Jonge Nederlanders over het koningshuis dat over hun voorouders heerste

Koningin Elizabeth en de op 9 april overleden hertog van Edinburgh stammen uit een tijd dat de Britten de baas speelden over veel andere volken. Bij de kroning in 1953 stond de koningin aan het hoofd van een wereldrijk. Haar prins Philip is nu te ruste gelegd, maar voor Nederlanders met wortels in voormalig Britse koloniën blijft het koloniale verleden springlevend.

Hoe voelt het om deze historische band te hebben met het Verenigd Koninkrijk? Koester je die verbondenheid en de royals als het symbool daarvan, of gruwel je van het idee dat Queen Elizabeth eens de scepter zwaaide over miljoenen mensen die op jou leken? Ik sprak met vier jongeren met wortels in Nigeria, Pakistan, Oeganda en Jamaica over het Britse koningshuis en de koloniale geschiedenis.

Ha Janet. Zat jij ook voor de buis tijdens de uitvaart van prins Philip?
Nee, en dat was niet omdat ik geen tv heb. Ik zou niet zeggen dat het tijd werd dat hij heenging, maar ik voelde me er vrij neutraal bij. Elk mens heeft zo zijn goede en slechte eigenschappen, maar ik vind het Britse koningshuis verschrikkelijk. Met name de oudere familieleden, voor mij staan zij symbool voor het koloniale graaien en achteraf amper herstelbetalingen doen.

Dus jij ziet in Queen Elizabeth de vorst die over jouw voorouders heerste?Zo zou je het kunnen zeggen. Tegenwoordig zie je dat Nigerianen vaak met de vinger wijzen naar de corrupte politiek. Je kan wel zeggen dat de overheid alles fout doet, maar van wie werd dat disfunctionele systeem geërfd? Om Nigeria te vormen voegden de Britten uiteenlopende stammen en gemeenschappen samen in één kolonie, landsgrenzen werden dwars door historische rijken getrokken. Daar plakten ze een naam op en na 1960 moesten al die mensen het maar met elkaar uitzoeken

In mijn opvoeding werd hier niet veel over gesproken. Ik heb het zelf onderzocht en dan voelde ik een emotie die dicht bij woede kwam. Natuurlijk ben ik opgegroeid in Europa, maar soms spreek ik met mensen die in Nigeria wonen. En met name jongeren voelen ook een afkeer. Dat wordt versterkt door het Britse visumbeleid, dat hen zo goed als bij voorbaat afwijst.

Word je ook niet warm van iemand zoals prinses Diana?
Van haar kreeg ik niet veel mee, maar mijn moeder zei altijd: Diana is a good woman. Op de televisie zag ze haar bezoeken brengen aan Afrikaanse landen en dan straalde ze een bepaalde oprechtheid uit. Menselijkheid, en de wil om te helpen. Heel anders dan de typische royals.

Jouw wortels liggen in Nigeria en de mijne in Ghana. Mensen uit die landen spreken gemakkelijk Engels met elkaar omdat de Britten in beide landen de baas waren. Kan je stellen dat het kolonialisme niet louter negatief was?
Ik durf niet te zeggen dat de koloniale tijd positieve kanten had. Misschien wel dat de wereldhandel bloeide, een beetje zoals corona veel digitale ontwikkelingen versneld heeft. Verder kom ik niet. Over taal gesproken; ik geloof dat Afrikaanse talen bepaalde tonen en frequenties bevatten die resoneren met de Afrikaanse ziel. Als je een vreemde taal van bovenaf krijgt opgelegd, verstoort dat die spiritualiteit. Zo kan ik wel even doorgaan.

Ha Akib. De oom van prins Philip was de laatste onderkoning van Brits-Indië, de kolonie die in 1947 onder andere uiteenviel in Pakistan, het land waar jouw ouders vandaan komen. Wat kreeg jij mee over deze geschiedenis?
Mijn oma vertelde altijd over haar kindertijd tussen hindoes en moslims die elkaars religieuze feesten meevierden. Toen mijn overgrootmoeder overleed, gaf de hindoebuurvrouw borstvoeding aan mijn oma’s broertje. Maar in de aanloop naar de dekolonisatie en de opsplitsing werden de verschillende bevolkingsgroepen tegen elkaar opgezet door politieke machten. En toen de Britten hun biezen pakten, brak er een bloedige oorlog uit. Mijn oma vluchtte en zag tijdens haar uittocht onder andere een moslimjongen gespietst worden. Zij verschool zich in een wagon met lijken om veilig in Pakistan aan te komen.

Sta je weleens stil bij het koloniale verleden?
Ik discussieerde laatst met een jongen die zei dat kolonialisme veel goeds bracht, zoals Westers onderwijs en infrastructuur. Ik legde uit dat de treinsporen werden aangelegd om grondstoffen aan de kolonies te onttrekken. Kolonialisme is in de eerste plaats een uitbuitend systeem.

Beschouw je koningin Elizabeth als restant van die koloniale tijd of als de vorst die de dekolonisatieperiode symboliseert?
Ken je de Koh-i-Noor? Dat is een diamant uit India die eeuwenlang in het bezit was van keizers en sultans. Er werd gezegd dat je de wereldbevolking drie dagen lang kon voeden met de opbrengst van de verkoop. In de negentiende eeuw stalen de Britten de Koh-i-Noor, en de diamant zit nog steeds in een van koningin Elizabeths’ kronen. Als ik naar haar kijk, zie ik vooral dat de koloniale machtsverhouding nooit helemaal is opgeheven.

Voel je door de deze geschiedenis een band met het Verenigd Koninkrijk die je niet met Nederland voelt?
Ik ben één keer in Engeland geweest en daar heb ik weinig gevoelens aan overgehouden. Pakistanen in Engeland hebben veel te maken met discriminatie, je hoort weleens dat ze de ‘Marokkanen van Engeland’ zijn. Ik ben geboren en getogen in Amsterdam en ik voel me Nederlands. Ook Pakistaans, want mijn normen en waarden komen van beide kanten.

Ha Bibi. Jij studeerde in Aberdeen en werkt nu in London. Wat deed het overlijdensbericht van prins Philip met jou?
Ik kreeg het bericht via mijn Apple Watch en stormde naar de vergaderkamers. Daar riep ik: “Philip is eindelijk dood!” Mijn collega’s keken vol ongeloof, want de prins hing al weken aan een zijden draadje. Toch was iedereen best verrast, en in mijn omgeving wordt gehoopt dat dit op de een of andere manier de aftakeling van de monarchie inluidt.

Waar komt die weerzin vandaan?
Het bestaan van het Britse koningshuis houdt ouderwetse ideeën over sociale klasse in stand en benadrukt ze. Hier in Engeland is het erg gebruikelijk om te refereren naar de arbeidersklasse of bijvoorbeeld de upper class. Het koningshuis staat ver boven alles.

Houdt jouw Oegandese moeder er een andere mening op na?
Zij vindt de royals boeiend en ze heeft The Crown helemaal afgekeken. Ik heb haar nooit een kwaad woord horen spreken over het Britse koloniale rijk. In Oeganda was Engels haar eerste taal en ging ze naar een Britse kostschool. Ik denk dat ze dankbaar is voor de wereldwijde kansen die dat bood.

Ik hoorde mijn moeder ook nooit over de Oegandese Onafhankelijkheidsdag op 9 oktober, terwijl mijn neven en nichten die in Engeland opgroeiden daar juist goed op gaan. Ze namen me eens mee naar een evenement op die dag en daar waren vooral mensen van onze leeftijd. Misschien heeft mijn generatie meer aandacht voor het koloniale onrecht.

Heb je het met je moeder gehad over de breuk tussen Meghan en Harry en Harry’s familie?
Zeker, mijn moeder en haar acht zussen vonden het fantastisch dat Meghan als zwarte vrouw toetrad tot die familie. Maar iedereen heeft ook haar interview met Oprah Winfrey gezien. Er schuilt racisme in het Britse koningshuis en daar hadden we het voorheen amper over.

Ik weet niet of mijn moeder nu anders naar de koninklijke familie kijkt, want voor haar is wijdverspreid racisme een gegeven. Maar zij en haar zussen kozen wel de kant van Meghan en Harry.

Ha Isayah. Jij woonde vanaf je tiende tot je zestiende in Engeland bij je Jamaicaanse oma. Hoe waren de geschiedenislessen op school?
Volgens mij niet heel anders dan in Nederland. Het ging bijna altijd over ‘Europese geschiedenis’, zoals de Tweede Wereldoorlog. Gelukkig vertelden mijn ooms en tantes met liefde over Jamaica en ook mijn overgrootmoeder zat vol verhalen. Zij maakte als jonge vrouw de boottocht van Jamaica naar het verre Engeland.

In Nederland is er vooral aandacht voor voormalig Nederlandse koloniën. Denk jij dan: dit gaat ook over mijn geschiedenis?
Ik denk dat ongeveer hetzelfde aan de gang was in de kolonies van Europese landen. Dus als je het over de slavernij hebt, heb je het niet alleen over Suriname, maar over alle koloniën waar tot slaaf gemaakte Afrikanen te werk werden gesteld. Die verhalen voelen ook als de mijne.

Jamaica was een Britse kroonkolonie en werd in 1962 volledig onafhankelijk. Welk gevoel roept de Britse Kroon bij jou op?
Ik voel me niet chill bij het idee dat zij eens over mijn moederland heersten, maar bij mijn oma is dat anders. Volgens mij waren de royals de idolen van haar generatie. Zij volgt het nieuws rondom de koninklijke familie met grote bewondering en dan denk ik: ergens klopt dit niet helemaal. Mijn oma en haar leeftijdsgenoten leerden op school niets over het slavernijverleden. Niet dat er in het onderwijs van het hier en nu heel veel diepgang is, maar op het internet achterhaal je zelf de historische feiten.

Zou je trots zijn als iemand met een Jamaicaanse achtergrond lid wordt van de koninklijke familie?
Eerlijk gezegd heb ik niet het idee dat zij veel doen voor de samenleving, de titel heeft geen waarde voor me. Toch zou ik trots zijn, vanwege het doorbreken van het stereotype dat alleen witte mensen zulke machtsposities kunnen bekleden. Kleine kinderen krijgen dan iemand die op hen lijkt om naar op te kijken.