Hoe de opwarming van de aarde Syrië opwarmde voor de oorlog

Beeld: Flickr

Voor de meeste mensen komt het conflict in Syrië hierop neer: Bashar al-Assad is een sociopaat met doorgeslagen stoppen die liever zijn eigen volk over de kling jaagt dan zijn dictatoriale macht op te geven. Hoewel dat ongetwijfeld een belangrijk deel van het probleem is, is het niet het hele verhaal. Volgens sommige wetenschappers is ook het veranderende klimaat een belangrijke speler in het conflict.

Zoals in zoveel landen in de regio is een groot deel van de Syrische bevolking niet alleen arm, onderdrukt en ontdaan van hun stemrecht door een autoritair regime – ze stierven ook nog eens van de honger. De laatste vijf jaar heeft het land namelijk te kampen gehad met een langdurige droogte die vermoedelijk teweeg gebracht is door de globale klimaatverandering. Uiteindelijk was er zo weinig water dat het groeien van gewassen en het houden van vee onmogelijk werd.

William Polk, een ex-adviseur van de US State Department, schreef een nauwkeurig rapport over de oorsprong van het conflict op The Atlantic. Het is een uitzonderlijk gedetailleerd onderzoek naar hoe de klimaatverandering een gewelddadig conflict direct kan beïnvloeden en zelfs veroorzaken. Het stap voor stap in kaart brengen van Syrië’s koers naar conflict levert een belangrijke kijk op hoe het in de toekomst mogelijk blijft misgaan zolang de aarde blijft opwarmen, het voedselsysteem afhankelijk blijft van de grijpgrage handen van handelaren en de mood swings van de markt, en een groot deel van de wereldbevolking in armoede blijft leven.

“Syrië heeft kromgelegen door burgeroorlog sinds de klimaatverandering zich op het land begon te wreken,” schrijft Polk. “Het land werd geteisterd door droogte van 2006 tot 2011. In het grootste deel van het land was er minder dan 20 centimeter neerslag per jaar, het absolute minimum aan benodigd regenwater om ongeïrrigeerde landbouw mogelijk te maken. Gedreven door wanhoop zijn boeren tienduizenden nieuwe waterputten aan gaan leggen om grondwater te tappen, maar het grondwaterniveau zakte daardoor al snel dieper dan ze met hun pompen konden gaan.”

Polk wijst op deze grafieken, die duidelijk aangeven hoe triest het gesteld was met de regenwaterniveaus over het hele land. Vanaf 2006-2007 is er minder dan de helft van het normale niveau van neerslag gevallen.

USDA Foreign Agricultural Service, Commodity Intelligence Report, 9 mei 2008

Volgens een rapport van de Center of Climate and Security kampte Syrië in de periode 2006-2011 met de ergste langdurige droogte en meest dramatische serie misoogsten sinds de opkomst van de landbouwbeschavingen in het Midden-Oosten van millennia geleden.

In 2011 concludeerde de National Oceanic and Atmospheric Administration dat “door mensen veroorzaakte klimaatverandering nu een grote factor is in de steeds frequentere Mediterane droogtes.” De droogte van Syrië is daar duidelijk één van.

Het CCS rapport noemt ook dat volgens de Global Assessment Report on Disaster Risk Reduction (GAR) “bijna 75 procent” van de bevolking een “totale misoogst” had. Ondertussen verloren herders in het noordoosten rond de 85% van hun vee.

NNOAA droogtekaart over 2011. 

Uiteindelijk, tegen 2011, leden er tussen de twee en drie miljoen mensen honger in een land met een totale bevolking van tien miljoen. Dat is bijna een derde van heel Syrië dat honger lijdt door klimaatverandering. Als boeren geen gewassen kunnen oogsten, kunnen ze ook geen eten betalen. En zo groeit de onrust waar de planten verdorren.

Zoals Yaneer Bar-Yam laat zien aan de hand van zijn invloedrijke werk met voedselprijzen aan het Complex Systems Institute, wordt de kans op rellen en geweld steeds groter naarmate de prijs van voedsel stijgt en de miljoenen voorheen zelfonderhoudende boeren naar de stad trekken om daar een laagbetaald baantje te proberen te scoren en het eten niet meer kunnen betalen. Zo gebeurde het ook in Tunesië, Egypte en Lybië.

Het is ook wat er in Syrië gebeurde. De miljoenen boeren kwamen onmiddellijk in de clinch te liggen met de honderdduizenden reeds bestaande vluchtelingen, wat een enorme druk zette op de sociale cohesie van het land. Dit soort situaties is verontrustend – zelfs voor een instantie als de Amerikaanse Department of Defense. Militaire woordvoerders hebben de klimaatverandering een “threat multiplier” genoemd, en dat is niet voor niets. Wanneer de bevolking arm en onderdrukt is, en de ecologische ellende van een kwaadwillend klimaat daar nog bovenop komt, wordt dat gegarandeerd een drama.

In het geval van Syrië was de VN zich er van bewust. Het zag de piekende voedselprijzen en kondigde in 2008 aan dat het land hulp nodig had, omdat het anders “sociale vernietiging” te wachten stond. USAID, het hulpagentschap van de VS, wees het verzoek destijds af. Met andere woorden: de VS hadden de kans om Syrië’s lijden te verlichten voor er oorlog uitbrak, maar besloot om daarvan af te zien.

En dus was het land met te duur voedsel, te droog land en een onwillende regering rijp voor sociale onrust. Polk:

“De tienduizenden bange, boze en hongerige ingestroomde boeren vormden een licht ontvlambaar olievat. De vonk sloeg er in toen op 15 maart 2011 een relatief klein groepje samenkwam in het stadje Daraa om te protesteren tegen hoe de overheid had gefaald hen te helpen. In plaats van hen te ontmoeten en op z’n minst naar hun klachten te luisteren, sloeg de overheid het protest hardhandig neer.

Die deksel viel lelijk op hun neus. Rellen braken uit over het hele land. Assad probeerde deze met militaire krachtpatserij te temperen, maar dat mislukte, en terwijl hulp van buiten – in de vorm van geld uit de Golfstaten en islamitische vrijheidsstrijders – het land binnenstroomde, verloor de regering de controle over meer dan 30 procent van het platteland en misschien de helft van de bevolking.”
 

En dat is waar we vandaag staan. Meer dan honderdduizend doden, elke dag weer nieuw geweld en de reële mogelijkheid dat het allemaal alleen nog maar erger gaat worden. Als je terugkijkt naar de oorsprong van deze tragische rotzooi, zie je dat het begint met een opwarmende aarde, met verdroogde landbouwgrond, met hongerige gezichten – en dan pas met de megalomane despoot.