De rare dingen die sommige mensen doen met de as van hun gecremeerde geliefden

Wat doe je met dode mensen? Je houdt van iemand, diegene overlijdt, zijn of haar ziel verlaat de aarde, en vervolgens zit je met het lege omhulsel, een homp vlees die je vooral niet te lang moet bewaren. Je kan het niet zomaar bij het grofvuil of chemisch afval dumpen, maar je moet er wel vanaf.

Oplossingen voor dit probleem verschillen per plek en cultuur. In Tibet worden lichamen in stukken gehakt en achtergelaten voor de gieren. In Madagascar stoppen de Malagassiërs hun geliefden voor zeven jaar onder de grond, en daarna graven ze het op en doen ze een dansje met het skelet, rond de tombe. In Nederland ga je meestal de oven in.

Ongeveer driekwart van onze doden eindigt in het crematorium. Door een temperatuur van zo'n 1200 graden blijft er haast niks van je over. Eerst beginnen de ledematen te bewegen omdat de spieren zich aanspannen door de hitte, vervolgens brandt het vlees weg. De grove overgebleven resten worden fijn gemalen door de cremulator, de asmolen, en de edele metalen worden met een magneet verzameld.

Hoewel de meeste mensen doorgaans wel aangeven of ze gecremeerd (of begraven) willen worden, zeggen weinig mensen erbij wat er vervolgens met hun as moet gebeuren, waardoor die beslissing bij de nabestaanden komt te liggen. Sommigen worden simpelweg vergeten (veel begrafenisondernemers hebben een kamer vol met urnen die nooit zijn opgehaald), anderen worden weggestopt in het keukenkastje.

Als we dit soort taferelen bij onszelf willen voorkomen, zullen we nu alvast een beetje na moeten denken over onszelf als we dood zijn. We vroegen een paar vrienden om inspiratie.

VICE: Hoi Liam, je opa zit in je gitaar. Leg uit.
Liam Lever: Nou, hij ging dood. En hij wilde gecremeerd worden. Na zijn crematie kreeg ik een zak met as erin. Op een gegeven moest ik een gaatje in mijn gitaar boren, en toen bedacht ik me dat het leuk zou zijn om er een beetje van mijn opa in te stoppen. Maar de gitaar reageerde er een beetje raar op, want het as is helemaal in het achterste deel van de gitaar getrokken, en het ziet eruit alsof het verbrand is. Ik weet niet welk deel van het lichaam wordt verbrand tijdens een crematie, maar het lijkt wel alsof het elektromagnetische deel van mijn pickup de as aantrekt, want je ziet dat er langzaamaan kleine stukjes uit het gaatje komen. Dat is gek, want ik heb het toch goed dichtgemaakt.

Denk je dat hij er blij mee is dat hij daar nu zit?
Hij vindt mijn muziek goed. Hij heeft er veel naar geluisterd, en vond het vet. Ik denk dat hij het wel leuk vindt om meegenomen te worden naar verschillende plekken. Het voelt wel goed voor mij om zo'n connectie met hem te hebben. Hij is altijd een goed mens geweest, en ik ben dat niet altijd. Ik denk dat het wel in mijn voordeel werkt dat hij dichtbij me is, om me eraan te herinneren dat ik me niet als een lul gedraag.

Was je ooit geneigd iets anders te doen met de as?
We zaten op de achterbank van ons busje, en toen opperde iemand het idee om er een lijntje van te snuiven. En mensen doen dat nog steeds. Echt veel mensen hebben een lijntje gesnoven uit die zak. Het is misschien cliché, maar as snuiven laat mensen zich verbonden voelen met elkaar. Best veel mensen kenden hem. Het heeft ook de bandnaam van een vriend geïnspireerd, namelijk Grave Lines. Toen dacht ik: oké, dit is nu bijna op, en waarschijnlijk zit het binnenkort écht in iedereens neus, dus ik moet gauw een beetje in mijn gitaar stoppen.

Wow, hoeveel mensen hebben opa gesnoven?
Ik denk ongeveer veertig mensen. Het komt gewoon af en toe tevoorschijn als we in het busje zitten. Als je het fijnstampt is het prima te doen. Ach ja, ik heb wel ergere dingen in mijn neus gedouwd op zondagochtend. Hij was best wel een coole guy, en ik denk dat dit wel in de lijn ligt van hoe hij zelf was.

VICE: Hoi Alice, wat is jouw situatie met betrekking tot crematie?
Alice: Mijn moeder zit in een soort van klein, lelijke tinnen bakje op een kastje in de badkamer. Het staat tussen een hoop rotzooi. Het valt eigenlijk niemand op.

Hoe kwam ze daar terecht?
Ze is overleden aan kanker. Mijn moeder komt uit een klein conservatief dorpje in Frankrijk en daar is ze ook gestorven. Ze was al een tijdje ziek. Toen we gingen naar haar toe gingen was het te laat, ze was al dood. Na de ceremonie stopten we haar in de auto en reden we haar naar Londen. Mijn vader was een beetje overrompeld door de hele situatie, dus zette hij maar gewoon op een plank, in de badkamer. Ik was toen tien en mijn broertje was vier, en opeens had hij twee kinderen om voor te zorgen, terwijl die taak nog nooit op zich had genomen. Uit het oog, uit het hart, was het.

Is het niet raar dat je moeder je kan zien plassen?
Ze was best labiel en altijd overbezorgd, dus ik weet niet zo goed of ze het had getrokken om ons om haar heen te hebben als tieners. Ik denk eigenlijk dat, nu dat ze dood is, dat de beste relatie is die we zouden kunnen hebben. Ik kan me namelijk niet voorstellen dat ze het prima had gevonden om ons te zien puberen, of te zien overgeven als we onszelf toeterzat hadden gedronken. Ze was er altijd bij, bij de beste momenten en de slechtste, maar ze had er niets over te zeggen.

VICE: Hoi Jason, hoe is je vader in dit kunstobject beland?
Jason Schulman: Op de terugweg van de crematie herinnerde ik me iets dat ik vroeger ooit heb gelezen over alle dingen die je met je overblijfselen kan doen. Je kan er 12 potloden van maken, of drie enorme spijkers, dat soort dingen. Ik vroeg me af hoeveel ijzer er in menselijk as zou zitten. Toen heb ik een magneet door de urn gehaald, en er bleven daadwerkelijk deeltjes plakken. Ik kieperde de as over tafel, en toen zag ik dat sommige stukjes bot in verschillende kleuren geoxideerd waren. Soms geel, soms groen en andere stukjes waren rood. Toen ben ik drie maanden in de weer geweest met een vergrootglas en een pincet om die stukjes op kleur te sorteren. Vervolgens heb ik ze in een buisje gestort, met de stukjes ijzer bovenin. Dit buisje hangt onder een enorme magneet aan mijn plafond, op mijn vaders ooghoogte, dus nu zweeft hij daar een beetje. Ik vind het geweldig, de kleurindeling doet me denken aan de aardmantel, en de jaarringen van bomen.

Denk je dat hij het naar zijn zin heeft daar aan je plafond?
Hij was een man met een enorm ego. Hij zou dolgelukkig zijn met het idee dat er nog steeds over hem gepraat wordt.

VICE: Hoi Steph, hoe is je vader precies als wilg geëindigd?
Steph Wilson: Hij is drie jaar geleden aan schildklierkanker overleden. Zijn bijnaam was 'Willow', en we hadden vroeger een gigantische wilg in onze tuin staan, dat was onze favoriete boom. Twee jaar voordat hij overleed moest die boom gekapt worden. We vonden het wel passend om er een nieuwe wilg te planten, dus toen hebben we tijdens zijn wake een gaatje in de grond gevuld met zijn as, en daar de nieuwe wilg geplant. Hij groeide enorm snel, maar het huis werd verkocht, dus toen hebben we er allemaal een stekje van geknipt. Waarschijnlijk hebben we nog ongeveeer een hand of een teen aan as in onze stekjes, maar ze zijn allemaal wortel aan het schieten, en we gaan ze in onze eigen tuintjes planten.

Wat mooi. Was hij een spiritueel persoon?
Hij was echt de ultieme kapitalistische zakenman. Ik weet niet eens of we elkaar nog wel zouden spreken als hij nog leefde. We konden enorm goed met elkaar overweg, maar we waren tegelijkertijd ook echt elkaars tegenpolen. Ik ben een hyperlinkse feminist, en daar had hij helemaal niks mee. Hij was heel emotioneel en creatief, maar de natuur deed hem ook niet zoveel. Hij was best een rare snuiter, eigenlijk.

Wat wil je dat er met jouw lichaam gebeurt als je komt te overlijden?
Ik wil ook graag gecremeerd worden. Maar als ik begraven word zou ik een standbeeld van Tomato, mijn vier jaar oude papegaaitje, mijn kleine zoontje, op mijn grafsteen willen hebben, om de boel te bewaken. Verder boeit het me eigenlijk niet zoveel.