
In dit geval pakt het heel mooi uit, gezien de timing van de Amerikaanse verkiezingen. Maar het is ook even schrikken als je meer dan vijfhonderd reacties ziet staan terwijl de enige context die bij je ontwerp wordt gegeven "seen in a train station in the Netherlands" is. Gelukkig is het een erg toepasbare situatie en snap ik de associatie die de Amerikanen maken met Hillary en Trump wel. Voor velen is het een onmogelijke keuze, die niet alleen gevolgen heeft voor hunzelf maar ook voor de rest van de wereld. In die keuze mag wat mij betreft best een beetje extra zorg worden gestoken worden en als dat in de vorm van een poster als democratische propaganda gebeurt, sta ik daar volledig achter. Daarom heb ik er nu ook voor gekozen om de poster gratis online te zetten.

Ben je bang voor Trump? Of voor Hillary? Beiden zijn eigenlijk best oorlogspresidenten – denk je dat je poster een kant kiest?
Voor een oranje man die met getuite lippen roept dat hij dé oplossing heeft en heel slim is word ik niet bang – ik heb eerder moeite om hem serieus te nemen. Waarschijnlijk ook omdat er zo veel show komt kijken bij Amerikaanse campagnes. Het gekste wat wij in de afgelopen jaren in Nederland hebben gezien is Balkenende op een skateboard. Zie je het al voor je? Rutte die op de dam baby’s gaat kussen en roept dat-ie heel slim is? Geen Nederlander zou hem meer serieus nemen. De positie die Trump nu heeft bemachtigd en waar hij nog naartoe kan klimmen beangstigt mij wel. Het is niet iemand die ik graag in die positie had willen zien. Dit wil echter niet zeggen dat ik pro-Hillary ben. Zoals ik al zei: het Amerikaanse volk staat voormoeilijke keuze. Het mooie van de poster vind ik is dat hij eigenlijk beide kanten kiest – afhankelijk van de kant waar de toeschouwer naartoe neigt. Hij bevraagt puur je keuze, en zaait twijfel. Stiekem moet ik ook wel grinniken om de absurditeit: hoe een poster gemaakt voor het Vredespaleis nu online wordt gebombardeerd als beeld voor twee oorlogskandidaten.

Vind je dat mensen vrij zijn om een eigen invulling te geven aan je werk, of heb je daar toch het laatste woord in?
Ik geloof er wel in dat je als maker bepaalde copyrightrechten behoudt, dat niet zomaar een beeld van je gebruikt mag worden als promotie voor commerciële doeleindes. Dit kun je natuurlijk laten vastleggen, al kun je het tegelijkertijd niet tegenhouden dat beelden door het internet een eigen leven gaan leiden. Iedereen kan met je beelden aan de haal, als professional zal je toch een manier in moeten vinden om je daarin te onderscheiden of het te benutten. Zelf heb ik er geen problemen mee als mijn beelden voor niet-commerciële doeleinden worden gebruikt – ergens moet je het ook zien als een eer. Dagelijks worden er naar schatting 1,8 miljard afbeeldingen online gezet, als jouw afbeelding er uit die berg tussenuit springt, mag je daar best een beetje trots op zijn.

Vinden wij ook Daisy, dank je wel!

De poster is gratis te downloaden op de website Vote Wisely.