Ik nam afscheid van de Waddenzee met wadloper Wim

Volgende week vindt de klimaattop plaats in Glasgow, waarbij honderdtwintig landen bijeen komen om hun beloftes van minder uitstoot van broeikasgassen te bespreken en nu hopelijk eindelijk eens door te pakken. Dat is hoog tijd ook, want de cijfers liegen er al jaren niet om: menselijke invloed zorgt voor schade aan de natuur en een snel opwarmende aarde. Over de hele wereld hebben mensen al te kampen met de problemen die klimaatverandering met zich mee brengt, en het ziet er naar uit dat die ellende in rap tempo aan het toenemen is (of de klimaattop in Glasgow daar verandering in gaat brengen is overigens maar zeer de vraag, klimaatactivisten hebben daarom alvast aangekondigd flink van zich te gaan laten horen).  

Ook in Nederland zullen we er niet aan ontkomen. In een gesprek met hoogleraar Jeroen Aerts in de Volkskrant worden grootschalige gevolgen geschetst van de zeespiegelstijging voor Nederland, en die zijn niet mis: verzilting en dus vernieling van kwetsbare landbouwgrond, grootschalige overstromingen die ver landinwaarts zullen trekken en, aldus Aerts, de Waddenzee gaat verdrinken. 

De zee? Verdrinken? Mijn pessimistische doch activistische hart begon hier sneller van te kloppen. Aerts legt uit hoe het ecologisch gebied van de Waddenzee onder water zal lopen door de stijging van het water en de steeds maar verdiepende bodem: op den duur ontstaat er zo dus een zeegebied dat geen ruimte laat voor de vogels en zeehonden die daar nu leven. Een ecologische ramp, dus. En daarbij een toeristische: dit betekent namelijk dat we in de toekomst niet meer kunnen wadlopen.  

Om dit noodlot voor te zijn ging ik mee met wadloopgids Wim Spijk, om hem te vragen naar hoe hij denkt over de toekomst van het wadlopen, en om tegelijkertijd alvast afscheid te kunnen nemen van de mooiste plekjes aan de waddenkust. Op een gure donderdagochtend sta ik drielaags dik de zonsopgang te bekijken naast café ‘t Zielhoes in Usquert. Wim staat naast mij met een kofferbak vol gympies. “Welke maat had je ook al weer?” Een beetje gek voelt het wel om mijn eigen stevige Dr. Martens te verruilen voor neppe All Stars, zeker als ik de waterdichte laarzen van Wim zelf zie. Maar Wim verzekert me ervan dat dit de beste oplossing is als ik mijn eigen schoenen niet helemaal wil vernaggelen. En gewone laarzen zuigen zich bij het wadlopen vast in het slik, waardoor je op je sokken komt te lopen. Dan toch maar de gympen.

We beklimmen samen de tien meter hoge dijk die de kust van Groningen moet beschermen. Wim haalt een aantal foto’s tevoorschijn waar de waterstand van afgelopen week op te zien is. “Vorige week was er springtij met noordwestenwind. Als we dan hier hadden gelopen, had je tot je schouders in het water gestaan.” Op de vraag of zo’n hoge waterstand nou steeds vaker voor lijkt te komen, haalt hij een beetje zijn schouders op. “Het verhogen van de dijk laat duidelijk zien dat het water omhoog kruipt, maar eigenlijk is dat het enige waar je het goed aan kan zien. Het wad verandert veel van vorm, je zou apparatuur moeten gebruiken om het goed te kunnen meten.”

Wim is al zijn hele leven kind aan zee en loopt wekelijks op de wadden. “Alleen of met een groepje, met mijn bedrijfje. De wadden doen me goed. Ik werk hiernaast ook gewoon op kantoor, en om daarna het wad op te gaan helpt me echt. Dan voel ik me meteen weer opgeladen.”

De eerste voetstap op het wad is enorm glibberig. Omdat het voelt alsof ik elk moment onderuit kan gaan berg ik mijn camera en notitieblok verder op. Na twee stappen staat het water al tot mijn enkels en zijn mijn sokken doorweekt. Gelukkig valt de kou heel erg mee. “Je moet er een beetje langlaufend overheen zweven,” legt Wim uit. Zelf zet hij er stevig de pas in. Na een tijdje heb ik het ritme te pakken en vliegen we voorspoedig door de modder.

Onderweg wijst Wim me op al het groen dat het Wad te bieden heeft. Het uitgestrekte paarse landschap dat ik eerder onder gras had bestempeld blijkt vol te staan met uitgebloeide zeekraal. “Lekker als avondeten, maar hier is het voornamelijk ook voedsel voor de dieren. Dat is toch ook prachtig, zoveel moois dat hier groeit.” Kan het dan niet  kwaad dat we hier overheen banjeren? Volgens Wim valt dat mee. “Ik heb maximaal twaalf mensen die met mij meelopen, en ik ben een van de weinigen die hier nog loopt.”

Een stukje verderop vraag ik nog eens voorzichtig naar de verlaging van het gebied, maar Wim kan me niet veel verder helpen. Hij legt me uit hoe de getijden het gebied constant in beweging houden, waardoor niet goed bij te houden is in hoeverre het verdrinkingsproces al onderweg is. Zelf ziet hij er in ieder geval niet zoveel van.

Wim’s nuchtere reactie op mijn verhaal over een verdrinkende Waddenzee brengt me een beetje van mijn stuk. Maakt het Wim dan niet uit dat we straks niet meer kunnen wadlopen? Maar Wim legt uit dat die toekomstige rampverhalen hem niet zoveel doen omdat hij de dagelijkse gevolgen van menselijke invloed nu al genoeg tegenkomt. “Eens in de zoveel tijd organiseer ik een opruimactie en halen we allemaal een à twee vuilniszakken aan afval van het wad af. Wacht maar, als we zo direct verder lopen zul je ook zien hoeveel er hier standaard ligt.” Nog geen tien meter verderop vinden we de jackpot: petflessen, ballonnen, een lege pot Nutella en een ledlamp liggen verspreid door het hoge gras. Wim kijkt er een beetje verdrietig naar. “Kun je je die ramp met de MSC Zoe nog herinneren? Toen vielen al die containers in het water. Ik heb toen wekenlang met een groep opgeruimd hier. Je kwam van alles tegen: auto-onderdelen, zeeppompjes van de Action, van die roze My Little Pony’s. En een deel van die containers is nooit aangespoeld. Dat ligt allemaal nu op de bodem.”

De huidige problemen voor de natuur worden verderop nog duidelijker wanneer we een gestrande wulp tegenkomen. Die krijgt het niet voor elkaar om van ons weg te vliegen en blijft bibberend zitten als we dichterbij komen. Wim pakt het beestje voorzichtig op en zet het in de beschutting van het hoge gras dat over een deel van het wad groeit. “Meer kunnen we ook niet doen. Dit gebeurt helaas wel eens.” Volgens Wim komt dit door een nieuwe vogelpest die rondwaart. Dit is een ander gevolg van klimaatverandering: door uitgebreide ontbossing en opwarming ontstaan of verspreiden er meer nieuwe ziektes. Het was niet de eerste keer dat hij hier een vogel vond. “Soms kom ik ook zeehondjes tegen, die gaan ook nog wel eens onderdoor aan de vogelpest.”

Een beetje van mijn stuk gebracht loop ik met hem mee terug naar het café. Als al deze gevolgen nu al zo goed zichtbaar zijn, wil Wim dan wel dat mensen dit werk blijven doen? Hier is hij juist heel stellig over: er zijn veel meer jonge goede gidsen nodig. “Het is broodnodig dat er een nieuwe lichting komt. Dit gebied is zo uniek, het brengt je dichterbij de natuur en helpt je om er meer ontzag voor te hebben. Zo snappen meer mensen hopelijk hoe belangrijk het is om dit te onderhouden en ervoor te strijden. Wie weet helpt het om die verdrinking tegen te gaan.”