Vluchten is geen optie voor trans personen in Oekraïne

Trans mensen in Oekraïne vertellen aan VICE World News dat ze “helemaal vastzitten” en “bang zijn voor hun leven” in het land.

Twee Oekraïense trans personen zeiden dat zij Oekraïne niet kunnen verlaten of er zelfs veilig doorheen kunnen reizen omdat op al hun identificatiedocumenten ‘mannelijk’ staat en hun voormalig mannelijke namen.

Sommige transgender personen zijn zelfs door mensenrechtengroeperingen geadviseerd hun identiteitsbewijs kwijt te raken, om zo Oekraïne veilig te kunnen verlaten. Trans activisten stellen dat deze situatie ertoe leidt dat honderden transgenders in Oekraïne in ernstig gevaar verkeren en zich hierdoor volkomen alleen voelen.

Een trans vrouw zei dat ze doodsbang is om tegengehouden te worden bij de grens van Oekraïne, en gedwongen wordt om zich als man bij het Oekraïense leger te melden - vooral omdat de autoriteiten mannen tussen achttien en zestig jaar bij de grens tegenhouden. Een andere Oekraïense trans vrouw is te bang om haar woning te verlaten uit angst voor transfobische aanvallen. Zij is de enige overgebleven inwoner in haar buurt.

Een trans man, die meer dan zes jaar geleden een transitie onderging en sindsdien als man in Oekraïne woont, heeft alleen een identiteitsbewijs waarop ‘vrouw’ staat. Hij vertelt VICE World News over zijn angst om zijn huis te verlaten om door Oekraïne te reizen. Tijdens een telefoongesprek zijn geschreeuw en explosies buiten zijn huis duidelijk hoorbaar, maar toch weigert hij te vertrekken vanwege zijn identiteitsbewijs-kwestie.

Een non-binair Oekraïens persoon verklaart dat hen bang is om Oekraïne te verlaten en naar plekken als Polen of Hongarije te moeten gaan, waar hun identiteit belachelijk wordt gemaakt en niet wordt erkend. “Ik moet kiezen tussen mijn eigen land, dat ik goed ken, of een totaal vreemde plek waar ik me nog meer buitengesloten en in gevaar zou kunnen voelen,” zegt hen.

Na de inval van de Russische president Vladimir Poetin ontwikkelt zich een humanitaire crisis in Oekraïne.

De UNHCR, de vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties, bevestigde dat sinds afgelopen donderdag 520.000 vluchtelingen uit Oekraïne de buurlanden zijn binnengestroomd, en het waarschuwde dat “dit aantal aanzienlijk stijgt, uur na uur”. Trans personen hebben deze reizen zeer waarschijnlijk niet gemaakt.

Wil je een verhaal delen? Je kunt contact opnemen met Ben Hunte via ben.hunte@vice.com, of via Twitter of Instagram.

Zi Faámelu is een 31-jarige trans vrouw uit Kyiv. Ze is muzikante en is in haar thuisland op tv geweest. Faámelu zegt dat ze het land niet kan verlaten en dat haar leven in gevaar is.

“Zoals honderden trans mensen in Oekraïne ben ik vrouw, maar ik heb 'man' in mijn paspoort staan en op al mijn identiteitsbewijzen, dus dit is een oorlog binnen een oorlog. Oekraïense trans mensen waren al voor de oorlog bezig voor hun leven te vechten. Honderden van ons zitten hier vast en leiden een ellendig leven. We hebben betrokkenheid van het buitenland nodig. We hebben mensen nodig die hun politici en liefdadigheidsinstellingen aanschrijven om ons te helpen.”

Ze zit in het donker terwijl ze met me praat. In haar handen houdt ze een zeer scherp mes. Ze woont alleen in haar buurt en is ze bang voor wie er buiten haar appartement zou kunnen verschijnen.

Trans personen in Oekraïne kunnen wettelijke geslachtserkenning krijgen, maar mensenrechtengroeperingen hebben het proces ‘onrechtmatig’ genoemd, omdat het ‘het recht op privacy en lichamelijke integriteit schendt’.

Op de vraag waarom ze haar identiteitspapieren niet eerder heeft veranderd, zegt Faámelu dat het proces in Oekraïne ‘vernederend’ is en dat ze heeft gezien dat mensen “maandenlang in psychiatrische inrichtingen moesten verblijven, waar ze psychologische en fysieke tests moesten ondergaan om hun geslacht te bewijzen”.

“We willen dat niet meemaken, dus we hebben onze paspoorten niet veranderd en ons gedeisd gehouden, stil gebleven. Het is hier een hel voor trans mensen. Ik had eerder moeten vertrekken, maar ik wachtte op nooddocumenten voor mijn geslachtsverandering, maar de artsen staken er opeens een stokje voor.”

“Ik sta er nu helemaal alleen voor. Iedereen uit de buurt is vertrokken. Het is zo'n gevaarlijke situatie, maar ik probeer optimistisch te blijven. Ik heb mensen zien rennen voor hun leven, en ze schreeuwden naar elkaar om dingen achter te laten en gewoon weg te gaan - maar ik moet blijven waar ik ben. Het is de enige optie voor mij op dit moment.”

“Op een reguliere dag is het heel gevaarlijk voor mij als trans persoon in Oekraïne, dus nu is het onmogelijk. Veel queer personen in Oekraïne kunnen zich nu onherkenbaar tussen de rest van de samenleving mengen, maar voor trans personen is dat onmogelijk. Er zijn zoveel fysieke kenmerken die aanleiding kunnen geven tot fysiek geweld - grote kin, brede schouders - we worden geslagen, we worden vermoord. We moeten nu naar buiten, maar we kunnen niet eens onze appartementen verlaten.”

“Ze zullen in mijn paspoort de stempel 'man' zien, ze zullen mijn geboortenaam zien, me een man in een jurk noemen en me aanvallen.”

Faámelu spreekt over transgender personen die zijn bedreigd door personen in hun buurt die openlijk wapens dragen.

“Ik ben nu nog banger dan ik al was om in Oekraïne te zijn, omdat iedereen een wapen draagt. Nu hebben mijn aanvallers een excuus voor hun haat en geweld. Mensen weten waar ik woon. Elk geluid buiten vind ik eng,” zegt ze.

“Trans mensen voelen zich vergeten, verwaarloosd, in de steek gelaten. We zijn op dit moment eigenlijk onzichtbaar. We hebben de Verenigde Naties nodig, we hebben mensenrechtenorganisaties nodig. We hebben mensen nodig die ons helpen aandacht te generen voor onze situatie.”

Mensen die Oekraïne ontvluchten, hebben te horen gekregen dat verschillende buurlanden hen zonder identiteitsbewijs zullen toelaten, maar de reis naar de grens kan nog steeds inhouden dat zij bij controleposten door de politie of het leger worden tegengehouden, dat ze in de rij moeten staan met andere mensen en dat ze in groepen van mannen en vrouwen kunnen worden verdeeld om zo de veiligheid van de reis te garanderen.

Een lhbti+-identiteit in Oekraïne kan levensbedreigend zijn. Aanvallen op mensen op basis van hun seksualiteit en genderidentiteit zijn aan de orde van de dag, en burgers vertellen ons “dat de politie erbij staat en toekijkt”.

Minder dan een maand geleden hebben vandalen een lhbti-gemeenschapscentrum in Kharkiv, een stad in het noordoosten van Oekraïne, beschadigd. De vandalen lieten doodsbedreigingen en christelijke geschriften achter op een muurschildering die gelijkheid afbeeldde in het centrum. Campagnevoerders zeiden dat het centrum pas net was hersteld na de laatste aanvallen, toen “urine, stront en bloed op de voordeur waren gesmeerd”.

Trans mensen in Oekraïne vertellen VICE World News dat hun leven “niet de moeite waard was” voor de oorlog uitbrak, en de huidige situatie heeft het voor hen alleen maar erger gemaakt.

Robert, 31 jaar, is een trans man die woonde in Kharkiv, Oekraïne. We gebruiken Robert's achternaam niet om zijn identiteit te beschermen. Robert gebruikte jarenlang testosteron en dit heeft ertoe geleid dat hij “lijkt op iedere andere man”, maar op zijn identiteitsbewijs staat nog steeds dat hij ‘vrouw’ is en zijn geboortenaam staat er in opgenomen.

“Mijn ouders probeerden me te vermoorden toen ik hen vertelde dat ik trans ben,” vertelt hij aan VICE World News. “Iedereen hier kent me als 'hij', niemand weet van mijn eigenlijke situatie. Dit is waarom ik nu zoveel gevaar loop.”

“Ik vrees voor mijn leven,” voegt Robert hier aan toe. “Veel mensen hebben me hulp aangeboden als ik eenmaal de grens over ben, maar ik kom Oekraïne niet uit. Het probleem is dat je er op een bepaalde manier uit kunt zien, maar je papieren zeggen iets anders.”

“Ik kan niet werken, ik kan geen bankrekening openen, ik kan geen rijbewijs hebben. Ik kan niet verder studeren omdat de universiteit mijn papieren niet goedkeurt. Ik ben maar haar gaan knippen en maak badkamers en appartementen schoon, gewoon om mezelf te kunnen voeden. Maar dat is overleven, niet leven.”

Robert wordt gesteund door lbhti-campagnevoerder Rain Dove, die onlangs een groep en een fonds oprichtte om “lhbti-mensen, gehandicapten en gezinnen” die gestrand zijn in Oekraïne, rechtstreeks te helpen. De groep heeft nu “meer dan zevenhonderd mensen” geholpen om Oekraïne te verlaten, en velen behoren tot de lbhti-gemeenschap.

Rain Dove vertelt VICE World News: “De trans mensen die we hebben geholpen zijn toegang geweigerd aan sommige grenzen, maar iedereen die we gesteund hebben is er uiteindelijk uitgekomen.”

 “Als je een trans vrouw bent met een 'M' op je paspoort, of je bent gender-nonconform met een 'M', dan raden we je aan om je paspoort 'kwijt' te raken voordat je met Oekraïense ambtenaren spreekt. Verstop je ID in een waterfles, of in je schoen. Als je wordt aangehouden, kun je gewoon zeggen dat je niet uit Oekraïne komt, je kunt zeggen dat je een student in Oekraïne bent, of dat je gewoon op bezoek bent. Zonder identiteitskaart kom je terecht in een lange rij vreemdelingen, maar je praat dan met ambtenaren van een van de aangrenzende landen, en dan kun je je identiteitskaart zonder problemen tonen. Dit werkte honderd procent van de keren.”

“Als je een trans man bent met een 'F' op je ID-document, bereid je dan voor om psychologisch te worden gemanipuleerd door de Oekraïense autoriteiten. Ze zullen zeggen ‘als je echt een man bent, dan vecht je voor je land’. Dit is helaas iets wat heel vaak voorkomt. Je kunt ook je identiteitsbewijs verbergen, maar we kennen een aantal mensen die zijn gebleven om te vechten.”

Rémy Bonny, uitvoerend directeur van Forbidden Colours, een organisatie die zich inzet voor lhbti-gelijkheid in heel Europa, vertelt VICE World News: “De Russische agressie tegen Oekraïne heeft de hele wereld geschokt, en queer mensen zijn buitengewoon getroffen door deze oorlog.”

Op de vraag wat mensen over de hele wereld kunnen doen om trans mensen in Oekraïne te helpen, zegt Bonny: “Doneer alsjeblieft aan initiatieven die queer vluchtelingen uit Oekraïne helpen. We verwachten de komende weken ongeveer honderdduizend queer vluchtelingen die Polen, Hongarije en Roemenië binnenkomen, maar in het verleden is gebleken dat vluchtelingenkampen geen veilige plekken zijn voor lhbti-personen.”