FYI.

This story is over 5 years old.

Tech

Hoe jouw energieleverancier weet wanneer jij gaat slapen

Deze week bleek opnieuw hoe ingrijpend de zogeheten slimme meter kan zijn.

Sta er even bij stil: een kastje in je huis registreert wanneer je televisie kijkt, een smoothie maakt of naar bed gaat. Dag in dag uit. Dit is geen sciencefiction: de mogelijkheden zijn er. Miljoenen Nederlanders hebben namelijk al ja gezegd tegen een kastje dat precies dat kan.

Deze week bleek opnieuw hoe ingrijpend de zogeheten slimme meter – de energiemeter die draadloos communiceert met je energieleverancier – kan zijn. Twee Amerikaanse organisaties hebben een Amerikaanse rechter een brief geschreven met hun zorgen over de meter. Ze mengen zich daarmee in een rechtszaak tegen de slimme meter in de stad Naperville.

Advertentie

Hoe zit dat precies met die slimme meter? Tot 2020 krijgt elk Nederlands huishouden er eentje aangeboden. Dat gaat in een rap tempo: inmiddels hebben al drie miljoen huishoudens zo'n kastje. Software in die slimme meter stuurt meterstanden op afstand door naar de energieleverancier. Handig, hoef je niet meer jaarlijks op zoek naar de meterstanden. Bijkomend voordeel: de eindafrekening is direct gebaseerd op de actuele meterstanden, niet op eventuele schattingen. Energiebedrijven claimen ook dat de slimme meter duurzaamheid bevordert: doordat mensen zicht hebben op hun energieverbruik zouden ze ook beter kunnen besparen. Of bijvoorbeeld op goedkope momenten de wasmachine aan kunnen zetten.

Maar dat is niet het hele verhaal. Er zijn al langer zorgen over de privacy. Rond de eerste plannen voor de introductie van de slimme meter in 2008, was de Autoriteit Persoonsgegevens – dat toeziet op de bescherming van persoonsgegevens – zeer kritisch. Die vond het wetsvoorstel onduidelijk en op bepaalde punten in strijd met de wet. Het wetsvoorstel gaf destijds niet aan hoe, hoeveel, waar, en waartoe de meetgegevens bewaard zouden worden en ook niet hoe lang. Bovendien werd de netbeheerder verplicht meetwaarden over het energieverbruik te verzamelen en beschikbaar te stellen aan derden, ongeacht of de burger hiervoor toestemming zou geven of niet.

De Eerste Kamer ging daarom niet akkoord met het voorstel en eiste aanpassingen. Die kwamen er.  Zo mag de energieleverancier niet langer permanent de gegevens over energieverbruik opslaan – enkel op een aantal vastgestelde momenten. Dat klinkt geruststellend, maar klopt het ook? Niet voor niets waarschuwde de Europese toezichthouder voor gegevensbescherming immers al voor de serieuze impact van slimme meters op het privéleven van burgers. Het kan leiden tot het massaal verzamelen van gegevens over bijvoorbeeld huishoudelijke apparaten. En inzicht geven in wanneer mensen precies thuis zijn.

Advertentie

En dat is precies waarom twee Amerikaanse organisaties zich nu mengen in een Amerikaanse rechtszaak in de stad Naperville. Een lokale organisatie heeft zich bij de rechter beklaagd over de te grote impact van de slimme meter en wilde dat de stad ophield met het plaatsen ervan. Die groep kreeg geen gelijk van de rechter. Die beredeneerde dat mensen sowieso geen privacy hoeven te verwachten als de slimme meter geïnstalleerd is. De privacy-organisaties hopen met hun brief de rechtbank tijdens het hoger beroep op andere gedachten te brengen.

"Politiediensten controleren straks misschien wel jouw alibi door een kijkje te nemen in het energieverbruik"

Hun belangrijkste klacht: de patronen die een slimme meter registreert, zeggen iets over hoe mensen zich bewegen in hun huis. Wanneer ze opstaan, gaan slapen en wanneer ze hun huis verlaten. De gegevens tonen zelfs wanneer welke apparaten aan staan, of iemand een douche neemt, een maaltijd nuttigt of televisie kijkt. Privacy International maakte eerder een filmpje over de risico's.

Nu is de Nederlandse situatie anders dan de Amerikaanse. Energieleveranciers hebben moeten beloven dat ze maximaal zes keer per jaar het energieverbruik opvragen. Dat wordt gecontroleerd door de Autoriteit Consument en Markt (ACM) en Autoriteit Persoonsgegevens (AP). Maar dat neemt niet alle zorgen weg. Apparaten die aan het internet hangen, of communiceren via het mobiele telefoonnetwerk, kunnen gehackt worden. Daar zijn talloze voorbeelden van, zoals beveiligingscamera's, wasmachines met wifi, pratende poppen en zelfs een broodrooster.

Bovendien is er het gevaar van een glijdende schaal: wat nu niet kan, is misschien in de toekomst wel mogelijk. En met welke partijen gaat de energieleverancier die informatie delen? Willen politiediensten straks jouw alibi controleren door een kijkje te nemen in het energieverbruik? Of wil de Belastingdienst weten of jij jouw huis verhuurt door stroomverbruik te controleren? Dat zijn geen overbodige vragen: camera's boven wegen die kentekens controleren waren ooit bedoeld om oude vervuilende vrachtwagens uit binnensteden te weren. Nu gebruiken de Belastingdienst, de politie en andere opsporingsdiensten die databases voor eigen onderzoek.

Je kunt natuurlijk je meterkast volplakken met aluminiumfolie in de hoop dat kwaadwillenden het signaal van de slimme meter niet aftappen, je kunt wekelijks bellen met de energieleverancier of je slimme meter al gehackt is, het schouderophalend installeren, de meter laten installeren en hem 'uit' laten zetten of het ding niet in je huis laten plaatsen. Hoe dan ook: als je een prachtig, glanzende folder van de energieleverancier krijgt, denk dan nog eventjes na.