FYI.

This story is over 5 years old.

VICE Loves Magnum

Steve McCurry fotografeert de menselijke kant van gewapende conflicten

Na jarenlang oorlog en geweld te hebben vastgelegd, kan hij er nog steeds niet aan wennen.

De olievelden van Ahmadi, Koeweit, 1991.

Magnum is waarschijnlijk het beroemdste fotoagentschap ter wereld. Zelfs al heb je er nog nooit van gehoord, dan nog is de kans groot dat je bekend bent met een aantal foto’s, zoals Robert Capa’s documentatie van de Spaanse Burgeroorlog of de foto’s van Britse vakanties van Martin Parr. In tegenstelling tot andere agentschappen worden de leden van Magnum geselecteerd door de andere fotografen van het bedrijf. Het is dus niet makkelijk om lid te worden.

Advertentie

Steve McCurry’s foto van Sharbat Gula, Afghan Girl, stond in 1985 op de cover van National Geographic tijdens de Sovjet-bezetting van Afghanistan. Het werd al snel een van de bekendste foto’s ter wereld. Zijn serie, waarin hij het lange gevecht van de mujahideen tegen de Sovjets vastlegde in midden jaren tachtig bevestigde zijn status als enorm invloedrijke fotojournalist. Hij heeft sindsdien de menselijke impact van oorlogen wereldwijd vastgelegd en meerdere prijzen voor zijn foto’s ontvangen. Ik belde hem op om erachter te komen hoe het is om tijdens werktijd bijna te worden neergeschoten, en wat voor effect het jarenlang aan moeten zien van gruwelen op hem heeft gehad.

VICE: Hé Steve. Afghan Girl is waarschijnlijk een van de meest iconische beelden van de twintigste eeuw. Vind je het soms niet vervelend dat dit beeld wordt gezien als het meest representatieve van je carrière?
Steve McCurry: Helemaal niet. Misschien zelfs het tegenovergestelde. Het is eigenlijk nooit in me opgekomen…

Je hebt lang in Afghanistan gewerkt. Heb je het idee dat de situatie daar veranderd is sinds de Sovjet-oorlog?

Het blijft een gevaarlijke plek, en er zijn altijd gewapende conflicten geweest. Ik denk dat er in het begin nog wel welwillendheid was tegenover buitenlanders en eigenlijk tegenover iedereen die de mensen daar wilden helpen, zoals mensen uit het westen en eigenlijk tegen iedereen die niet uit de Sovjet-Unie kwam. India, Europa, China en de V.S. werden allemaal hartelijk verwelkomd. Nu is er duidelijk tegenstand in Afghanistan; de Taliban zien het westen en de NAVO als de vijand, en mij dus ook, omdat ik daar geboren ben. Vroeger namen ze gijzelaars voor losgeld, nu vermoorden ze je gewoon vanwege politieke redenen.

Advertentie

Voelt Afghanistan gevaarlijker aan dan andere plekken waar je hebt gewerkt?
Al die oorlogsgebieden, Afghanistan, Irak tijdens de Golfoorlog, plekken als Beiroet of Cambodja, laten verschillende problemen zien. Maar misschien was Afghanistan wel het gevaarlijkst inderdaad. Toen ik daar was in 1979/1980, samen met de mujahideenstrijders, zat ik vaak dagen op locatie zonder hulp, misschien twee dagen reizen van de dichtstbijzijnde weg, samen met slecht getrainde mannen met wie communicatie bijna onmogelijk was. Je werd gebombardeerd met mortieren en artillerie. En dan zit je daar samen met een aantal soldaten van likmevestje; dappere, maar slecht getrainde mannen.

Heeft iemand ooit geprobeerd om je werk te saboteren?
Ja, ik ben weleens gesaboteerd op zo’n manier dat ik mijn hotel niet meer uit kon om m’n werk te doen. Ik zou het geen gijzeling willen noemen, maar ik zat wel gevangen.

Heeft de tijd die je hebt doorgebracht in oorlogsgebieden jouw relatie met de politiek veranderd?

Er zijn zo veel verschillende problemen. Ik denk dat mensen uiteindelijk gerespecteerd willen worden, en dat er vaak een machtsstrijd gaande is op plekken waar oorlog is. In het geval van Libanon was het tussen de christelijke factie en de Syriërs, of de Moslimfactie of de Palestijnen. In het geval van Afghanistan was het wat nu de Taliban is, of Pashtun tegen een aantal andere etnische divisies. Op plekken als Kasjmir zijn het de moslims tegen de hindoes. Het komt meestal neer op een machtsspel. Ik weet niet of dat een antwoord op je vraag is, maar de realiteit is dat ik denk dat soms iemand gewoon de macht wil grijpen, op wat voor manier dan ook.

Advertentie

Je bent in veel gevaarlijke situaties verwikkeld geraakt. Je vliegtuig is een keer neergestort, er is op je geschoten, etc. Hoe bepaal je of de foto’s de risico’s waard zijn?
Ik denk dat je altijd zo veilig mogelijk wilt werken. Ik denk dat een journalist of fotograaf met de juiste mensen moet werken, zoals met tolken en gidsen die de situatie begrijpen. Je wilt voorzichtig zijn. Dus ja, ik denk dat ik ook altijd zo te werk probeerde te gaan. Je kunt niet zomaar wat doen. Natuurlijk zijn plekken als Syrië of Libië riskant, maar je doet je best om veilig te werk te gaan.

Heb je ooit een situatie verkeerd ingeschat, waardoor je er plotseling achterkwam dat het toch een stuk minder aangenaam was?
Ik heb een keer een verkeerde inschatting gemaakt met het kleine vliegtuigje in Joegoslavië, dat neerstortte in een meer. Dat was… Ik weet het eigenlijk niet. Je probeert altijd een balans te vinden als je op die plekken bent. Aan de ene kant moet je risico’s nemen; je kunt niet te timide zijn. Maar je moet de risico’s inschatten. Je maakt afwegingen, en soms is het een beetje willekeurig. Je weet het nooit zeker. Het is geen harde wetenschap, omdat alles maar blijft veranderen. Maar je doet je best, en je hoopt op het beste. Ik bedoel, je zou ook net zo goed kunnen worden gedood op straat in Londen of New York.

Denk je dat je toch iets minder gevoelig voor gevaar bent geworden?

Ik denk dat je met meer ervaring in gaat zien dat het werk op gevaarlijke plekken per definitie onzeker is. Aan het begin ben je nog een beetje naïef en begrijp je niet alle aspecten, dimensies en mogelijkheden van waar je mee bezig bent. Ik denk niet dat je er ooit aan gewend raakt, of het prettig gaat vinden. De manier waarop je ermee omgaat kan veranderen, maar ik denk niet dat je ooit ongevoelig wordt. Het is nooit een routine. Als je een verhaal vertelt of een situatie rapporteert, moet je zo zorgvuldig mogelijk met je materiaal omgaan. Maar je raakt er nooit aan gewend. Geweld en oorlog zijn altijd vreselijk.

Dank je wel, Steve.