Wat we hebben geleerd van de bliksemstorm die #ikdoenietmeermee heet

Het stormseizoen is nog maar net begonnen, maar de grootste orkaan van allemaal raasde de laatste paar dagen al over het internet en op onze televisieschermen. Een stel Bekende Artiesten, vooral mensen die door corona hun inkomsten flink zagen dalen het afgelopen jaar, spraken zich uit tegen de corona-maatregelen met de hashtag #ikdoenietmeermee. Het zette direct heel Twitter en Instagram in de fik, dus kwamen twee van deze artiesten in de belangrijkste praatprogramma’s op televisie om verdere tekst en uitleg te geven. Famke Louise zat bij Jinek, Tim Douwsma bij Op1, en die optredens zorgden ervoor dat de socials nóg een keer in de hens gingen.

Er was tekst, maar vooral nogal warrige uitleg, en niet heel veel later krabbelden een hoop ikdoenietmeermee-artiesten terug en verwijderden ze hun posts. Het enige wat je nu nog vindt onder #ikdoenietmeermee is een meme-account op Insta, en een heeeeeeeele hoop meningen op Twitter.

En dus lijkt deze storm weer te zijn gaan liggen – in nog geen 48 uur draaide de wereld zelfs twee keer helemaal rond. Maar wat hebben we een hoop geleerd. Hieronder vind je de belangrijkste lessen.

Normaal gesproken is het niet lastig om mannen te vinden voor aan een talkshowtafel – over welk onderwerp dan ook. Zo dapper als ze zijn durven ze over kwesties waar ze soms maar een héél klein beetje kaas van hebben gegeten hun welbevlogen Mening te geven en Kennis te delen. Gek genoeg gold dat niet voor #ikdoenietmeermee-gate. Al waren viruswaarheid viruswaanzin-goeroe Willem Engel en rapper Bizzey de drijvende krachten achter de tegendraadse actie, op nationale televisie waren zij in ieder geval nergens te bekennen.

Wie we wel zagen waren Famke Louise, een hartstikke jonge vrouw (21) met idioot veel volgers en minstens zoveel haters, en zanger Tim Douwsma, een “bezorgde vader en burger” van 33. Moet jij raden wie er na afloop de meeste schijt over zich heen kreeg.

Bij Op1 kon Douwsma “kritische vragen” stellen als “Er worden 28 miljoen operaties uitgesteld” en “Er gaat nu hongersnood ontstaan in Afrika door lockdowns en maatregelen”, zonder erg veel tegenspraak. Ik zie hier verder ook niet echt vragen in, maar Douwsma zei het zelf al: “Het zijn mijn feiten.”

Bij Jinek kwam Famke een stuk minder makkelijk uit haar warrige woorden, die ze zelfs op een papiertje had geschreven. Argumenten als “We leven in een maatschappij en mensen kunnen niet meer hun ding doen” en “Deze impact van het virus is veel groter dan iedereen denkt, en ik vind dat daar te weinig aandacht voor is” lijken me vooralsnog vooral redenen om je heel strikt te houden aan de maatregelen, zodat we daarna weer snel met z’n allen naar een optreden van wie dan ook kunnen.

Op Twitter werd na afloop van deze televisieavond in het beste geval opgeroepen om nieuwe afleveringen van het satirische programma Promenade te maken, maar de “cancel deze domme trut”-tweetjes richting Famke voerden de boventoon. Tim Douwsma kreeg een heel stuk minder haat over zich heen – er werd vooral veel gelachen om zijn 28 miljoen-opmerking, en mensen vroegen zich af wie hij überhaupt is.

Na deze belabberde optredens zijn de ikdoenietmeermee-filmpjes van alle artiesten die ik kan nagaan verdwenen: Thomas Berge, Yes-R, Hardwell, Mental Theo, Bizzey, Douwsma zelf: de laatste posts op hun kanalen zijn gewoon weer gezellige filmpjes en foto’s van hun kindertjes of throwbacks naar vakanties in Nieuw-Zeeland. Ontkennen is overleven, blijkbaar.

Alleen Famke Louise heeft haar laatste post op insta gewijd aan de hele hetze, en daarmee distantieert ze zich van de kinderachtige mannen die haar eerst in de hele heisa hebben meegezogen, om vervolgens zelf in alle stilte hun straatje proberen schoon te vegen. Met een stuk minder warrige maar ook wel eerlijke woorden maakt Famke haar excuses: “Het is nooit mijn intentie geweest om mensen aan te sporen laconiek om te gaan met de maatregelen (…).”

Waarvan akte.

Een vraag die redacteuren en journalisten kunnen hebben bij dit soort absurde oprispingen, is of het een goed idee is om er überhaupt aandacht aan te besteden. Het is immers nieuws, want ontzettend veel mensen hebben het erover en het bereik van deze hashtag was gigantisch door de grote following die veel van de artiesten hebben. Tegelijkertijd is de boodschap zo on-onderbouwd en, tsja, dom, dat je er als kritische journalist eigenlijk niets mee kan. Instagrammer Zeikschrift postte een reeks stories over dit dilemma en sprak journalisten en mediamakers zelfs direct aan: “Maar voordat je ze [de artiesten en influencers] uitnodigt of opbelt of uitgebreid citeert, zoom even uit en reflecteer alsjeblieft goed op je maatschappelijke rol en invloed.” Ze vindt dat journalisten niet “kritiekloos een platform moeten bieden” aan deze campagne, omdat dat weer meer mensen over de #ikdoenietmeermee-streep zou kunnen trekken.

Natuurlijk is het treurig dat een zender als Qmusic direct een gezellig gesprekje met Thomas Berge aanknoopt over de hashtag – dat is inderdaad meer schadelijk dan kritisch. Maar dit soort radiomakers kunnen we ook echt geen journalisten noemen. Op de redacties van Jinek en Op1 lopen die natuurlijk wel rond. Ondanks de nogal milde tegenspraak op Douwsma’s quatsch over “28 miljoen uitgestelde operaties”, en de ietwat paternalistische toon waarop Eva Jinek en de (echte) corona-deskundigen Famke probeerden toe te spreken, is het mede dankzij deze programma’s dat dit domme gedrag in de kiem gesmoord is. Zonder kritische journalistiek was de hashtag misschien nog veel langer onder ons gebleven, en was de schade een stuk verwoestender geweest.

Het is de vraag of de 1 miljoen volgers van Famke ook naar dit soort programma’s kijken, maar gelukkig heeft zij dus wel verantwoording afgelegd voor haar mislukte statement om de corona-regels aan haar laklaars te lappen. Voor de following van haar laffe mede-ikdoenietmeermee’ers (zie het punt hierboven), heb ik weinig hoop, behalve dat ze de post misschien even gemist hebben.

Hoe naïef en kinderachtig de #ikdoenietmeermee-actie ook was, érgens zouden we wel wat begrip kunnen opbrengen voor de boodschap, of meer voor het gevoel erachter. Het komt niet nergens vandaan, het gevoel van ‘het zat zijn’ kent zelfs onze huidige minister van Justitie en Veiligheid. Had hij naar aanleiding van zijn bruiloftblunder maar gewoon gezegd: “Ook ik ben maar een mens, ik had op mijn eigen bruiloft verdomme zin om met mijn schoonmoeder te knuffelen!”

Eén van de eerste regels van het artiestenvak is: the show must go on. Dat geldt voor Ferd, die na zijn bruiloft ook gewoon weer oproept tot afstand houden, maar natuurlijk ook voor doorgewinterde artiesten als Famke Louise. Voor haar leek dit beroepsethos in eerste instantie niet eens zo erg te botsen met de RIVM-regels: ze kreeg dit voorjaar geld om zich uit te spreken vóór de corona-maatregelen, en dus deed ze dat ook. Bij Jinek aan tafel wist ze opeens niet meer precies hoeveel ze daarmee had verdiend, en ze zei ook dat ze het voor gratis zou hebben gedaan.

Gezien de aanhoudende pandemie, en dus de kelderende bankrekening van haar en alle artiesten (en álle mensen in de cultuursector, de toerisme-industrie, de horeca, de bloemenkwekers, en ja, zelfs de luchtvaartindustrie), is het maar de vraag hoe geloofwaardig die uitspraak is. We moeten in deze tijd allemaal creatief zijn voor het bij elkaar schrapen van onze euro’s, en Famke had zelf vast ook liever op Lowlands gestaan.

Los van de geldkwestie is het niet vreemd dat ze klaar is met de coronaregels, en met de wereld in het algemeen, die objectief gezien minder leuk is geworden. Toch blijft het een kwestie van #nogevenhartstikkemeedoen, zodat we hopelijk snel wél weer op elkaar geplakt kunnen staan in een zweterige Alpha.

Een meme kan al een meme zijn nog voor-ie bedoeld is als meme – zoveel is duidelijk dankzij het filmpje van een onbekende BN’ersvrouw die ook meedeed met de hashtag. Sloten alle artiesten hun ferme boodschap af met “Free the people!”, waarbij ze heel punkerig hun vuist in de lucht hieven, verstond deze meid de kloeke boodschap blijkbaar als ‘vriendenpeople’. #vriendenpeople hashtagde ze dan ook onder haar bericht.

Inmiddels heeft Henry van Loon een #fruitsdespieplul-filmpje dat bijna 100.000 keer is geliked, er bestaan al shirts met #vriendenpeople erop in comic sans, en waarschijnlijk bestaan er al duizenden appgroepen onder die naam. Eigenlijk heeft #vriendenpeople zich binnen twee dagen zó weten te vestigen, dat de hashtag ook niet meer nodig is: Free the vriendenpeople (zeg hardop en steek vuist in de lucht)!

Het zou mooi zijn als Rutte in zijn volgende persconferentie zegt: “Vriendenpeople, alleen samen krijgen we corona onder controle.”

Dat de IC-arts Diederik Gommers een baken van rust is in de storm die al maanden over de wereld raast – en die helaas nog een stuk langer zal aanhouden dan de #ikdoenietmeermee-orkaan – wisten we al. Als het virus niet zo mensonterend, dodelijk en maatschappijontwrichtend zou zijn, zou ik bijna durven zeggen dat ik verlang naar die tweede golf, alleen maar om Gommers te horen zeggen: “We zijn in control.” Nooit eerder klonk het woord ‘control’ zo zoetgevooisd, nooit eerder was het idee van controle zo bevrijdend.

Deze man, deze lieverd, zat tegenover Famke aan de Jinek-tafel, en in plaats van ineenkrimpen bij het gewauwel dat ze uitkraamde, bleef hij haar proberen te volgen en te bereiken. Zelfs uitspraken als “Ik heb respect voor corona”, “De eerste lockdown heeft niet geholpen” en “Ik ben ook geen dokter” brachten hem niet van zijn stuk. Hij vroeg haar: “Hebben wij het als dokters, want ik heb erover na zitten denken (…), wat zouden wij anders kunnen doen om aan jullie duidelijk te maken waarom wij deze moeilijke besluiten moeten maken?”

Gommers blijft ondanks de absurde situatie rustig, in control, en hij blijft herhalen dat hij met haar en jonge mensen het gesprek aan wil gaan. Gelukkig hoeft dat niet meer. De storm is alweer gaan liggen, en hopelijk is de schade beperkt gebleven.