Waarom blozen mensen eigenlijk?

Hoe meer je er over nadenkt, hoe erger het wordt. Het gebied rond je neus wordt langzaam warmer en je hele hoofd begint te gloeien: blozen kennen we allemaal.

Het gebeurt mij veel. Te veel, naar mijn smaak. Ik heb me nooit echt afgevraagd waarom ik zo vaak een kop als een tomaat krijg, het overkomt me gewoon. Maar ik erger me er wel aan. Ik vind het kut als ik niet uit mijn woorden kom wanneer ik voor een groep sta en rood aan begin te lopen. Of dat ik nooit aan een groepsdiscussie kan deelnemen zonder de dreiging te voelen dat mijn gezicht elk moment kan gaan gloeien. En dat terwijl ik me eigenlijk nooit schaam voor iets dat ik wil zeggen.

Volgens Google heb ik met mijn symptomen hoogstwaarschijnlijk last van een enorme hersentumor (bedankt internet!), dus heb ik toch even navraag gedaan bij een echte dokter. Dr. Aba Delsignore is psychologe bij het Universiteitsziekenhuis in Zürich en zij weet veel over het fenomeen van een vuurtorenhoofd. Ik sprak met haar over de oorzaken van blozen, chronische erytrofobie (ja, ook voor de angst om rood te worden bestaat er een medische term) en wat je daartegen kunt doen.

VICE: Waarom blozen mensen eigenlijk?
Aba Delsignore: Blozen is een hele normale reactie van ons lichaam. Het is eigenlijk een uiting van een versterkte hoofddoorbloeding, die je van buiten kunt zien. Dat kan gebeuren bij hoge lichamelijke inspanningen of een hoge omgevingstemperatuur. Je fysieke reacties zijn heel nauw verbonden met je psychische ervaringen dus intense gevoelens zoals schaamte, boosheid, woede of zelfs opgetogenheid leiden als snel tot een stijging van de bloeddruk. Dan ga je al snel blozen.

Wat is de functie van dit mechanisme?
Tijdens het blozen stijgt je bloeddruk en je lichaamstemperatuur. Als tegenreactie – om de lichaamstemperatuur te reguleren – verweiden de bloedvaten zich in een reflex. Dat veroorzaakt een sterkere huiddoorbloeding, die wederom tot blozen leidt. Het blozen wordt door het zogeheten vegetatieve zenuwstelsel en de sympatische zenuw gestuurd en wordt snel geactiveerd dus het laat zich nauwelijks onderdrukken.

Iedereen bloost, maar waarom worden sommige mensen sneller rood dan anderen?
Ja, iedereen ervaart situaties van schaamte of waarin ze in verlegenheid worden gebracht. Maar hoe snel iemand bloost wordt in verband gebracht met individuele drempels. Sommige mensen zijn zelfs geboren met een overactieve sympathische zenuw, dus die zullen in stress-situaties nog sneller dit een rode kop krijgen. De dikte en de lichtheid van de huid zijn ook factoren die de zichtbaarheid van het blozen beïnvloeden.

Aan welke criteria moet een blozende persoon voldoen om een diagnose als erytofobisch te krijgen?
Op zichzelf hoort erytrofobie diagnostisch gezien tot de specifieke fobieën. Er moet aan vier criteria voldaan worden: Een eerste symptoom is dat je bang bent als minderwaardig te worden gezien als je bloost. Ten tweede moet die angst zich bij specifieke situaties uiten – bijvoorbeeld als je in het middelpunt staat. Ter derde moet die fobische situatie gemeden worden of alleen met grote moeite plaatsvinden. En een vierde criteria is dat de betreffende persoon altijd onder grote druk moet leven.

In de klinische psychologie komt het vaak voor dat de angst voor blozen niet het primaire probleem is, maar dat het een secundair gevolg is van een dieper liggende angst. Daarbij gaat het vooral om de angst dat in algemene zin – niet alleen door blozen – je als negatief wordt waargenomen, niet goed genoeg bent en buitengesloten wordt. Tel deze gevoelens bij de ander criteria op en je zal zien dat de angst om te blozen vaak een sociale angststoornis is.

Kun je erytrofobie te bestrijden of hebben mensen met deze aandoening gewoon pech?
Een goede aanpak is juist om het blozen niet te willen bestrijden. Het is zo dat hoe meer je je best doet om het te voorkomen, hoe erger het wordt. Als je het accepteert, zal dat eerder voor ontspanning zorgen en daarmee zal het blozen minder worden. Dat betekent wel dat je een zekere mate van acceptatie voor je persoonlijke neiging om te blozen moet hebben, ook al is dat soms erg zwaar. Bij concrete situaties waarin je voor een groep staat, loont het zich om op te schrijven welke gedachtes er door je hoofd gaan: "Hopelijk word ik niet weer rood" of "als iemand het merkt, zak ik door de grond". In deze observatie is het ook goed om de bijbehorende gevoelens te noteren – angst, ergernis of hulpeloosheid – en de lichamelijke reacties en strategieën.

OK, je schrijft dat allemaal op. En dan?
Door te vergelijken wanneer situaties goed of minder goed liepen, kan het helpen uit te vinden of de methodes niet alleen op korte, maar ook op lange termijn werken. Zo kunnen je gedachtes veranderen in: "Ik weet dat ik neig snel te blozen en dat stoort me. Toch probeer ik me te concentreren op de inhoud van de discussie om daar het beste uit te halen." Daarbij kunnen ontspannings-, adem- en bewustwordingsoefeningen helpen om de innerlijke druk en overdreven focus op dat blozen te verminderen. Wanneer de zelfhulpaanpak niet voldoende helpt en een sterk ellendig gevoel blijft bestaan, kan je altijd nog professionele inschakelen. Vooral cognitieve gedragstherapie kan heel erg helpen om beter te leren omgaan met blozen.

Ik zelf word echt om elk wissewasje rood, hoewel ik me eigenlijk helemaal niet schaam. Is dat ook erytrofobie?
Blozen is zoals gezegd een natuurlijke lichamelijke reactie waar sommige mensen meer last van hebben dan anderen. Wanneer je bloos-situaties niet expres vermijd en je ook niet al te druk maakt dat je rood wordt, heb je waarschijnlijk geen last van erytrofobie.

En tot slot: Is blozen eigenlijk genetisch bepaald of puur psychologisch?
De aanleg om te blozen is hoogstwaarschijnlijk aangeboren. En het problematisch worden van blozen hangt volledig af van subjectieve ervaringen, zoals de reactie van groepen en vertrouwenspersonen tijdens de schooltijd. Als gevolg kan er een overmatige focus komen te liggen op de symptomen en het vermijden van situaties, wat op korte termijn voor opluchting zorgt, maar dat op lange termijn voor problemen kan zorgen.