Jurassic Park zorgde bijna voor het uitsterven van de Chileense zeebaars

Na de langverwachte release van Jurassic World, neem ik je weer mee naar 1993 en Jurassic Park: de eerste film uit een reeks als eerbetoon aan alles wat prehistorisch is (net als het excentrieke genie, Wayne Knight). Doe je ogen dicht, haal je Dr. Martens uit de kast en ruik aan je stoffige videoband terwijl je je deze nostalgische scène voor de geest haalt:

Het dolle, bulderende geloei van een koe weerklinkt wanneer deze door een hijskraan wordt opgetild en achter de schuddende palmbomen wordt gegooid, om aan de ongeziene, oude roofdieren te worden gevoerd die op hun ochtendsnack wachten. Dr. John Hammond, directeur en oprichter van Jurassic Park, krijgt bij het zien van dit tafereel zin in zijn lunch en het water loopt hem in de mond.

"Alejandro heeft een heerlijke maaltijd voor ons bereid. Chileense zeebaars geloof ik", verklaart Hammond.

Het kostte slechts één zin om de provisiekast van restaurants over de hele wereld te veranderen.

In één nacht verschoof wereldwijd de aandacht naar deze onbekende onderwaterbewoner: de Chileense zeebaars. Het minuscule gastoptreden was blijkbaar zo aantrekkelijk voor restaurants, dat sommigen beweren dat de korte vermelding in de blockbuster een grote bijdrage heeft geleverd aan de explosieve en onhoudbare overbevissing van de Chileense zeebaars die twee decennia geleden plaatsvond. Er is zelfs een Twitter-account voor de fictionele Chef Alejandro.

Met de recente release van deel vier uit de reeks, hebben we besloten om terug te blikken en er achter te komen of een film echt heeft kunnen leiden tot de bedreiging van één van God's wezens.

Laten we eerst deze brandende vraag beantwoorden: wat is een Chileense zeebaars precies? Qua marketing is er bij dit diertje wel het een en ander misgegaan. De vis in kwestie behoort niet eens tot de familie van de zeebaars en is ook niet per se Chileens. Volgens de US Department of Commerce, is het een "soort die diep in het water leeft – ook wel bekend als de Antarctische tandvis – en wordt gevangen in zuidelijke oceanen dichtbij en rondom Antarctica." De vis kan vijftig jaar oud worden en ongeveer negentig kilo wegen. Het heeft zoet, wit vlees en is een delicatesse geworden die door chefs over de hele wereld is omarmd – vooral Japanse chefs als Nobu Matsuhisha, die bekend staat om zijn variaties met de vis.

In de late jaren negentig en begin tweeduizend, ging de Chileense zeebaars van onbekende soort naar één van de meest chique vissen en werd het in hoogwaardige restaurants door heel Amerika geserveerd, wat resulteerde in uitgeputte voorraden. Milieubeschermende groepen sloegen de handen ineen met chefs en startten een campagne: "Take a Pass on Chilean Sea Bass," waarmee ze chefs wilden aanmoedigen om de vis van hun menu's te halen, totdat de populatie weer op orde was.

Vandaag de dag is de Chileense zeebaars niet bedreigd, maar nog wel kwetsbaar. Experts menen dat, "grote, ongerapporteerde illegale vangsten van deze waardevolle vis effectief management moeilijk maken." Legale oogsten in het Antarctische gebied worden overzien door de Commission for the Conservation of Antarctic Marine Living Resources; sommige visserijen handelen legaal en verantwoordelijk, maar vele anderen niet. Talloze vissers zijn betrapt terwijl ze de Jack Sparrow aan het uithangen waren.

Waarom werd het rond de eeuwwisseling allemaal een beetje te gek? heeft echt gezorgd voor de leegloop van de voorraad Chileense zeebaars? Er is geen manier om dat te bewijzen, maar laat het zeker niet buiten beschouwing. Films kunnen grote problemen veroorzaken voor dieren.

Denk je dat we gek zijn? Laten we je aandacht verschuiven naar bewijsstuk A: de Dalmatiër.

Het is geen geheim dat onze gevlekte vriend de Dalmatiër een lastpost kan zijn wanneer deze de volwassen leeftijd heeft bereikt, maar dat hield ongeïnformeerde huishoudens niet tegen om ze massaal te adopteren na de release van 101 Dalmatiers in 1996. Dierenasiels door het hele land rapporteerden een jaar na het uitkomen van de film een stijging van driehonderd procent. Toen er werd gevraagd naar de verbazingwekkende groei, vertelde woordvoerder John Zobler dat de pogingen om huishoudens van de impulsieve aankoop te weerhouden mislukten: "Een deel hiervan schrijf ik toe aan de film."

Nog een voorbeeld nodig?

Ik vestig je aandacht op de film die kan worden beschouwd als het opperhoofd als het gaat om dierenmishandeling en -bedreiging: Jaws. De thriller uit 1975 hield kijkers over de hele wereld in de ban en zorgde met haar gewelddadige weergave van de witte haai voor een zomerse hit.

De film slaagde er in om haaien als schurk te portretteren, wat leidde tot een afname van vijftig procent in de haaienpopulatie aan de oostkust van de Verenigde Staten – voor sommige soorten was dit zelfs negentig procent. In vervolg op de film waren er tientallen viswedstrijden waar op haai gevist werd, en pronkten vissers gretig met hun haaienvintrofee. Het was heel anders dan de heersende mentaliteit voordat de film uitkwam, toen hadden mensen de perceptie dat haaien nooit een mens hadden aangevallen.

En dan is er nog de clownvis. Ze waren al populair, maar toen Finding Nemo in 2003 uitkwam steeg de verkoop en wilden nog meer kinderen hun eigen Nemo. De populatie van wilde clownvissen nam met 75 procent af en een Australische onderzoeker pleitte voor hun toevoeging aan de lijst van bedreigde diersoorten. Riffen werden ook verwoest door stropers die de clownvissen eruit probeerden te halen. "Mijn boodschap aan de kinderen die van de film houden is simpel: Vertel je ouders om Nemo in de zee te laten, waar hij hoort," zei de onderzoeker.

Breek me de bek niet open over uilen en Harry Potter.

Films kunnen een negatieve invloed hebben op de dierenwereld, op manieren die we nooit zouden verwachten. Hoewel het onwaarschijnlijk is dat de Chileense zeebaars in Jurassic World opnieuw zal verschijnen, moeten we misschien maar opgelucht zijn dat dinosauriërs al zijn uitgestorven.

Gelukkig hebben onze filmgewoontes niet gezorgd voor hun ondergang. We zijn vrij om met veel overgave te fantaseren over hoe ze smaakten.