Casper Braat kocht 1000 hamburgers omdat het kunst is

McDonald’s is lekker en vies tegelijk. Maar om acht uur ‘s ochtends valt die karakteristieke McDonald’s-luft je vooral rauw op je dak, om de reden dat die er op dat tijdstip dus al hangt. Het is rustig in filiaal Breukelen. Er staan ongeveer tien papieren tassen vol hamburgers op de plek waar normaal de Franse frietjes worden geschept. Ik hoor kunstenaar Casper Braat zeggen “ik kom voor de duizend hamburgers.” Hij is niet van plan ze op te eten, maar ze tentoon te stellen in Almere.

De baliemedewerker zegt dat er al driehonderd klaarliggen en ze biedt ons een ontbijtje aan. Ik neem een McMuffin en wacht samen met Casper op de resterende zevenhonderd. Op dat moment is de keuken al een half uur met twee lijnen – dus twee grillers, twee burgerbouwers en twee inpakkers – op maximaal vermogen hamburgers aan het bakken. Dat betekent dat de keuken van de McDonald’s in Breukelen dus 600 hamburgers per uur kan maken.

Videos by VICE

Sinds Casper Braat aan de Gerrit Rietveld Academie afstudeerde op McDonald’s is hij erdoor geobsedeerd. “Ik denk echt meerdere keren per dag aan McDonald’s,” bekent hij. Hij vertelt me hoe het bedrijf is veranderd, niet meer rood en geel, maar groen. De krukken die expres op een ongemakkelijke afstand van de tafel zijn vastgeschroefd – zodat je lekker snel oprot – zijn vervangen door design. Hoewel de meubels vaak zijn nagemaakt, bestaan er daadwerkelijk McDonald’s-restaurants met echte Eames- en Jacobsen-stoelen. Hij vindt dit jammer, want die oude massastijl was ook erg mooi.

Ik deel zijn obsessie wel. De laatjes, knopjes en dingetjes in de keuken van een McDonald’s. Ik kijk daar zelf net als Casper ook het liefst uren naar. Alles is zo efficiënt. En precies zo gemaakt dat echt iedereen het kan. Als kind mocht ik tijdens een kinderfeestje een hamburger bij de McDonald’s maken. Nu ik erop terugkijk is het eigenlijk veelzeggend dat je dit klusje aan een kind over kan laten. Het is niet de vraag of de McDonalds ooit door robots gerund gaat worden, maar wanneer. Wanneer robots goedkoper zijn dan mensen, is onze conclusie.

Casper Braat, kort nadat hij duizend euro had afgerekend.

Niet lang nadat we tot deze conclusie komen, komt de mevrouw van de McDonald’s met een aanbod: of we zelf ook een hamburger willen maken. Gek genoeg wist ik nog een beetje hoe het moest. Broodje in de toaster, op het bovenkantje een knijpje ketchup en mosterd, uitjes, één augurk en het vleesje erop. Alles wat op de hamburger gaat is zo goed geconserveerd dat het een kleine oneindigheid blijft bestaan. In IJsland ligt bijvoorbeeld al zeven jaar een hamburger die er nog steeds best oké uitziet. En hij heeft een livestream.

Ik kan je nog heel veel weetjes over de McDonald’s vertellen – iets met OAT bijvoorbeeld – maar waarschijnlijk wil je nu wel onderhand weten wat er nou zo kunstzinnig is aan duizend euroknallers. Daar hebben we het in de auto over, een rode Passat station afgeladen met hamburgers. Zo veel dat de ramen onze hele rit naar Almere beslagen zijn. Al met al kan ik je dit niet heel erg aanraden, voornamelijk omdat de geur zo intens is dat je er hoofdpijn van krijgt. Maar het weerhield me niet om mijn zelfgemaakte hamburger toch op te eten.

“Veel mensen vinden McDonald’s iets walgelijks,” zegt Casper. “Maar ergens is het ook heel nobel om eten zo goedkoop te maken dat iedereen het kan kopen. Ik wil mensen laten nadenken over hoe veel je krijgt voor zo weinig geld.” Natuurlijk kleeft daar allerlei narigheid aan. Overconsumptie, bioindustrie, milieu, de meeste mensen zijn daar wel van op de hoogte. “Het is bijna duivels om er toch aan mee te doen terwijl je het weet.” Casper wil met zijn hamburgerkunstwerk op een passief-agressieve manier uiting geven aan die haat-liefdeverhouding met McDonald’s en ik denk dat heel veel mensen zich daarin herkennen. En bovendien is het voor een kunstenaar interessant om te kijken of het mogelijk is om een kunstwerk volledig uit te besteden aan een fastfoodketen.

We laden de hamburgers uit bij cultureel centrum Corrosia in Almere, waar ik oude dametjes in een kamertje zie linedancen. Casper gaat al snel aan de slag met de euroknallers in een grote rechthoek van 40 bij 25 te leggen. “Het is ergens een ode aan de Pindakaasvloer,” zegt hij. Dit beroemde werk van Wim T. Schippers roept al sinds de jaren zestig vragen op over wat kunst nou eigenlijk is. Casper denkt dat bezoekers ook wel zullen vallen over de schijnbare nutteloosheid van zijn werk. “Als dit kunst is, dan kan ik het ook wel,” zegt hij met een typisch stemmetje.

Daarnaast zullen veel mensen dit werk ook voedselverspilling vinden, zeker omdat er dieren voor zijn gestorven. Op dat punt reageert Casper het beste als zijn werk klaar is. “Het is geen eten meer, maar kunst.” Iedereen heeft ooit van dichtbij gezien wat je bij de McDonald’s voor één euro kan kopen, maar op zo’n grotere schaal zie je pas nodig om aan te tonen hoe gek dat eigenlijk is. “Het is voeding voor de ziel,” zegt hij.

McDonald’s weet dat Casper van hun hamburgers kunst heeft gemaakt, maar daar waren ze niet per se heel blij mee. Nadat hij zijn plan had verteld aan de McDonald’s in Amsterdam-Noord, zijn ze gaan klikken en werd hij gebeld door het hoofdkantoor. “Dit is niet de bedoeling,” zei de communicatiemedewerker. Vervolgens heeft Casper maar het filiaal in Breukelen gebeld met het verhaal dat hij een heel groot feest had en zo kon hij zijn hamburgertapijt toch maken. McDonald’s weet nu dat het kunstwerk er ligt en daar hebben ze niet echt wat op tegen. Ze hebben aangeboden om de hamburgers te recyclen als de tentoonstelling voorbij is, al is Casper niet van plan om de hamburgers weg te gooien.

“Het zou leuk zijn om dit ieder jaar te doen. Dan kan ik bij mijn overzichtstentoonstelling in het Stedelijk bijvoorbeeld tienduizend hamburgers neerleggen waaraan je een verloop van tijd kan zien,” zegt hij een beetje sarcastisch. En dit geeft goed aan wat het kunstwerk eigenlijk is: een kunstzinnig pesterijtje, het frustreren van de wel geoliede machine van McDonald’s.

Voorlopig ligt het hamburgerkunstwerk in cultureel centrum Corrosia in Almere, tijdens de tentoontoonstelling Dysfunctional Matters, waar het nog tot en met 20 mei blijft. Althans, als Casper geen muizenplaag veroorzaakt, want dan moet hij het daar weghalen.

Kijk voor meer van zijn werk op de website van Casper Braat.