Kunstenaarskok Jasper Udink ten Cate wil museumstukken maken van eten

Hoewel koken een creatief proces is, worden koks soms gek van telkens hetzelfde menu koken tussen dezelfde vier muren, omringd door dezelfde collega's die altijd net te dichtbij staan. De vrijheid van de foodtruck lonkt niet voor niets: qua hoeveelheid vierkante meters ga je er misschien op achteruit, maar je ziet tenminste meer dan steeds dezelfde witbetegelde muren.

Jasper Udink ten Cate had ook niet zo'n zin meer in een baan in de keuken. Als freelance kok werkt hij onder de noemer 'creatieve chef', waarbij hij zijn werk als cateraar en kunstenaar combineert. Vrijdag kwam zijn boek Creative Chef uit. Het is meer een handboek voor hoe je bijvoorbeeld op een vegetarisch diner rundercarpaccio verstopt onder een laag spinazie voor de vleeseters, dan dat het echt een kookboek is – al staan er wel recepten in. Ik sprak met Jasper over de link tussen eten en kunst, muziek en herinneringen.

MUNCHIES: Ha Jasper, mooi boek heb je gemaakt. Voor wie is het bedoeld? Jasper Udink ten Cate: Voor iedereen die een etentje net iets leuker wil maken. Er staan recepten in, maar ik denk niet dat veel mensen eruit gaan koken. Het is een inspiratieboek dat laat zien: zo kan het ook. Ik denk dat het op de designafdeling en op de kookafdeling van een boekwinkel kan liggen.

Waarom noem je jezelf Creative Chef? Creative Chef is ontstaan omdat ik als chef-kok droom van een eetbare tentoonstelling in het MOMA (Museum of Modern Art) in New York. Dat gaat natuurlijk nooit lukken – nou ja misschien ook wel, ik heb het in ieder geval gesteld als einddoel. Alles wat ik nu doe, moet daarnaartoe leiden. De eerste stap is dit kookboek. Ik dacht: als ik een heel creatief kookboek maak, word ik gezien als kunstenaar en krijg ik meer klussen die raakvlakken hebben met kunst en eten. Het gaat trouwens helemaal niet om mij maar om de dingen die ik samen andere mensen bedenk. Creative Chef is ook een collectief van designers, illustratoren, fotografen, vormgevers en architecten. Het moet een merk worden waarbij allerlei kunstvormen samenkomen.

Zie jij eten als kunst? Koken is mijn taal en eten is een middel, geen doel op zich. Het allermooiste wat je kan bereiken als kok, als muzikant of als kunstenaar is dat je iemand kan aanraken met iets. De tekst van een liedje kan je zo persoonlijk raken dat je er kippenvel van krijgt. Als je dat ook kan bereiken met koken, dan krijg je een connectie met de mensen die het eten. Dat vind ik mooi.

Hoe doe je dat? Door je te verdiepen in de mensen voor wie je kookt. Als ik een bruiloft ga doen, ga ik bij de mensen op bezoek, noteer wie ze zijn, wat ze doen, waar ze gelukkig van worden en struin wat rond op hun facebookpagina's. Aan de hand van hun verhaal stel ik een menu samen. Vaak is koken zenden; als kok bedenk je iets, schotelt het je gasten voor, en dan is het een beetje van: kijk mij shinen als chef. Als ik weet voor wie ik kook, ga ik een menu met een verhaal erin samenstellen. Dat verhaal vertel ik als ik het eten serveer en als het goed is brengt dit een gesprek op gang. Daardoor gaan mensen het eten onthouden. Al mijn herinneringen, bijvoorbeeld aan vakanties vroeger met mijn ouders, koppel ik aan eten.

Hoe is het boek tot stand gekomen? In 2014 stopte ik bij Food, Jazz en DJ's, een evenementenservice die ik met vrienden heb opgezet. Ik was verantwoordelijk voor het eetgedeelte. Ik wilde me helemaal gaan richten op Creative Chef en ben samen met fotograaf Rogier Boogaard en Luc Janssens, met wie ik ook een chocoladefabriekje heb, een crowdfundingactie begonnen op Voordekunst. We haalden 14.000 euro op waarmee we de content voor het boek konden maken. In mijn hoofd had ik bedacht hoe de hoofdstukken eruit moesten zien: presentatie, muziek, geur, verhalen, spelen met eten, et cetera. Het koken hebben we er eigenlijk omheen gebreid. De schilderijen bijvoorbeeld, dat is een project van een paar duizend euro. Je legt doeken neer, serveert er eten op, mensen eten het op en door de eters ontstaat een bepaald patroon. Daar doe ik vernis overheen en Rogier maakt de foto's. Dan krijg je kunstwerken gemaakt door Jasper, Rogier en zeshonderd eters.

Had je hulp van een foodstylist? Haha, nee het was gewoon ontdekken, ik had geen idee wat er allemaal bij het maken van een boek kwam kijken. De vormgeving is gedaan door Subsoda, ik leverde van veel dingen een tekening aan die zij echt heel mooi hebben gemaakt. De uitgever heb ik pas later benaderd. Hoe combineer je muziek en eten? Muziek is sfeerbepalend als je gaat eten, vaak onbewust. Ik geloof zelfs dat je de smaak van muziek aan eten kan geven, bijvoorbeeld door vlees te grillen op muziek waar iemand van houdt. Eten smaakt anders als je techno erbij opzet of juist rustige muziek. Ik ga anders koken als ik Frank Zappa opzet, dan kom ik in een soort zone. Ik heb altijd iets te veel ingrediënten en die komen dan door muziek dan bij elkaar.

Kun jij zelf nog wel eens iets gedachteloos eten? Oh zeker wel. Ik eet trouwens echt megamakkelijk thuis: aardappels, groente en vlees. Dat maak ik dan wel extra lekker en in het weekend kook ik wel wat bijzonderders. Het is een beetje een koksdingetje: we maken allemaal mooie dingen en eten vervolgens zelf een broodje.

Dankjewel Jasper!