De nieuwe Netflix-film ‘Okja’ is een antikapitalistische mindfuck

Lichte spoilers op komst.

Het zomerfilmseizoen is aangebroken, maar de origineelste film van dit seizoen zul je niet in de bioscopen vinden. Okja, die op 28 juni op Netflix in première gaat, is de nieuwe dierenavonturenfilm van Bong Joon Ho, de Zuid-Koreaanse regisseur van de alom geprezen dystopische film Snowpiercer uit 2013.

Ik mocht 'm kijken op een vroege persvertoning in New York. Het is verreweg een van de meest unieke en vermakelijke films die ik in jaren heb gezien. Er komt van alles in voorbij, van genetisch gemodificeerde dieren tot activisme en de verantwoordelijkheid van bedrijven.

Waar Snowpiercer in al zijn ambitie het idee van klassenstrijd besprak op een trein met de laatste overlevenden van de mensheid, is Okja in sommige opzichten nog groter opgezet. Het is tegelijkertijd een aangrijpend pleidooi voor dierenrechten, een goedgehumeurde persiflage van dierenrechtenactivisten, een genadeloze kritiek op "ethisch kapitalisme" en de vee-industrie, een parodie op het bedrijfsleven en een spannend avontuur dat de beste films van Disney en Spielberg naar de kroon steekt.

De kern van het plot draait om Okja, een soort "supervarken" dat is gecreëerd door de fictionele landbouwmultinational Mirando (een soort Monsanto dus) en voor tien jaar is uitgeleend aan een boer in landelijk Zuid-Korea. In die tien jaar wordt de kleindochter van de boer, Mija, Okja's beste vriend. Als het bedrijf terugkeert om Okja weer mee te nemen, protesteert Mija en breekt de pleuris uit.

Zonder te veel prijs te geven: Okja laat zien hoe "ethisch kapitalisme" – een buzzword voor bedrijven die beweren iets bij te dragen aan de samenleving naast puur winstbejag – uiteindelijk bullshit is. Het bedrijf Mirando beweert in de film dieren aan te bieden die niet genetisch gemanipuleerd zijn, maar we komen er snel genoeg achter dat dat een leugen is. De "supervarkens" zijn gecreëerd in een laboratorium na verschillende mislukte genetische experimenten.

Hoewel de manier waarop de film GMO's afschildert niet helemaal klopt volgens de wetenschap – je kunt ze gewoon eten – is het grotere punt hier dat bedrijven uiteindelijk hun principes zullen laten varen als ze daar winst door kunnen maken. Zo gaat het in het echt namelijk ook. Dat klinkt misschien als een zware boodschap, maar zo komt het nooit over, omdat de special effects en het acteer- en schrijfwerk je zo het verhaal in trekken.

Vooral de special effects zijn op een subtiele manier briljant. Het karakter Okja is gemaakt met een mix van CGI en ouderwetse filmtrucage (een gigantische rijdende poppenstellage) en ziet eruit als een dier van een paar ton dat evenveel ruimte inneemt als een echt beest. Als ze in het water springt, zie je ook echt een grote plons. En dan is er ook nog de scène waarbij ze door een ondergronds winkelcentrum in Seoul raast als een spreekwoordelijke olifant in een porseleinkast. Deze scène steekt ook op hilarische en korte wijze de draak met de selfiecultuur, wanneer een wegvluchtende omstander haar telefoon pakt en haar ontsnapping livestreamt.

Waar het de menselijke acteurs betreft, steelt An Seo Hyun de show als de niet te stoppen tiener Mija, die haar dierlijke vriendin weer thuis probeert te krijgen. Snowpiercer-actrice Tilda Swinton keert terug als een ander soort schurk: Lucy Mirando, de onvolwassen en grofgebekte erfgenaam van het zakenimperium die haar bedrijf probeert te rebranden na de zonden van haar voorganger. Jake Gyllenhaal speelt een opzettelijk vervelende Steve Irwin-achtige tv-persoonlijkheid en Paul Dano verschijnt als de leider van een groep stuntelende dierenrechtenactivisten, het Animal Liberation Front (een organisatie die ook echt bestaat), die moeite hebben met geweldloos blijven.

(Niemand van het echte ALF gaf toe de film gezien te hebben toen ik dit schreef, volgens een telefonisch interview met Will Hazlitt, persvoorlichter van het ALF. Maar hij zei dat hij artikelen over Okja had gelezen waarin stond dat de ALF nogal heroïsch werd gepresenteerd, en het is "altijd voordelig wanneer het werk dat mensen onder die naam doen in een gunstig daglicht wordt gepresenteerd.")

De optredens van Swinton en Gyllenhaal zijn nogal over de top en in eerste instantie erg irritant. Op een gegeven moment worden ze wel uitgebalanceerd door de serieusheid van de andere personages, maar de eerste vijf minuten van de film – waarin Lucy een overdreven gekke presentatie geeft voor een geanimeerd publiek, compleet met kek muziekje – waren bijna genoeg om te stoppen met kijken. Als je dit stuk overleeft, zul je versteld staan van hoe aangrijpend het plot en script zijn (de film is mede geschreven door journalist/screenwriter Jon Ronson).

Het is daarom wel een beetje ironisch dat deze nogal kritische, antikapitalistische film uit de koker van Netflix komt, een tech-gigant die meerdere miljarden waard is. Toch schijnt het zo te zijn dat, net als bij eerdere creaties van Netflix, dat het bedrijf regisseur Bong "totale vrijheid, zonder begrenzingen" gaf bij het maken van de film. Dat is even wat anders dan wat zou zijn gebeurd bij Snowpiercer, die in Amerika belandde via de wat meer traditionele en blijkbaar bemoeizuchtige distributeur the Weinstein Company.

Okja begint in 2007, hetzelfde jaar dat Netflix zelf films en televisie begon te streamen. Het bedrijf begon pas met het publiceren van originele content in 2012. Het is tegenwoordig lastig om je een wereld zonder "bingewatchen" en "Netflix and chill" voor te stellen. Toch gold het idee dat een videostreamingdienst eigen content zou maken en rechtstreeks naar consumenten zou brengen toen als riskant.

Films als Okja bewijzen dat zelfs nu Netflix een van de grootste spelers in de entertainmentindustrie is geworden, het bedrijf nog altijd de gedurfde instelling van toen als uitgangspunt heeft. Dat is het soort kapitalisme dat we moeten hebben.

Okja is vanaf 28 juni wereldwijd beschikbaar op Netflix. Het zit vol scheldwoorden en flink bloederige dierenverkrachting en -geweld (in de vorm van een gigantische industriële boerderij en slachthuis), dus ik zou 'm niet aanraden voor jongere kijkers.