Mijn tijd als verslaggever tussen de moordenaars, corruptie en drugs in Honduras

De Spaanse journalist Alberto Arce heeft als buitenlandse correspondent gewerkt in tien verschillende landen, zoals Libië en Mexico. Los van de oorlogsgebieden was Honduras verreweg het bloederigst.

In 2017 werden er gemiddeld 338 moorden per maand in het land gepleegd. Tussen 2012 en 2015 - toen het aantal nog hoger was - was het de taak van Alberto om op deze plaatsen delict te verschijnen. Hij moest informatie verkrijgen van doodsbange getuigen en politieagenten die weigerden mee te werken. Een baan die lokaal bekend staat als ‘rode journalistiek’ (vanwege al het bloed).

Alberto neemt de lezer mee naar de misdaden die hij heeft onderzocht in de Hondurese hoofdstad Tegucigalpa in zijn nieuwe boek, Blood Barrios: Dispatches from the World’s Deadliest Streets. De verhalen gaan voornamelijk over politiegeweld, moorden, overbevolking in de gevangenis, jeugdcriminaliteit, cocaïnesmokkel en afpersing. In zijn verhalen lees je hoe zijn zoektocht naar de waarheid een blok aan het been van de corrupte politie en politici was, en dat Honduras verhoudingsgewijs het grootste aantal vermoorde journalisten heeft (31 mensen stierven tussen 2010 en 2013, volgens Journalisten Zonder Grenzen). Je vraagt je misschien af waarom Arce er in hemelsnaam naartoe ging, en hoe hij het voor elkaar kreeg om er levend uit te komen.

We spraken met de verslaggever - die nu hoogleraar is - over het geweld in Honduras en waarom het in verband staat met mensen die hier leven, in het westen.

VICE: Hi Alberto. Dus je werd in 2012 verslaggever voor de Associated Press in Honduras. Waarom koos je voor die baan, en wist je van de risico’s in die tijd?
Alberto Arce: Ik had geen andere keus. Ik woonde in Guatemala met mijn vrouw en kind, en kwam niet rond van het geld dat ik verdiende. Na wat research realiseerde ik me wel dat het een onrustige plaats was om naartoe te verhuizen met een gezin. Ik had zo’n voorgevoel dat het moeilijk zou worden, maar we moesten wel. In Tegucigalpa is het onmogelijk om veiligheid te waarborgen. Je let goed op en gaat bij mensen in de buurt wonen waar je je veilig voelt, maar dat betekent niet dat je ook echt veilig bent. Ik bleef drie jaar tot het bedrijf besloot dat mijn familie een makkelijk doelwit was, en m'n werk dat risico niet waard was.

Kan je de term ‘rode journalistiek’ uitleggen aan de leek?
Als je wil weten wat er gebeurt in Tegucigalpa of in San Pedro Sula moet je op straat zijn en de misdaad volgen. Je springt in een politieauto of rijdt achter ambulances aan die naar een plaats delict gaan. Als je op de plaats delict aanwezig bent, heb je al het begin van je verhaal. Door vragen te stellen kun je je verhaal uitdiepen, en zo de leugens achterhalen. Zo kun je na een tijd een beeld schetsen van wat er aan de hand is in het land.

Wat was het eerste moment waarop je dacht: shit, dit is erger dan ik had verwacht?
Op een avond, om één uur ‘s nachts, was ik bezig met een patrouille en zag ik een bendelid van MS13 die werd gearresteerd. Hij zat op zijn knieën, was geboeid en huilde. Daar schrok ik van dus vroeg ik de politie: "Waarom huilt deze man?" en die zeiden: 'Hij huilt omdat hij weet dat we hem normaliter zouden vermoorden, en dat nu niet doen omdat jij er bent." Ik was pas twee weken in het land en een politieman vertelde me openlijk dat ze criminelen vermoordden. Toen besefte ik wel dat het erg was, maar het kostte me meer dan een jaar om een goed verhaal over politiegeweld te schrijven.

Welk verhaal?
Op een dag las ik de krant en zag een foto van een bendelid dat door de politie werd gemarteld, dus de volgende dag zocht ik hem op. Ik nam aan dat hij nog leefde omdat hij was gearresteerd. Ik kwam erachter dat hij was verdwenen. Ik kwam er toen achter dat de politie foto's van deze sessies nam, ze met lokale fotografen deelde en dat een journalist van de grootste plaatselijke krant vervolgens deze foto ten onrechte had gepubliceerd. Ik ging met hem praten en hij zei dat hij bedreigd was en er niet over kon praten. De relatie tussen lokale verslaggevers en de politie is wrang. Ze delen informatie en gebruiken bendeleden als trofeeën. Ze zijn ziek: politieagenten, verslaggevers en cameramannen - ze spelen allemaal een spelletje waarbij ze foto's van lichamen delen.

Waarom?
Laten we zeggen dat er een algemene sociale overtuiging is dat bendeleden moeten worden uitgeroeid. De meeste mensen zijn het daarmee eens: politieagenten, politici, en de samenleving als geheel. En binnen de maatschappij heb je journalisten die besluiten om geen vragen te stellen omdat ze worden omgekocht door politici en politieagenten. Maar ze doen het ook omdat ze het eens zijn met het beleid van sociale ‘reiniging’. Niemand is van plan om het te stoppen.

Je vertelt hoe corrupt de journalistiek is en hoe gevaarlijk het kan zijn. Waren er momenten dat je bedreigd werd of iemand je heeft geprobeerd om te kopen?
Niemand heeft ooit geprobeerd me om te kopen. Ik weet niet waarom. Ik kreeg ook geen directe bedreigingen. Maar mensen om je heen blijven keer op keer herhalen: "Als je dit blijft doen, kom je in de problemen." Je hoort het zo vaak dat het fysiek pijn doet. Sommige mensen zeggen het omdat ze van je houden en zich zorgen maken, en anderen zeggen het om je bang te maken. Na twee of drie jaar zijn er nog steeds mensen die helemaal niet met je willen praten. Je voelt je geïsoleerd. Maar als we het hebben over gevaar, dan is de realiteit dat veel mensen worden vermoord omdat iemand geld, een telefoon of een rugzak wil stelen. Het kan iedereen overkomen.

Was je bang dat iemand anders in moeilijkheden zou komen toen je werkte met informanten?
Ik heb eens een lang interview gehad met de advocaat van een boer uit de campesino-beweging die twee dagen erna was vermoord, maar dat had niets met mij te maken. Je went aan de situatie waarin mensen die met je praten later vermoord worden – je moet daarmee leven. Een van de problemen in Honduras is dat iedereen zo bang is om te getuigen dat er nooit iemand vervolgd wordt.

Naast El Salvador is het aantal moorden in Honduras het hoogste ter wereld. Wie wordt er vermoord?
Als je een moordcijfer hebt zoals in Honduras - elk jaar 7000 mensen - kan je niet aannemen dat het allemaal criminelen zijn. Sommigen zijn gewoon voorbijgangers op straat. Maar zelfs als je een crimineel bent, betekent dit niet dat je het verdient om vermoord te worden. Het is makkelijk om vanuit het Westen te oordelen over tieners die de criminaliteit in gaan. Ze leven vaak in bittere armoede, en hebben weinig andere opties. Als je met het vervoeren van een blok cocaïne evenveel verdient als een jaar lang 14-uursdiensten werken in een fabriek, dan doe je dat. Dat is gewoon de aard van het kapitalisme. Je leert om de grootst mogelijke hoeveelheid geld te verdienen met de kleinst mogelijke inspanning in de kortst mogelijke tijd.

In het boek zeg je dat elke lijn cocaïne die gesnoven wordt in het westen een dode oplevert in Honduras. Hoe zit dat?
Ik wil heel duidelijk stellen dat ik geen moraalridder ben en dat ik geen enkele drugsgebruiker veroordeel. Ik gebruik zelf ook, maar onze consumptie heeft gevolgen. Honduras ligt geografisch gezien tussen Colombia en Venezuela. De Verenigde Staten liggen in het noorden en zijn dus een goede plaats voor het vervoeren van drugs. Cocaïne komt binnen per boot of vliegtuig bij de Mosquito Coast - de Caribische kust van Honduras - en vervolgt vervolgens zijn route door Mexico naar de Verenigde Staten. Drugsbendes vechten om heerschappij over de routes, maar ze kopen, verkopen en controleren ook politiemannen, soldaten, parlementsleden, ministers en presidenten om hun winst te beschermen. Ze laten deze gebieden achter als mislukte staten waar iedereen probeert te profiteren van afpersing, diefstal en ontvoering. Er is dus een rechtstreeks verband tussen de consumptie van cocaïne in Amerika en het geweld in Honduras. Maar het is vergelijkbaar met het kopen van goedkope kleding bij Zara en H&M en arbeiders die werken in vreselijke omstandigheden. We moeten ons daarvan bewust zijn.

Denk je dat het ooit beter zal worden?
Ik ben erg pessimistisch, dus nee. Wat er op dit moment aan de hand is, is dat Honduras een autoritair regime heeft dat wordt gecontroleerd door het leger en de politici. Het is een formele democratie, maar het verschuift steeds dichter naar een echte dictatuur. Dit is een beweging die langzaam groeit. Corruptie en de militaire controle wordt alleen maar erger door de samenwerking van de nationale partij met het leger en met de Verenigde Staten. Het officiële aantal moorden is schijnbaar aan het dalen, maar dat geloof ik niet. Wat we nodig hebben is de rechtsstaat, anders wordt het een maatschappij zonder normen.

Je schreef in je boek dat journalisten die ‘werken zodat de wereld het weet’ liegen. Geloof je dat echt?
Ik kan niet voor andere journalisten spreken, maar je kiest wie je bent in het leven. Ik ben hier om vast te leggen wat er allemaal gebeurt, maar ik weet niet of dat daadwerkelijk een verschil maakt. Als je mijn boek leest over Hondurezen in de VS, hoop ik dat je beseft dat die persoon, die wellicht zonder documentatie in je land woont en werkt, dezelfde rechten verdient als jij. Zij moesten Honduras verlaten omdat ze daar onveilig zijn. Wanneer politici immigranten terugsturen naar hun land van herkomst, dan jagen ze hen eigenlijk de dood in. Dat zie ik als fascisme.