Wanneer is seks terwijl je aan de mdma zit verkrachting?

Na 27 meldingen van seksueel geweld op het Zweedse Bravalla festival eerder dit jaar, is er een gesprek op gang gekomen over seksueel geweld op muziekfestivals. Ook in Nederland hebben we hier aandacht aan besteed. Alhoewel seksueel geweld al jarenlang een onderwerp van gesprek is op internationale festivals en in het nachtleven, blijft het onduidelijk wat de rol van drugs hierin is. Een verkrachtingsdrug of daterapedrug wordt omschreven als "een drug (zoals GHB of ketamine) die stiekem in iemands drankje wordt gedaan zodat die persoon in een verwarde, zwakke of zelfs bewusteloze staat raakt, waardoor het slachtoffer kwetsbaar wordt voor seksueel geweld, met name voor verkrachting". Maar de meeste festivalgangers gebruiken drugs vrijwillig. Alhoewel vooral GHB en ketamine als verkrachtingsdrug worden gezien, is de favoriete drug van festivalgangers – naast alcohol – mdma.

Mdma is er in poedervorm en het zit in xtc-pillen. De laatste jaren komt de drugs af en toe naar boven als verkrachtingsdrug in nieuwsartikelen. De Amerikaanse zanger CeeLo Green, beter bekend als Gnarls Barkley, werd in 2014 beschuldigd van doelbewust xtc in iemands drankje te hebben gestopt, maar hij beweerde dat de vrouw de drugs vrijwillig had genomen en vervolgens toestemming gaf om seks te hebben. Hij kreeg drie jaar voorwaardelijk en een werkstraf van 360 uur. In januari dit jaar kregen twee mannen een celstraf van drie jaar voor het verkrachten van een vijftienjarig meisje in Amsterdam. Ze was gedrogeerd met xtc.

James Giordano is hoogleraar neurologie en biochemie aan de Georgetown University Medical Center in Washington. Giordano vertelt aan Broadly dat mensen die een specifieke drug willen gebruiken om iemand seksueel te misbruiken, niet snel voor mdma zullen gaan: van deze drug raak je namelijk niet per se bewusteloos. Je wordt er vooral euforisch van en tegelijkertijd reageer je gevoeliger op onprettige situaties, dus laat je het sneller weten als je je onveilig voelt. Drugsexpert Julie Holland is auteur van het boek Ecstasy: The Complete Guide, en is het met Giordano eens. "Je lijdt niet aan geheugenverlies wanneer je mdma op hebt," vertelt ze. "En het is in geen enkel opzicht kalmerend of slaapverwekkend." Ik vroeg haar of er sprake is van seksueel geweld als iemand expres mdma in iemands drankje doet – als je je bedenkt dat de effecten van deze drugs zorgen voor meer seksuele opwinding. "Waarschijnlijk wel," antwoordt ze. Ook Ian Hindmarch, hoogleraar Human Psychopharmacology aan de University of Surrey in Engeland vertelt dat mdma "niet echt wordt gebruikt om iemand te drogeren, omdat het niet het slachtoffer verdooft." Maar hij voegt nog wel toe dat "mdma ervoor kan zorgen dat mensen veel liefde voelen, en daardoor eerder in te stemmen met seks." Wat het vooral lastig maakt om een definitie te geven aan wat verkrachtingsdrugs is, is die toestemming, consent. Door sommige drugs zijn mensen niet meer in staat om daadwerkelijk "nee" te zeggen, terwijl andere drugs mensen "ja" laten zeggen of mensen er zelfs toe beweegt het initiatief te nemen voor seks – iets wat ze anders waarschijnlijk niet hadden gedaan. "Ik weet nog dat ik ooit een date had met een meisje die voor de eerste keer mdma nam zonder dat ze me dat vertelde," zegt Daniel Saynt, oprichter van de club NSFW in New York. Hij geeft ook workshops over verantwoordelijk drugsgebruik. "Ze danste steeds wilder en probeerde mij naar zich toe te trekken om te zoenen. Ze begon tegen andere mensen aan te dansen en vervolgens probeerde ze een ander meisje te zoenen." Het meisje begon er zelf mee, maar Saynt besloot dat ze niet meer in staat was om te beoordelen wat ze zelf wilde, dus trok hij haar mee van de dansvloer en ging ergens met haar zitten totdat de drugs een beetje waren uitgewerkt. Maar niet iedereen behandelt mdma-gebruikers op deze manier. Sommige mensen maken er misbruik van, vertelt promovenda in de Rechten Fiona Vera-Gray, die ook bij Rape Crisis werkt, een plek waar verkrachtingsslachtoffers worden opgevangen. Ze legt uit dat die mensen ervan uitgaan dat ze ermee wegkomen, door de vele verkrachtingsmythes die er bestaan – zoals het idee dat iemand die aanhankelijk doet "erom vraagt". Veel van die mythes komen tot bloei op festivals en in clubs, waar veel mdma wordt gebruikt. "Dit betekent dat vrouwen zich minder snel durven uit te spreken over wat ze is overkomen, omdat ze zich schamen of bang zijn dat ze worden veroordeeld," legt Vera-Gray uit. "Of vrouwen die zich wel uitspreken worden niet geloofd, omdat ze zich niet alles even goed herinneren. Of ze gedragen zich niet op een manier hoe de maatschappij denkt dat je je zou moeten gedragen als je bent verkracht – zoals alsnog naar je favoriete band gaan en foto's maken waarop je laat zien dat je een geweldige tijd hebt. De combinatie van mdma en muziekfestivals is iets waarbij de mythes over verkrachting goed functioneren: het maakt het voor slachtoffers moeilijk om erover te praten, en voor gebruikers juist makkelijker om ermee weg te komen. Tracey Wise is oprichter van Safe Gigs for Women en denkt dat drugs een grote rol spelen in de epidemie van seksueel geweld op festivals. "Van iemand misbruik maken die aan mdma zit is net zo erg als drugs aan iemand geven, omdat de dader weet dat de andere persoon nooit echt kan instemmen." Vera-Gray vertelt dat er meldingen zijn geweest van vrouwen die belden naar de hulplijn van Rape Crisis: de vrouwen vertelden dat ze waren aangerand nadat ze mdma hadden genomen nadat ze het kregen van andere mensen – ze weet niet precies hoeveel vrouwen er hebben gebeld.

Een lastige kwestie in verkrachtingsscenario's is wanneer het slachtoffer vrijwillig drugs aanneemt van de dader. Een vrouw die ons anoniem haar verhaal wil vertellen, zegt dat ze in 2011 een date had met iemand die haar mdma in poedervorm gaf en toen verkrachtte. "Ik denk dat hij me die drugs gaf omdat hij seks met me wilde en hoopte dat het op deze manier sneller zou gaan," zegt ze. "Volgens mij dacht hij oprecht dat ik hard to get speelde." Ze vertelt dat ze niet meer precies weet wat er gebeurde nadat ze de mdma had genomen, en heeft nooit aangifte gedaan. Advocaat Yosha Gynasekera vertelt aan Broadly dat seks met drugs op – waarbij het idee van wat jij zelf wilt vervaagt – kan worden gezien als misbruik. Of de dader nou de drugs heeft gegeven aan het slachtoffer of misbruikt maakt van iemand die het op heeft. In het laatste geval zou de aanklager moeten bewijzen dat de dader wist dat het slachtoffer high was.

Giordano gelooft dat mdma ervoor zorgt dat iemand niet meer in staat is om toestemming te geven. Aangezien je hersenen veel serotonine aanmaken, voel je je heel rustig en ga je sneller met iemand mee in wat die persoon dan ook voorstelt, legt hij uit: "Het verlies van remmingen kunnen leiden tot verhoogde ontvankelijkheid." Dat gecombineerd met een wanhopige zoektocht naar een connectie met iemand, heel erg graag aangeraakt willen worden en mensen sneller leuker vinden dan normaal, zorgen ervoor dat je eerder ja zegt. Giordano ziet het op deze manier: professionele tatoeëerders tatoeëren niemand die high is, en drugs hebben net zo goed effect op het nemen van beslissingen wat betreft seks. Toch nemen veel mensen mdma, hebben vervolgens seks en worden de volgende dag wakker zonder het gevoel te hebben dat ze zijn misbruikt. "Het is altijd een vorm van aanranding of verkrachting als iemand zo ver heen is dat zij of hij niet meer in staat is om toestemming te geven, maar dat verschilt per persoon, de dosis en in hoeverre iemand nog helder kan nadenken. Dus het verschilt per zaak, " zegt Mel Kelly van Safer Gigs for Women. "'Consent' of 'met toestemming' houdt in dat de persoon nog helder weet wat zij of hij aan het doen is en het oké vindt." Maar ook deze definitie brengt wat tegenstrijdigheden met zich mee. Wat is "helder zijn" en hoe weet je of iemand "er oké mee is". Dit is erg subjectief en kan tot verkeerde interpretaties leiden. Vera-Gray zegt dat het een goed idee is om te proberen te achterhalen of iemand alleen seks wil omdat diegene high is. Als dat onduidelijk is, kan je beter niets doen. "Er zijn verschillende niveaus van high zijn, en als je dit verantwoord doet met een betrouwbare partner, dan kan je een geweldige seksuele ervaring hebben," zegt Saynt. Hij adviseert ook om aan de vrienden van de potentiële partner advies te vragen over of zij of hij zich normaal gedraagt, en om weg te blijven van mensen die extreem aanrakerig doen of moeite hebben om een conversatie op gang te houden. Maar het is nooit 100 procent duidelijk of iemand daadwerkelijk wil, aangezien iedereen anders reageert op mdma, vindt Giordano. "De aanwezigheid van een substantie die effect heeft op iemands emotionele staat en op iemands beslissingsniveau, is sowieso een belemmering voor iemands vermogen om een bekwame toestemming te geven," legt hij uit. "De grens van iemands "ja ik wil" of "nee ik wil niet" is anders dan normaal.

Het is lastig om antwoord te geven op de vraag of mdma een verkrachtingsdrug kan zijn – het hangt er namelijk vanaf hoe je een verkrachtingsdrug omschrijft. We hebben een bredere definitie nodig dan die van het woordenboek om de complexiteit van een door drugs gefaciliteerde verkrachting te erkennen. Chardonnay Madkins van het project End Rape on Campus omschrijft een verkrachtingsdrug als "een middel dat wordt ingezet om iemand te verkrachten, of het slachtoffer het nou vrijwillig heeft genomen of niet". Ook zegt ze: "Als de drugs wordt gebruikt met als doel om iemand sneller tot toestemming te bewegen om seks te hebben, dan is het ook verkrachting."