Een snelle internetzoektocht naar balletdanser Sergei Polunin schetst een portret vol drugs, tattoos en rebellie. Precies wat je mag verwachten van de “badboy van het ballet.” Dus toen regisseur Steven Cantor door zijn producer gevraagd werd om met Polunin af te spreken, verwachtte hij “een ruige Russische gast onder de tattoos.” In plaats daarvan ontmoette hij een “bedachtzame, lieve en tedere ziel,” vertelt hij aan The Creators Project. Deze tegenstelling staat aan de basis van Dancer, een documentaire die gaat over de moeilijke artistieke reis van een man die zo talentvol is dat hij het als last is gaan ervaren.
Polunin wordt geboren in Kherson, een arme stad in het zuiden van Oekraïne. Al van jongs af aan blijkt hij getalenteerd in gymnastiek en als negenjarige jongen verhuist hij samen met zijn moeder naar Kiev, om er een balletopleiding te gaan doen. Zij had het talent in haar zoon al snel opgemerkt, en ziet ballet als de enige kans op een beter leven voor hem. Om de opleiding te betalen, zoekt zijn familie werk in alle uithoeken van Europa. Zijn vader trekt naar Portugal, zijn grootmoeder naar Griekenland. Op zijn dertiende wordt hij toegelaten op de Royal Ballet School in Londen, een ongelofelijke kans. Zijn moeder vergezelt hem naar Engeland. Polunin traint hard, en hoopt door goed te presenteren uiteindelijk zijn familie weer te kunnen herenigen. Het mag niet baten: de lange scheiding en de intense druk zorgen ervoor dat zijn ouder scheiden als Polunin vijftien is.
Videos by VICE
Wat volgt zijn eenzame en intense jaren. Nadat zijn moeder terugkeert naar Oekraïne vanwege problemen met haar visum, is Polunin als tiener helemaal alleen in een nieuw land. Hij heeft het moeilijk met de scheiding van zijn ouders en zoekt, nu hij zijn doel kwijt is, zijn toevlucht in heel hard feesten. Toch doet dat weinig af aan zijn talent. Na zijn afstuderen wordt Polunin op negentienjarige leeftijd meteen de hoofddanser van het Royal Ballet. Hij is de jongste balletdanser voor wie die eer is weggelegd. Hij verwerft roem door zijn onnavolgbare techniek, maar ook door zijn reputatie als rebel. Hij neemt drugs, tattoos en krijgt zijn beruchte bijnaam. En dan, op zijn 22ste, stopt hij plotseling bij het Royal Ballet.
De danswereld reageert geschokt. Het idee dat een danser van zijn statuur stopt, op zijn hoogtepunt nog wel, is waanzin. Maar zelf is hij door en door gefrustreerd. Hij zegt zich verstikt te voelen en niets liever te willen dan een normaal leven leiden buiten de strikte balletroutine, een oneindige cyclus van oefenen en optreden.
Ballet is “een gevangene van je eigen lichaam zijn, een gevangene van de drang om te dansen,” zegt Polunin in Dancer. Hij twijfelt of hij alleen maar danste omdat hij er zo goed in was, en of die reden voldoende is. Toch zou hij liegen als hij zou zeggen dat hij niet van dans hield, geeft hij toe. Het beeldmateriaal uit de jeugd van Polunin laat een jongen zien die zielsgelukkig is als hij beweegt. Maar het ballet werd voor een stuk ook opgedrongen door zijn moeder. “Ik koos er niet voor om ballet te doen, het was de keuze van mijn moeder. Ik hoopte er soms stiekem op dat ik een blessure op zou lopen.”
Polunin gaat na zijn breuk met het Royal Ballet naar Rusland, waar de beroemde danser Igor Zelensky hem onder zijn vleugels neemt. Polunin ziet hem als zijn “engelbewaarder.” Het is een periode die vooral in het begin weer nieuw en spannend voelt, maar de verveling keert al snel terug. Polunin raakt gefrustreerd. Hij besluit het dansen voorgoed achter zich te laten. Hij neemt contact op met zijn vriend, de choreograaf Jade Hale-Christophi, en vraagt hem om een laatste stuk te maken. Daarna zal hij afscheid nemen van het ballet.
“Ik heb alles gedaan wat een danser wil doen. Ik wilde gewoon een normaal leven,” zegt hij. De video van deze laatste opvoering, op de muziek van Hozier’s Take Me To Church en gefilmd door regisseur David LaChapelle in Hawaii, gaat viral, waardoor ook de mainstream Polunin en zijn verhaal leert kennen. Nog belangrijker: het project zorgt er bij de danser voor dat hij zijn artistieke pad heroverweegt. Het idee zijn passie voorgoed achter zich te laten, doet hem toch wat. Hij blijkt nog steeds verliefd op ballet, ook al wil hij dat niet.
Copyright British Broadcasting Corporation en Polunin Ltd. Met dank aan Sundance SelectsEn nu is er de documentaire Dancer, waarin zowel Polunin als de mysterieuze wereld van het ballet op een menselijke manier getoond worden. Het is overigens opmerkelijk hoe ballet een erg ontoegankelijk wereldje is, anders dan de sport of de filmwereld. Succes binnen het ballet is vooral gebaseerd op wie je kent, en veel van die ontmoetingen zijn toeval. Maar hier komt stilaan verandering in, en daar heeft Polunin zijn steentje aan bijgedragen. Zo richtte hij Project Polunin op, een nieuw bedrijf dat balletdansers wil helpen hun carrière in eigen hand te nemen door hen juridisch advies te geven, kansen te bieden en met mensen in contact te laten komen.
“We zitten in een interessante tijd nu, zeker met sociale media,” vertelt regisseur Cantor aan The Creators Project. “Veel dansers hebben nu heel veel volgers, en ze beginnen langzaam hun vleugels te spreiden.” Balletdansers beginnen nu ook in films te spelen – denk aan voormalig danseres Alicia Vikander in Ex-Machina – en ze zijn te zien op tv en in de mode.
Nu hij 26 is, danst Polunin ondanks alles nog steeds. Hij reist de wereld rond, treedt op en heeft een breed in de media uitgemeten relatie met zijn collega ballet-superster Natalia Osipova. “Het is onmogelijk om van mijn badboystatus af te komen,” vertelt Polunin ons. “Als je eenmaal die status hebt, dan houd je die. Een van de problemen was dat als je het zo vaak bij je naam ziet staan, je het zelf ook gaat geloven, in plaats van gewoon trouw te blijven aan jezelf.”
Gelukkig was Steven Cantor geen outsider in de balletwereld. Hij heeft gezien hoe ballet in de media wordt geportretteerd, maar heeft ook inzicht in de realiteit. Zijn dochter oefent momenteel om een balletdanseres te worden. “De dansers die ik ken zijn juist heel ondersteunend, bemoedigend en niet competitief,” zegt Cantor. “Het is heus niet altijd zoals in Black Swan.”
Polunin heeft nu eindelijk de manier gevonden om uit het strikte net te raken van het traditionele ballet. “Dat is wat ik me gerealiseerd heb door deze documentaire. Ik was een kunstenaar en ik kon zelf iets maken, en dat was zo stimulerend. Ik hoefde geen bevelen op te volgen.” De documentaire is ook een manier voor hem gebleken om eindelijk eens zijn eigen problemen onder ogen te komen. Veel levenskeuzes werden voor hem gemaakt; door zijn familie, door zijn talent of door zijn roem. Misschien was zijn keuze om het Royal Ballet op zo’n dramatische manier te verlaten wel noodzakelijk om eindelijk een keer een eigen richting te kunnen kiezen. Nu hoopt hij de jongere generatie dansers aan te zetten om ook hun eigen weg te gaan.