De voormalige Griekse minister van Financiën die de crisis al van mijlenver zag aankomen

De Griekse financiële crisis is een ingewikkeld verhaal, en het is niet helemaal duidelijk wie of wat hem heeft veroorzaakt. Waren het de Grieken zelf, of de draconische bezuinigingsmaatregelen die de Europese Unie oplegde? Ligt het aan de euro, of aan een fundamentele fout in het systeem? Wellicht heeft het beleid van de vorige Griekse kabinetten tot de crisis geleid. Maar waar waren de vorige ministers van Financiën van Griekenland mee bezig toen ze zagen dat de economie behoorlijk snel bergafwaarts ging?

Alekos Papadopoulos was parlementslid voor PASOK (Panhelleense Socialistische Beweging) en minister van Financiën van 1994 tot 1996, toen Griekenland zich opmaakte voor toetreding tot de eurozone. Papadopoulos voorspelde en waarschuwde al jaren dat zijn land vroeg of laat failliet zou gaan. We spraken hem over zijn kijk op de huidige crisis en wat hij van het nieuwe akkoord met Europa vindt.

VICE: U heeft in het verleden al gewaarschuwd dat er een economische crisis in Griekenland aan zat te komen. Wanneer begon u zich zorgen te maken, en waarom?
Alekos Papadopoulos: Mijn bezorgdheid begon in 1996 toen ik minister van Financiën was. Ik zag dat de staatsschuld razendsnel steeg – voornamelijk doordat de banken zoveel leenden, maar ook door de grootte van de publieke sector.Vooral na 1998, toen Griekenland toetrad tot het wisselkoerssysteem en een sterke daling in rentepercentages zag. Het feit dat na onze toetreding tot de Eurozone in 2001 elke poging om de Griekse economie te versterken werd opgegeven hielp ook niet.

Helaas werden na 2002 de meeste pogingen tot hervormingen tegengehouden door de regering van Kostas Simitis, waar ik deel van uitmaakte. Toen de Nieuwe Democraten in 2004 aan de macht kwamen steeg de staatsschuld explosief. In combinatie met een extreem groot tekort in de lopende rekening van de betalingsbalans – wat uiteindelijk een van de grootste tekorten ter wereld werd – was het onvermijdelijk dat het hierop zou uitdraaien.

Was er een omslagpunt in de neerwaartse spiraal van de Griekse economie?
In de jaren negentig daalden de buitenlandse investeringen in Griekenland. Daarbij vond er ook een deïndustrialisatie plaats, de productie daalde en de import (die werd betaald met leningen) nam toe, waardoor het tekort op de lopende rekening steeds verder toenam.

Bovendien was er sprake van een snelle groei van de staatsschuld. Er was niet één cruciaal moment: het gevaar was constant en het overkoepelende economische, politieke en sociale systeem in Griekenland wilde het niet horen. Als je je stem verhief, kon je rekenen op een agressieve reactie.

Waar kwamen die reacties vandaan?
Ik heb het probleem al ter sprake gebracht in 1994 toen ik minister van Financiën was, maar in de aanloop naar de verkiezingen in 1996 heb ik openlijk gezegd dat het land op een faillissement afstevende. Ik ben nooit gestopt dit te zeggen in mijn interviews, artikelen en toespraken. Ik ben het blijven zeggen tot ik door de regering van Kostas Simitis gedwongen werd om af te treden als minister van Gezondheid, omdat ik het niet eens was met hun economisch beleid en de manier waarop zij hervormingen tegenhielden.

De reactie kwam van binnenuit het systeem, vooral van vakbonden en politici van PASOK. Ik heb eind 2004 een gedetailleerd rapport over de staat van de economie aan de toenmalige oppositieleider George Papandreou gegeven. Het was een uitgebreid verslag waarin ik duidelijk aangaf wat ons te wachten stond. Ik ben daarmee doorgegaan tot 2009, toen ik gevraagd werd om mezelf niet langer kandidaat te stellen als parlementslid.

Kunt u zich nog een specifiek gesprek herinneren waarin u het probleem ter tafel bracht?
Ik ervoer elke keer als ik erover sprak sterke reacties, maar ook een hoop onverschilligheid. Er waren toen niet zoveel mensen die zich hierover uitspraken. Specifieke gesprekken doen er niet echt toe. Wat nu belangrijk is, is hoe we omgaan met de huidige situatie.

Wat had Griekenland anders kunnen doen?
Vanaf het moment dat we toetraden tot de EMU hadden we vergaande economische hervormingen moeten doorvoeren in alle sectoren van het openbare leven in Griekenland: van de economie en publieke administratie tot energie en het bankensysteem. Er werden een paar dingen veranderd op het gebied van sociale zekerheid, gezondheid en educatie. Maar alle hervormingen die werden gestart, werden uiteindelijk gestopt door sterke tegenreacties. De heersende ideologie was populisme, wat naar mijn mening de belangrijkste oorzaak is van de huidige staat van ons land.

Wat betekent het nieuwe akkoord voor Griekenland?
Dat akkoord was te verwachten. Er is een moeilijk en ingewikkeld programma geformuleerd, dat sterk beleid en politieke vaardigheden vereist. Het politieke systeem in Griekenland heeft niet de vaardigheden om deze nieuwe maatregelen aan te pakken en in te voeren. We moeten politieke vaardigheden ontwikkelen, maar daarvoor moeten mensen die nooit geleerd hebben om kritisch naar zichzelf te kijken volledig veranderen. Dit zijn politici die aangemoedigd worden om overdreven verwachtingen te scheppen, die vervolgens nooit worden waargemaakt.

Afgezien van de politieke samenwerking die nodig is voor dit programma om te slagen, hebben we ook sociale samenwerking nodig. Voornamelijk de acceptatie van de maatregelen door de maatschappij zelf. Zonder de steun en acceptatie van het volk kan dit akkoord niet slagen. Het vereist een enorme inzet, en ik weet niet of dat mogelijk is. Ik hoop het wel.

De maatregelen die in het nieuwe akkoord zijn afgesproken zijn wel erg zwaar. Had Griekenland geen andere keus?
Ik denk van niet. Er is nu geen andere keus meer. We hadden betere opties in januari (toen Syriza werd verkozen), en we hadden zelfs betere opties een jaar geleden. In januari van dit jaar was de onderhandelingspositie van deze nieuwe regering beter, en ik begrijp niet waarom ze zagen dat ze pijnlijke maatregelen moesten nemen. Ik weet niet waar ze op zaten te wachten, en waarom ze pas op het allerlaatste moment de waarheid onder ogen zagen. Dit heeft de Griekse economie veel gekost.

Dit jaar is het veertiende jaar dat Griekenland in de eurozone zit. Misschien was het de toetreding tot de euro die problematisch was?
De euro is niet verantwoordelijk voor de economische problemen van Griekenland. Dit is onze verantwoordelijkheid, niet die van een ander.

Alekos Papadopoulos bevestigde na dit interview aan VICE Griekenland dat hij van plan is zijn eigen politieke partij op te richten.