Vlees eten is moord, maar tofu eten ook

Dit verhaal gaat eigenlijk over tofu, maar het begint met een doodsbedreiging. Of beter gezegd, met meerdere doodsbedreigingen.

Eind 2014 stroomde de inbox van Harvard-entomoloog Piotr Naskrecki vol met haatmail. Hij was een "verwerpelijke schoft" die "de aarde naar de klote" aan het helpen was. "F&*K you, a$$hole," voegde een andere correspondent er bedachtzaam aan toe.

Maar hoe wordt een wetenschapper en fotograaf die zijn leven heeft gewijd aan het bestuderen van de groene sabelsprinkhaan het doelwit van de luidruchtige en altijd licht-ontvlambare internetcommunity? Een paar jaar geleden deed Naskrecki onderzoek naar sprinkhanen in de regenwouden van Guyana. Tijdens zijn verblijf ontdekte hij ook een hoop andere insecten. In oktober 2014 postte hij een foto op zijn blog van één van deze schepsels: de Goliathvogelspin, een gigantisch, harig monster dat regelrecht uit je ergste nachtmerries komt. Volgens Naskrecki woog de spin ongeveer zoveel als een pasgeboren puppy. Ook vermeldde hij dat één van de spinnen gedood was om als museumstuk te functioneren in Harvards Museum of Comparative Zoology.

En daar kwam de haatmail. De blog werd overspoeld met kwaaie reacties van lezers die blijkbaar niet weten dat er voor het begrijpen en beschermen van planten en dieren nu eenmaal wetenschappelijk onderzoek wordt gedaan naar flora en fauna, en dat daar soms een slachtoffer bij moet vallen. Naskrecki werd beschuldigd van het vermoorden van zeldzame diersoorten en ontving hierom zelfs doodsbedreigingen. Hij liet in een reactie weten dat het belachelijk is om boos te worden om het doden van een paar dieren in naam van de wetenschap, helemaal omdat er volgens hem elke dag op grote schaal "onvrijwillige bio-slachtpartijen" plaatsvinden.

"Die tofu die je eet 'omdat vlees eten voor moordenaars is'," schreef hij, "komt waarschijnlijk uit Brazilië, van die gigantische sojaplantages die zich uitstrekken van de ene horizon naar de andere. Voor die plantages zijn enorme aantallen hectares tropisch regenwoud gekapt, wat heeft geleid tot het verdwijnen van duizenden diersoorten."

En hij heeft gelijk. Brazilië is de op één na grootste teler van sojabonen ter wereld, die verwerkt worden in allerlei producten, van sojasaus tot veevoer. De USDA, het Ministerie van Landbouw in de Verenigde Staten, voorspelt dat Brazilië in het komende oogstseizoen maar liefst 31,5 miljoen hectare grond zal gebruiken voor het gewas en dat het land een recordaantal van 95,5 miljoen ton van de peulvruchten zal oogsten.

Maar om ruimte te maken voor de sojaplantages moet land vrijgemaakt worden, en in het tropische Brazilië betekent dat vaak het kappen van tropisch regenwoud. Het land heeft op dit moment nog de grootste biodiversiteit ter wereld, maar dat is snel aan het veranderen. De sojateelt spreidt zich nu ook langzaam uit tot in de Amazone, 's werelds grootste regenwoud. Voorspeld is dat hier 38 soorten zoogdieren, vogels en amfibieën zullen uitsterven in de komende jaren. De Amazone is ook een belangrijke koolstofput: de geschatte 80.000 soorten planten die er groeien absorberen ongeveer 2,2 miljard ton koolstofdioxide per jaar. Ze spelen een cruciale rol bij het compenseren van de opwarming van de aarde doordat ze het niveau van broeikasgassen verlagen. Wanneer deze planten omgespit worden om plaats te maken voor soja, wordt deze opgeslagen koolstof in de atmosfeer losgelaten, wat leidt tot een snellere opwarming van de aarde.

De alsmaar groter wordende sojaproductie van Brazilië bedreigt niet alleen haar regenwouden, maar ook de cerrado, de uitgestrekte savanne die een kwart van het land beslaat en waar een enorm veel verschillende flora en fauna leeft. Maar het afgelopen decennium heeft het terrein flink geleden onder zowel de soja- als de veeteelt. Tussen 2002 en 2008 verloor de cerrado gemiddeld 14.000 vierkante kilometer per jaar aan terrein. Dit is slecht nieuws voor de 32 bedreigde diersoorten die er leven, en voor de inheemse plantensoorten die er groeien. De lokale bevolking gebruikt deze planten als medicijn en als voedselbron. Bijna de helft van deze soorten groeit nergens anders op aarde.

De vleesindustrie is weliswaar een veel grotere drijfveer in de sojaproductie dan de vraag naar sojaproducten als tofu. De meeste soja eindigt in veevoer voor pluimvee, varkens, koeien en kweekvis, of er wordt sojaolie van gemaakt. Maar toch komt ongeveer 6% van de soja terecht in al die vlees- en zuivelvervangers die ons zo'n rechtschapen gevoel geven als we ze eten: sojamelk, tofu en inmiddels een heel supermarktschap aan nepvlees. En hoewel de soja die Nederland importeert steeds vaker afkomstig is van duurzame telers die gecertificeerd zijn, maakt duurzame soja nog maar een klein deel van de totale markt uit.

Dus denk de volgende keer dat je aan een kom pittige vegaroerbaknoedels wil beginnen eens aan de manenwolf of de reuzenmiereneter, die misschien wel hun huis moesten verlaten om ruimte te maken voor jouw gezonde maaltijd.