FYI.

This story is over 5 years old.

vluchtelingencrisis

De nieuwe smokkelroutes die vluchtelingen naar Europa brengen

De Turkijedeal betekent niet het einde van de vluchtelingencrisis, of van de lucratieve praktijken van mensensmokkelaars.

In 2015 kwamen meer dan een miljoen vluchtelingen Europa binnen, in wat achteraf het hoogtepunt van de vluchtelingencrisis bleek. De Syrische burgeroorlog, de onstabiele situatie in Afghanistan, en de belofte van veiligheid en kansen in landen als Duitsland zorgden ook voor een lucratieve business voor mensensmokkelaars en -handelaren. Ontheemde mensen uit door oorlog geteisterde gebieden wendden zich massaal tot smokkelaars om naar Europa te komen. Van de zeven migratieroutes naar Europa, zagen vooral de Oostmediterrane route en de Westelijke Balkanroutes de afgelopen twee jaar een grote toename van smokkelpraktijken.

Advertentie

Nadat de EU in maart vorig jaar de Turkijedeal ondertekende, zakte het aantal vluchtelingen dat Europa binnenkwam via de Oostmediterrane route van 885.400 in 2015 naar slechts 182.534 in 2016. Maar dat betekent niet dat er een einde is gekomen aan de vluchtelingencrisis, of aan de praktijken van de smokkelaars die ervan profiteren. Het VN-agentschap voor vluchtelingen schat dat er alleen vorige maand al 1.464 nieuwe migranten aankwamen in Griekenland. "Het is onmogelijk om voorspellingen te doen over de toekomst van mensensmokkel, aangezien er veel variabelen bij komen kijken," aldus woordvoerder van FRONTEX Izabella Cooper. Ze noemde onder andere een "combinatie van stimulerings- en ontmoedigingsfactoren, de politieke en economische situatie in de landen van herkomst, en het aanbod van smokkeldiensten. Grenscontrole is op zichzelf geen wondermiddel, maar één stukje van een grotere puzzel."

Het netwerk van criminele smokkelsyndicaten is losjes met elkaar verbonden, maar brengt jaarlijks tussen de 2,75 en 5,5 miljard euro op, en omvat misdadigers uit meer dan 100 landen, volgens Europol – en er is meer nodig dan de Turkijedeal om het uiteen te doen vallen. En ondertussen zijn Griekse hotspots van gestrande mensen de perfecte broedplaats voor nieuwe ecosystemen van smokkelaars.

"Het enige dat je nodig hebt is geld. Dan moet je een fixer vinden. Hij vertelt je dan wat de gunstige reismethode is voor in jouw geval," zegt Masood Qahar, een 39-jarige Afghaan die vluchtte voor de taliban en nu in een detentiekamp in de buurt van Athene zit. "Het is een makkie. Er zijn overal fixers."

Advertentie

Een smokkelaar, of "tourguide" met een groep migranten. Foto met dank aan de auteur

De Turkijedeal lijkt een paradox te hebben gecreëerd: sommige mensen die vastzitten in de detentiekampen in Griekenland werken nu voor de smokkelnetwerken, als loopjongens voor de fixers. Sommigen vormen ook kleine consortiums om hun eigen smokkelroutes door delen van de Balkan te ontwikkelen. De Turkijedeal is ook gunstig voor transportmiddelen die niet aan land of water gebonden zijn.

"Als je 4000 euro hebt, kan je makkelijk met het vliegtuig," vertelde Qahar me. "De fixer stuurt je dan naar Victoriaplein [in het centrum van Athene]. Daar ontmoet je een organisator. De organisator nodigt je dan uit om mee te gaan naar de echte smokkelaar, die meestal een bar of een telefoonwinkel of een avondwinkel in de buurt heeft."

Qahar vertelde me over een van deze smokkelbedrijven vermomd als een buurtsuper in hetzelfde vervallen gedeelte van Athene. De "echte smokkelaar," de leider van een smokkelring, matcht jouw paspoortfoto met een Griekse dubbelganger – vaak een verslaafde of dakloze die z'n paspoort tijdelijk uitleent aan smokkelaars. Als je genoeg geld hebt, kunnen ze zelfs voor je regelen dat een smokkelaar van het andere geslacht met je meegaat naar het vliegveld en doet alsof hij of zij je partner is tijdens de vlucht om je minder verdacht te doen lijken, aldus Qahar.

De toename in mensensmokkel per vliegtuig komt mogelijk ook voort uit de mazen in de Turkijedeal. Tegen mei 2016, twee maanden nadat de deal inging, hadden de Griekse autoriteiten dertig procent afgewezen van de asielaanvragen die ze hadden verwerkt. Bovendien heeft de deal alleen betrekking op de oversteek over de Egeïsche Zee, niet de andere routes uit Turkije. Dus richten smokkelnetwerken zich op de duurdere services: reizen per vliegtuig met Europese paspoorten, zoals de paspoorten die Qahar beschrijft, of Syrische paspoorten. Zo komen ze over de gesloten grenzen heen.

Advertentie

Amin, een 34-jarige Afghaan die nu in een kamp in Servië zit, vertelde me dat hij een smokkelaar 200 euro had betaald voor een "begeleide reis" naar Eidomeni in het noorden van Griekenland. In Eidomeni had hij een taxichauffeur 146 euro betaald om bij de Grieks-Macedonische grens te komen, en vanaf daar hielp een derde smokkelaar hem te voet over de grens voor 2000 euro. "Het is een jungle van politie en smokkelaars daar, maar de smokkelaars werken wel," zei hij. Europol erkent zelf dat er bottlenecks en informele kampen zijn ontstaan die assisteren bij het oversteken van de gesloten grenzen.

De laatste – en gevaarlijkere – manier die smokkelaars hebben bedacht om mensen door Europa te vervoeren sinds de Turkijedeal is met vrachtwagens. Volgens Arash, een 24-jarige Afghaanse vluchteling, wordt vluchtelingen aangeraden om te wachten bij de haven van Patras in het westen van Peloponnese, waar veel veerboten naar Italië vertrekken. Voor 500 euro helpt een smokkelaar ze om zich te verstoppen onder een vrachtwagen, als de chauffeur er niet vanaf weet. Als de chauffeur wel in het complot zit, kan het tarief oplopen naar 4000 euro, maar kan de verstekeling comfortabeler reizen.

Arash vertelde me dat hij van Patras naar Bari zestien uur lang in de foetushouding had gelegen, met alleen een klein flesje water. Vanaf Bari ging hij naar Milaan, daarna naar Genua, en toen naar Ventimiglia. Voor 450 euro propte een tweede smokkelaar hem in een auto met nog drie andere mannen. Ze staken de grens tussen Italië en Frankrijk over en kwamen aan Nice.

"Elke dag brengt hij zo meer dan 20 mensen hierheen," vertelde hij. "Veel geld, heel veel geld."

Maar voor Arash was het 't allemaal waard. Hij zit nu in een vluchtelingenkamp in Parijs, in afwachting van zijn eerste asielinterview.

"Als Arash meer geld en geduld had gehad, was het eerste deel van z'n reis hem bespaard gebleven, het lastigere deel," zegt Qahar in een van de detentiekampen in Griekenland.

Sinds maart van dit jaar wordt hij door fixers benaderd, die zeggen dat ze hem voor 4000 euro naar Italië kunnen sturen per schip, zonder verstoppertje te hoeven spelen met vrachtwagenchauffeurs. "Smokkelaars hebben afspraken gemaakt met schippers, die de vluchtelingen en migranten eerst uniforms geven, en ze dan 'rekruteren' voor verschillende posities op het schip, voor zolang als de reis duurt," vertelde hij. Dit is de nieuwste vondst van de smokkelnetwerken, die een stuk veerkrachtiger blijken dan broze intercontinentale deals.