Triviant, de Unabomber en chocoladerepen: lol in de maximaal beveiligde gevangenis

Dit verhaal werd gemaakt in samenwerking met het Marshall Project.

Het eerste wat me opviel was de stilte.

Ik had de twaalf voorafgaande maanden doorgebracht in het federale gevangeniskamp in Florence in de staat Colorado. Doordat ik met vierhonderd andere gevangenen in de zogenaamde "minimum security" inrichting zat, was ik gewend geraakt aan een bepaalde hoeveelheid achtergrondgeluid: radio's die aanstonden, luide gesprekken, kaartspelletjes. Het kamp gonsde van het geluid van leven — geen vol leven, geen gelukkig leven, maar wel leven.

Nu liep ik de aangrenzende faciliteit binnen – de beruchte "supermax" – en het was er doodstil.

Ik werkte in de gevangenis bij de recreatieafdeling. Ik was overgeplaatst van de recreatieafdeling van het kamp naar dezelfde afdeling in de supermax. Drie dagen per week zou ik als gevangene werken in het meest imponerende gebouw dat ik ooit heb gezien.

Als iemand me zou vragen om het woord "verdoemenis" te definiëren met alleen een plaatje, zou ik ze een foto van deze superbeveiligde gevangenis hebben gegeven.

Op mijn eerste dag stapten we in een bus en reden we de drie kilometer naar het gebouw. Toen we uitstapten, realiseerde ik me dat de gevangenis uit twee helften bestond: op de bovenste verdiepingen zaten de kantoren, de ziekenboeg en de kamers van de bewakers, en op de onderste verdiepingen woonden de gevangenen in een doolhof van elektronisch beveiligde deuren en steile hellingen.

We ondergingen een identificatiecontrole, twee fouilleringen (een aan iedere kant van een hek met prikkeldraad) en een metaaldetector.

"Ik heb hier zes kampers die van de ingang naar recreatie moeten," tetterde de bewaker naast me in zijn portofoon.

"Je hebt toestemming om dat te doen," antwoordde de stem van een onbekende bewaker, wiens baan het was om naar de monitors te kijken en de bewegingen in de gaten te houden van de gevangenen die vanuit het kamp kwamen om te werken.

De deur ging open en we vervolgden onze weg door een gigantische gang. Boven ons schenen iedere paar meter felle halogeenlampen. De muren waren kaal en in een kleur wit geschilderd die bijna reflecteerde. Niks kon zich hier verstoppen, niet eens schaduwen.

Terwijl we liepen kwam er een gevangenisbestuurder de hoek om lopen, in onze richting. Omdat ik vooraan liep, had ik niet door dat alle andere gevangenen gestopt waren en zichzelf plat tegen de muur aandrukten.

"Stop, Williams!" schreeuwde de bewaker.

Ik bevroor. Ik wist niet wat ik had gedaan, maar ik realiseerde me dat hij zijn "showstem"  gebruikte, die bewaard werd voor situaties waarin meerderen toekijken, de leidinggevende bewaker andere gevangenen wil intimideren met zijn hardheid, of wanneer je het gigantisch hebt verkloot.

"Je bent hier niet in het fucking kamp. In dit gebouw druk je jezelf tegen de muur wanneer iemand die geen groene outfit draagt in jouw richting loopt. En je blijft daar tot ze een heel eind verderop zijn."

"Ik snap het, meneer."

Na meerdere elektronische deuren waren we er. Een bewaker die we kenden van het kamp begroette ons, en legde snel uit wat ons werk zou zijn. Op dinsdag zou onze groep van zes gevangenen boeken die door de supermax-gevangenen teruggebracht waren op de plank zetten; we zouden een quiz van tien vragen voor ze maken over een van de boeken, daarvan een kopie maken voor iedere gevangene, en ze op het juiste karretje leggen. Op woensdag  deelden we nieuwe boeken uit, keken we de ingeleverde quizantwoorden na, en legden we chocoladerepen op de karretjes van de winnaars. Op woensdag maakten we ook wiskunde-, logica- en visuele puzzels voor de gevangenen, die we dan op donderdag nakeken.

Een gevangene die al jaren in de supermax werkte, vertelde me dat de quiz bijna altijd een groot aantal winnaars had, omdat de gevangenen de antwoorden aan elkaar doorfluisterden. Op die manier kreeg iedereen op de gang dezelfde score en een reep.

Al snel zat ik voor een antieke typemachine te bedenken wat goede quizvragen zouden zijn. De gevangenen hadden kortgeleden schijnbaar alle acht Harry Potter-films gekeken, dus zette ik uit m'n hoofd een quiz over Harry Potter in elkaar.

Een van de vragen die ik stelde aan de gevaarlijkste criminelen ter wereld: Hoe bevrijd je een huiself van slavernij?

De volgende dag, toen ik de ingeleverde quizantwoorden nakeek, zag ik dat het grootste deel van de gevangenen vijf van de tien vragen goed had. Er waren tientallen gevangenen met deze score op iedere gang; zoals verwacht hadden ze de antwoorden met elkaar gedeeld, zodat ze allemaal winnaars waren. Ik was al begonnen met repen klaarleggen toen ik een andere quiz tegenkwam — met een score van acht van de tien goed.

Bovenaan de pagina stond, in keurige blokletters: THEODORE JOHN KACZYNSKI.

Ik omcirkelde de score en legde zijn formulier en één reep op het karretje voor de D-vleugel, als enige.

Na de lunch kwamen de bewakers de karretjes ophalen. Een van hen wenkte me.

"Wat is er aan de hand? Er is maar één reep," vroeg hij.

"Kaczynski heeft een acht gescoord. De rest heeft allemaal een vijf."

"Fuck! Daar gaan ze boos om worden. Geef me een doos mueslirepen, ik heb geen zin in gejammer vandaag. Het is al erg genoeg dat je ze een Harry Potter-quiz hebt gestuurd."

"Ik dacht dat ze het leuk zouden vinden! Ze hebben de films net gekeken…"

"Nou, ze vonden het helemaal niks. Ik heb ze de hele ochtend horen klagen."

Het contact dat ik had met de supermax-gevangenen werd uiteindelijk hartelijker. Ik bleef quizzen met een thema opstellen (de astronomiequiz was verrassend populair en leverde een aantal perfecte scores op), afgewisseld met een paar vragen die ik rechtstreeks uit een twaalf jaar oud Triviantspel haalde.

Ik opende zelfs een brief van de Unabomber. Zoals alles wat Kaczynski instuurde, was het volledig in blokletters geschreven en noemde hij zichzelf THEODORE JOHN KACZYNSKI. Maar in plaats van een langdradig manifest, was het een vriendelijk verzoek om een paar boeken.

Ik herkende een van de titels: The Name of the Wind door Patrick Rothfuss.

Ik denk graag dat fantasyboeken zo populair zijn in de gevangenis omdat ze de gevangenen een kans bieden om even uit hun situatie te ontsnappen. Maar er is ook een praktische reden: gevangenen mogen maar een bepaald aantal boeken hebben, en fantasyboeken zijn vaak een stuk langer dan algemene literatuur.

Als je maar drie boeken mag hebben, kan je net zo goed voor een dikke pil van duizend pagina's gaan.

Blake Williams, 34 jaar, zat vast in een van de satellietkampen van het Federal Correctional Institution in Florence in Colorado, voor effectenfraude en het beramen van effectenfraude.