Mijn Amerikaanse moeder nam mij op mijn veertiende mee naar een typische zwarte kapsalon in Philadelphia, toen we in de VS op vakantie waren. De flamboyante kapster gierde het uit toen ze mijn enorme bos haar zag, die als een inktzwarte halo om mijn schedel zat. Mijn afro werd urenlang geboetseerd met chemicaliën en veranderde in iets dat leek op een verzameling glanzende, gladgestreken, levenloze veren. Ik voelde me gekortwiekt maar ik was 'eindelijk representatief'.
Advertentie
Van jongs af aan wordt het zwarte mensen ingeprent om je als een kameleon aan te passen aan westerse standaarden. Misschien is de achterliggende gedachte hiervan: iets wat mooi is wil je geen pijn doen, iets wat mooi is, is niet bedreigend of gevaarlijk en hoef je dus niet zonder pardon – of om een kapot achterlicht – staande te houden of neer te schieten. En wat vind je nou mooier dan iets dat op jou lijkt?De westerse ideeën over schoonheid zijn diep ingebed in de samenleving, en dat wordt zo ver doorgetrokken dat de karakteristieke Afrikaanse uiterlijke kenmerken verborgen dienen te worden. Ook in Nederland is er nauwelijks ruimte voor een niet-westers voorkomen, vooral niet op de werkvloer. Toen ik als tiener solliciteerde bij uitzendbureau Adecco, werd er van mij gevraagd – nee, geëist – om mijn uiterlijk te veranderen. In het reglement van een bedrijf waar ik aan de slag kon stond: geen dreadlocks, afro, vlechten of anderzijds 'groot' haar. Een andere sollicitant vertelde me dat ze een keer ter plekke haar duizend fijne micro-vlechtjes met haar blote vingers los had moeten priemen – 'het paste niet bij het bedrijf, dat zijn de regels'.Schoonheid is iets dat je subjectief beoordeelt, maar jouw blik wordt wel beïnvloed door schoonheidsidealen vanuit de samenleving. Een lichte huidskleur, sluik haar, een slank lijf, een smalle neus – het zijn westerse ideeën van bekoorlijkheid. Om je als zwarte vrouw of man te meten aan die idealen, moet je je haar chemisch ontkroezen, sluik synthetisch haar gebruiken, en je huid met behulp van schadelijke crèmes lichter maken. In principe moet er alles aan gedaan worden om er zo Europees mogelijk uit te zien, want herhaaldelijk wordt je verteld hoe onaantrekkelijk het is als je te veel afwijkt van de witte norm.
Advertentie
Nadat er wederom twee onschuldige zwarte mannen omkwamen door politiegeweld in Amerika, pakte ik het boek van de gerenommeerde Amerikaanse schrijver Ta-Nehesi Coates erbij. Hij omschrijft in Between the world and me (2015) hoe de onderdrukking van Afro-Amerikanen 'een fysieke aanslag is op het lichaam'; de onderdrukkende geschiedenis, cultuur en economie hebben directe en tastbare gevolgen voor zwarte, inheemse lichamen.Geïnstitutionaliseerde vooroordelen uiten zich in het fysieke, doordat mensen van kleur in het dagelijks leven anders behandeld worden. Ik zou de volgende toevoeging aan Coates' theorie willen doen: als gevolg van die 'aanslag op het lichaam' proberen zwarte mensen hun uiterlijk aan te passen om zo het lijf te beschermen tegen sociale uitsluiting én geweld.Hélène Christelle Munganyende schreef in de Volkskrant (juli 2016) over de heropleving van de natuurlijk-haar-beweging als statement van bevrijding, maar ook dat er ondertussen nog geen potje castor oil te vinden is tussen de Andrelon-schappen in de Kruidvat. Ondanks dat steeds meer zwarte vrouwen hun natuurlijk uiterlijk omarmen, wordt het westerse concept van schoonheid – ook binnen de eigen gemeenschap – nog structureel in stand gehouden.Door de commotie in de VS vraag ik me af of je afro inruilen voor glanzende veren, je dreadlocks eraf scheren, of je huid een paar tinten lichter maken niet alleen voortkomt uit de behoefte om je aan te passen aan het schoonheidsideaal en zo geaccepteerd te worden, maar ook uit een instinctieve overlevingsdrang.Ik zou een stadion kunnen vullen met verhalen van Nederlandse mannen en vrouwen die, hoewel minder vaak met een dodelijke afloop, herhaaldelijk geprofileerd worden vanwege hun huidskleur. De recente incidenten met rapper Typhoon en voetballer Kenneth Vermeer werden breed uitgemeten in de pers, maar dat ging nog niet eens over alle onbekende mensen van kleur die ik (alleen al) ken, en die hetzelfde ervaren – vaak succesvolle donkere mensen die zich ingevochten hebben in de samenleving, maar nog altijd op het hoogste niveau tot het gevecht uitgedaagd blijven worden.Het lichaam is het eerste wat je ziet, en dus is het niet zo gek dat mensen – die afwijken van de witte norm – zich willen transformeren in iets dat makkelijker te verteren is. Ze tuigen zich op als kerstbomen, in de hoop dat de fonkelende, gekunstelde lichtjes doen afleiden van de werkelijke vorm. En denken: heel misschien, als je ons mooi vindt omdat we op jou lijken, zal je ons ook geen pijn meer willen doen.-Vrouwen praten misschien veel, maar we horen ze te weinig. Daarom is Broadly Nederland er. Like onze pagina.