Hoe het rechts-populisme in Europa de harten van homo’s verovert

Een paar weken geleden hield Alternative fur Deutschland (AfD), de nieuwe rechts-populistische partij in Duitsland, een congres in Keulen, om te beslissen over de toekomst van de partij. De AfD, die een goede kans maakt om voor het eerst in het Duitse parlement gekozen te worden bij de verkiezingen van aanstaande september, was verzeild geraakt in een felle strijd tussen de extreemrechtse en meer gematigde tak. Frauke Petry, de scheikundige en voormalig zakenvrouw die sinds 2015 het gezicht van de partij is, maakte bekend dat ze geen interesse had om kandidaat te zijn voor het bondskanselierschap van Duitsland – een poging om haar partijgenoten richting het midden te bewegen.

Dat werkte niet. In plaats daarvan werden twee leden uit de conservatieve tak gekozen om de partij tijdens de verkiezingen te vertegenwoordigen, onder wie Alice Weidel, een 38-jarige consultant uit Noordrijn-Westfalen. Net als veel andere AfD'ers is Weidel een eurocriticus die de Duitse islamitische raad ervan beschuldigt "niet genoeg afstand [te] nemen van de sharia uit het stenen tijdperk," en die campagne voert met een partijgenoot die eens betoogde dat Hitler niet "absoluut slecht" was. Minder typisch voor de AfD is dat ze een relatie heeft met een vrouw, met wie ze twee kinderen opvoedt.

De combinatie van homoseksualiteit en rechts-nationalisme is niet per se nieuw – in academische en activistische kringen wordt de term "homonationalisme" vaak gebruikt om de overlap te omschrijven – maar de recente populistische golf in Europa markeert een keerpunt in de bereidheid van homoseksuelen om het rechts-populisme publiekelijk te omarmen. Afhankelijk van de polls waar je vanuit gaat steunde in Frankrijk tussen de 16 en 25 procent van de LHBTQ's op het Front National (FN) eind vorig jaar; volgens een minder formeel onderzoek van de homodatingapp Hornet, was een op de drie homomannen voornemens op Le Pen te stemmen in de tweede ronde van de Franse presidentsverkiezingen. Uit een onderzoek uit 2016 door een Duits gay magazine bleek dat 17 procent van de mannelijke lezers het AfD steunde.

Die steun van homo's voor rechts-populistische partijen beperkt zich niet tot Duitsland en Frankrijk – ook in Zweden, Noorwegen, Zwitserland en Oostenrijk boeken rechtse partijen successen onder homoseksuele kiezers. In Nederland uit de populariteit van de PVV onder homo's zich in de oprichting van Gays for Wilders. Dat druist in tegen het breed gedragen idee dat personen uit de LHBTQ-gemeenschap over het algemeen links stemmen.

Alex Tassis, het hoofd van AfD's Alternatieve Homoseksuelen – een groep LGBTQ's die AfD steunt), gelooft dat de rechts-populisten binnenkort de populairste partij onder homo's in Duitsland zullen vormen, ondanks het feit dat de partij officieel tegen het homohuwelijk is – "Een luxeprobleem," zoals Tassis het noemde toen ik hem sprak. Net als veel andere homoseksuele AfD-supporters, is Tassis vooral bezorgd over "islamisering," waarvan hij gelooft dat het een gevaar vormt voor de westerse waarden die in Duitsland gelden, en het multiculturalisme, dat hij een "Westerse fantasie" noemde, die niet in zijn land thuishoort. "Als je homo bent, zie je hoe de maatschappij verandert, nu vanwege Merkels vreemdelingenbeleid," zegt hij, verwijzend naar Merkels beslissing om honderdduizenden vluchtelingen toe te laten in 2015. Hij voegt toe dat "gender mainstreaming," een term die rechtse Duitsers gebruiken om vage opvattingen over seksegelijkheid te omschrijven, "een geestesziekte" is.

Tassis gelooft ook niet dat homo's de morele plicht hebben om andere gemarginaliseerde groepen te steunen, zoals vluchtelingen. "Humanitarisme," zoals hij het noemt, is een "decadente opvatting voor de rijken." Hij voegt toe: "Homo's moeten zich uitspreken zodat het duidelijk is aan welke kant we in de toekomst staan."

Wielowiejski gelooft dat deze verandering het onbedoelde gevolg is van het succes van de Europese homorechtenbeweging. Tijdens de jaren zeventig wilden LHBTQ-activisten in Duitsland niet alleen mensenrechten, maar ook het dominante discours rondom gender en seksualiteit fundamenteel veranderen. "Ze wilden geen minderheid zijn," zei hij. "Ze zeiden: "Je bent bang voor homoseksualiteit omdat het een bedreiging is voor je mannelijkheid." Daarmee probeerden ze gayness te integreren in de maatschappij.

Maar toen de homorechtenbeweging in de jaren tachtig en negentig een strategie aannam die zich meer richtte op identiteitspolitiek, werden er deuren geopend voor groeperingen zoals de Alternative Homosexuals. Die politiek ging namelijk om het argument dat LHBTQ'ers een hulpbehoevende minderheid zijn. Het betekende dat veel homo's het prima vonden om geaccepteerd te worden als een minderheid, en zich comfortabel genoeg voelden om andere sociale onrechtvaardigheden die hen niet direct raakte compleet te negeren. "Deze manier van politiek bedrijven maakt de weg vrij voor nationalisme," zegt hij.

De opkomst van homoseksuele mensen in politieke topposities bij extreemrechtse partijen is ook een soort dekmantel voor hun extremere xenofobische beleid. Neem bijvoorbeeld Weidel, de eerste queer met een hoge positie in de AfD, en Florian Phillippot, de adviseur van Marine Le Pen, die samen met een hoop andere LHBTQ'ers onderdeel is van Front National.

De AfD probeert heel gericht homoseksuele stemmers te benaderen. Vorige zomer bijvoorbeeld, lanceerde de Berlijnse tak van de partij een billboard campagne waarop een homostel stond afgebeeld. Daarbij stonden de woorden: "Mijn partner en ik willen de Moslims die geloven dat onze liefde een dodelijke zonde is absoluut niet ontmoeten." De burgemeester van Berlijn noemde de campagne "verschrikkelijk." Deze poging om stemmen te winnen van homo's en lesbiennes liet de AfD toe om zichzelf te profileren als een tolerante keuze, die de intolerante indringers - zogenaamd Moslims en andere buitenlanders - wel even weg zou werken, speciaal voor de homogemeenschap. Ondertussen keurt de partij homohuwelijk af.

Beate Küpper, een sociaal-psycholoog en extreemrechts expert bij de Duitse universiteit Hochschule Niederrhein, zegt dat de reden waarom homo's zich zo aangetrokken voelen tot extreemrechts misschien meer psychologisch beladen is dan we denken. "Als ik mensen verbaal neerhaal, dan lijkt het automatisch alsof ik beter ben dan de rest," noemt ze als voorbeeld. Ze refereert aan onderzoeken die laten zien dat minderheden vaak de neiging hebben om andere mensen naar beneden te duwen. Zodra ze zelf rechten hebben verworven, werken ze andere minderheden tegen.

Voor homo's die zich in hun dagelijks leven nog steeds buitengesloten of gemarginaliseerd voelen, kan het steunen van een extreemrechtse partij hen het gevoel geven dat ze bij de mainstream horen: "Het is zelfbescherming." De anti-Moslimretoriek van Alice Weidel bijvoorbeeld, geeft haar de mogelijkheid om afstand te nemen van haar anders-zijn, namelijk haar lesbische identiteit, zegt Küpper. We zien dit gedrag ook bij groepsconflicten. Als groepen jongeren met elkaar vechten, zijn het meestal niet de leiders die meppen. Het zijn de jongeren die lager op de ladder staan. Weidel heeft op haar beurt de media aangevallen, omdat zij teveel zouden ingaan op haar persoonlijke leven.

Alex Tassis is het, verrassend genoeg, niet eens met de analyse van Küpper. "Deze manier van analyseren is vergelijkbaar met hoe de Nazi's dat deden," zei hij. "Je kan het teruglezen in de SS tijdschriften." Hij is echter vreselijk blij met de prominente rol van Alice Weidel in de partij. Hij vindt het een stap in de goede richting als het gaat om de zichtbaarheid van homo's in de AfD. "Als het aan mij ligt is het welkom", zei hij. "Homo zijn is geen probleem in het AfD. De AfD heeft wel andere dingen aan haar hoofd."