Nederlandse regisseur Mischa Rozema gaat een sciencefiction blockbuster maken

Als ik het kantoor van PostPanic in Amsterdam binnenloop doemen de enorme portretten van Johan Cruyff en Stanley Kubrick voor me op, twee persoonlijke helden van Mischa Rozema zo vertelt zijn executive producer Ania Markham me. Ik ben hier om met de regisseur te praten over zijn aankomende sciencefictionfilm Sundays, waarvan de teaser twee weken geleden op een filmfestival in Barcelona in première ging. Het jarenlange filmproject dat ooit via Kickstarter gefinancierd werd, staat op het punt omarmd te worden door een van de grote Hollywood-studio’s die momenteel in de race zijn om Rozema’s script tot een bioscoopfilm te maken. Het zou beteken dat na jaren van absentie eindelijk weer eens een grote internationale film van Nederlandse bodem komt. En wat voor eentje:

The Creators Project: Hoe ver zijn jullie in het productieproces?
Mischa Rozema: Ik denk dat we nog twee à drie maanden nodig hebben om de korte film af te maken. Tegen die tijd is ook het script voor de feature film af waarmee ik in Los Angeles om de tafel ga bij de grote filmstudio’s – Warner Bros, Paramount, Universal, etc. Die partijen waren eerder al enthousiast maar we hebben er bewust voor gekozen eerst de korte film en het script af te maken. Op die manier ligt het verhaal zo goed als vast en loop je niet het gevaar dat het nog helemaal omgegooid wordt, of dat je bijvoorbeeld perse een happy ending moet hebben. Als alles goed gaat hoop ik dat de feature film ergens in 2015 af kan zijn.

Hoe verschilt de korte film van de uiteindelijk bioscoopfilm?
De korte film is bedoeld om kijkers een inkijkje te geven in de wereld waarin Sundays zich afspeelt. Het werkt als een soort kennismaking met de elementen uit de film en de wereld die we hebben geschapen. Maar het verhaal van de korte film is wel compleet anders dan het uiteindelijke script.

Kun je iets meer over het verhaal van Sundays vertellen?
De film bestaat uit twee delen. Het eerste deel vindt plaats in het heden en twaalf jaar in de toekomst, het tweede deel 50.000 jaar in de toekomst.

De eerste helft gaat erover hoe we als soort te afhankelijk zijn geworden van technologie en netwerken - systemen waar de mensheid de controle over is verloren. Denk bijvoorbeeld aan de financiële crisis, er is maar heel weinig nodig om als een kaartenhuis in elkaar te vallen. Die afhankelijkheid van technologie heeft ervoor gezorgd dat er vandaag de dag een soort nieuwe wereldorde van Silicon Valley-monopolisten is ontstaan. Bedrijven als Google, Facebook en Apple lijken op een manier zelfs boven de overheid te staan. Ik gebruik de twaalf jaar in het verhaal om al die bedrijven samen te laten groeien in één supermachtig moederbedrijf genaamd Lennox, dat de toegang heeft tot alle menselijke informatie, kennis en data.

Dan gebeurt er iets waar niemand controle over heeft: er komt een hevige zonnevlam richting aarde die de hele wereld lamlegt en ontregeld. Satellieten storten neer, elektriciteitssystemen vallen uit, vliegtuigen weten niet meer waar ze heen moeten. Te midden van al die chaos is alleen Lennox als structuur robuust genoeg om te overleven. De ramp geeft ze de vrijbrief om vanuit de ‘goedheid’ van hun denken, en ongehinderd door wetten of ethiek, de wereld opnieuw in te richten. Ze creëren een soort Brave New World.

Dat is het moment dat we snijden naar het tweede gedeelte van de film. We gaan 50.000 jaar de toekomst in en als kijker verwacht je dan dat evolutie of technologie inmiddels zijn ding heeft gedaan. Maar het tegenovergestelde blijkt waar: alles is exact hetzelfde gebleven. We zien dezelfde mensen in de dezelfde stad precies hetzelfde werk doen. De textuur van de wereld, de geur, de mensen, de taal - alles is hetzelfde. Totdat er iets misgaat in het hoofd van de hoofdpersoon, een glitch die ervoor zorgt dat hij zijn ogen opent en erachter komt dat alles dat hij dacht te weten een leugen blijkt te zijn. Hij gaat op zoek naar antwoorden en dwaalt daarbij steeds verder van het gebaande pad af. En dat is nou juist iets wat je niet moet doen in deze nieuwe wereld.

Is Sundays bedoeld als een kritiek op onze technofiele samenleving?
Het is niet zozeer dat ik met mijn vinger wil wijzen van dat is goed of fout. Wat ik interessant vind is dat we ons op een punt bevinden waar we ons moeten gaan afvragen wat het betekent om mens te zijn. Evolutie gaat altijd hand in hand met technologie en we zitten nu in een soort exponentiële versnelling. Naarmate we dichter bij technological singularity komen zullen we ook ons 'mens zijn' moeten herdefiniëren. Ik vind dat een fascinerende gedachte. Wat betekent het bijvoorbeeld als je een individu kunt kopiëren? Wat zijn je herinneringen en emoties en karakter nog waard als het met nullen en enen te vervangen is? Worden ze daarom minder echt? Dat zijn het soort vraagstukken waar deze film mee speelt.

Maak je het jezelf niet heel moeilijk door een film te maken die 50.000 jaar in de toekomst afspeelt?
Daar lijkt het wel op ja, haha. Maar het was belangrijk voor mij om zo'n gigantische tijdspanne te nemen zodat we ons er dan echt niets bij voor kunnen stellen. Je komt dat ook bijna nooit tegen in sciencefiction van nu. Die spelen zich altijd af in het jaar 2051 of de 22ste eeuw, maar verder durven ze niet te gaan. Dat type sciencefiction vol explosies en zwevende auto's wilde ik niet maken. Ik wilde juist daar voorbijgaan zodat ik de menselijke vooruitgang als het ware helemaal kon doorknippen. Het geeft mij als regisseur de ruimte om in het beeld hele interessante dingen te doen - kleine scheurtjes of foutjes zijn in de loop der tijd steeds groter geworden, gebouwen zien er groteske uit met enorme surrealistische 'wonden' als gevolg van vallend ruimtepuin die nooit helemaal adequaat gerepareerd zijn. Het komt erop neer dat ik als regisseur heel wat uit te leggen heb, en juist die uitleg maakt de film zo interessant.

De film speelt zich af in Mexico City. Waarom heb je voor die plek gekozen?
Op een manier vertegenwoordigt Mexico City de toekomst als je het door een donkergrijze bril zou bekijken. Het is een soort ultimate urban nightmare, een miljoenen-metropool die compleet uit zijn voegen is gegroeid. Daarnaast vind ik de architectuur die je er tegenkomt fascinerend. Ik heb letterlijk urenlang in Google Streetview door Mexico Stad rondgelopen op zoek naar filmlocaties. De stad combineert aan de ene kant prachtige Brutalisme-architectuur - waanzinnige gesloten betonblokken waar zich alles in kan afspelen - en aan de andere kant vind je er de ghetto-bouw - duizenden kleine woningen die compleet regelloos gebouwd zijn en toch een samenhangend geheel vormen. In de film laten we die twee soorten architectuur in elkaar versmelten en bouwen we in de special effects op die bestaande architectuur omhoog. Het wordt een soort gigantische betonnen termietenheuvel waar iedereen stilletjes en afgeschermd zijn ding doet.

Wie zou je het liefst in de hoofdrol zien?
Ik kan niet echt namen noemen want dat ligt een beetje politiek gevoelig. Maar er wordt inmiddels al wel het een en ander in mijn oor gefluisterd. Je moet je sowieso beseffen dat wanneer je iemand als Brad Pitt erbij haalt, je ook meteen een executive producer aan boord krijgt die zich creatief met de film gaat bemoeien. Dat kan goed uitpakken maar ook finaal misgaan. Daar willen we voor oppassen. Ik zit zelf bij UTA, een agentschap waar een paar hele grote jongens bij - Johnny Depp, Edward Norton, Benedict Cumberbatch, en dus Mischaatje ergens helemaal onderin een laatje. Maar ik weet niet of er perse een grote ster de hoofdrol gaat vertolken. We gaan het zien.

Hoe was het om van een Kickstarter-project naar een Hollywood-productie te gaan?
Het was wel grappig eigenlijk. Ik was helemaal niet actief op zoek naar een carrière in Hollywood maar ze belde me op een dag gewoon op. Na een aantal scripts van hun gelezen te hebben die niet heel goed waren, zei ik "Kijk hier eens naar." Dezelfde avond nog belde ze me terug en zeiden ze "Dit gaat jouw film worden." Het probleem was alleen om het budget voor de korte film rond te krijgen. Ik was bijvoorbeeld met Microsoft in gesprek maar die begonnen gelijk over 'Sundays - The Game' terwijl ik de film nog moest maken. Het kickstarter-idee kwam dan ook van ons management in Amerika. Omdat we het niet zagen zitten om tijdens de eerste fase al creatief aan banden te worden gelegd. Ideaal achteraf gezien. Het heeft ons in staat gesteld de shoot in Mexico City te financieren én bewustwording van het project te creëren. Dat laatste was nog het meest waardevol: dat netwerk van mensen die vrijwillig meehelpen aan het project. Dat ze zeggen van "Hier heb je tien euro, of vijfduizend euro, wij geloven in je, doe het maar."

Laatste vraag: geen happy ending toch?
Nee, wat mij betreft niet. Of, nou ja, vooralsnog niet. Het liefst geef ik het een open einde. Alles kan wel kapotgaan maar er moet wel iets van hoop overblijven, iets dat je zelf kunt invullen. Inception heeft ook zo'n einde: dat je dat tolletje ziet draaien en dat de film eindigt net voordat 'ie… Waar het mij omgaat is dat ik een intelligent verhaal wil vertellen in combinatie met sciencefiction. Dat is een zeldzaamheid geworden in Hollywood. Ik hoop daar verandering in te gaan brengen.

Bezoek Sundays' website voor meer informatie.