Een psychiater vertelt hoe haar patiënt haar eigen kinderen vermoordde

Op 20 mei 2014 was Rudy Coronado thuis – vlakbij de stad Carson in Californië – aan zijn auto aan het sleutelen, toen hij zijn schoonmoeder hoorde schreeuwen. Hij rende zo snel hij kon het huis in, en stuitte daar op een gruwelijke situatie: op het bed lagen de dode lichamen van zijn drie dochters – Sophia van twee, Yazmine van één en Xenia van drie maanden. Carol, zijn vrouw, had hun kelen doorgesneden. Daarbij had ze het hoofd van Yazmine met een hamer ingeslagen, terwijl ze Sophia en Xenia in het hart had gestoken met een mes. Op ieder van de lichamen had ze een bloederig kruis getekend.

Carol was volledig naakt en zat voorovergeboven over de lichamen van haar dochters heen. Ze zwaaide dreigend met een mes naar haar man en moeder, waarna ze zichzelf in de borst stak. Toen de politie arriveerde, vonden ze Carol op de grond naast haar dochters; ze staarde verstomd naar het plafond en zat onder het bloed. Ze had een van haar longen doorboord, maar overleefde.

In 2016 werd Carol voor de moord op haar drie dochters tot drie keer levenslang veroordeeld, zonder kans op vervroegde vrijlating. Dat vonnis werd afgelopen februari in hoger beroep bekrachtigd.

Misdaden als die van Coronado zijn zeldzaam, maar komen vaker voor. Een recent onderzoek dat werd uitgevoerd aan Brown University berekende een gemiddelde van zo’n tweehonderd voorvallen van filicide door moeders per jaar in de Verenigde Staten, van 1976 tot 2007. Vorig jaar werd een moeder uit de Amerikaanse staat Indiana veroordeeld tot 130 jaar, omdat ze haar twee kinderen van zes en zeven had gewurgd. En in maart van dit jaar reden Sarah en Jennifer Hart hun auto van een klif in Californië, waarbij zijzelf en hun zes geadopteerde kinderen om het leven kwamen. Dit gebeurde kort nadat Child Protective Services, het Amerikaanse equivalent van Jeugdzorg, het huis van de familie een bezoekje gebracht hadden, omdat ze getipt waren door een van de buren; een van de kinderen kwam regelmatig bij hen om eten vragen, en vertelde dat zijn moeders hem soms eten ontzegden als straf. Zaken als deze veroorzaken altijd een intense reactie in de maatschappij; we zien ze niet alleen als zware wetsovertredingen, maar ook als overtredingen van de natuur. “We zien moederliefde bijna als iets heiligs. Dat wanneer er voor het kind gevaar op de loer ligt, de moeder het kind zal beschermen,” zegt Michelle Oberman, docent rechten aan Santa Clara University in Californië, en co-auteur van het boek When Mothers Kill. Kinderdoding door toedoen van de moeder, vertelt ze, “raakt ons tot in het diepste van onze ziel. De moeder heeft haar rol als moeder verraden.” Toch lijkt het erop dat ons idee van deze rol nog eens onder de loep genomen moet worden. De omstandigheden rondom deze tragedies suggereren dat onze hedendaagse opvattingen van het moederschap vertekend zijn, en daarmee gevaarlijk. Uit onderzoek van Case Western Reserve University in Ohio bleek dat veel vrouwen die tot een gevangenisstraf veroordeeld waren na kinderdoding, een psychische stoornis hadden of opgenomen waren na hun vrijspraak van schuld wegens gestoordheid. Torang Sepah, die Coronado behandelde en als getuige optrad tijdens haar rechtszaak, vermoedt dat postnatale psychose – een voorbijgaande geestesgesteldheid die op kan treden na een bevalling, en vaak waanvoorstellingen en hallucinaties tot gevolg heeft – Coronado ertoe dreef haar dochters te doden. Maar met psychische aandoeningen alleen zijn we er nog lang niet. Maatschappelijke verwachtingen dat het moederschap alleen maar geluk zou brengen en ‘vanzelf moet gaan’ kunnen ervoor zorgen dat nieuwbakken moeders met psychische gezondheidsproblemen, zoals Coronado, zich te veel schamen om hulp te zoeken, of bang zijn dat ze in de problemen zullen raken. Hierdoor blijven ze onbehandeld. Postnatale psychose ligt helemaal aan het einde van het spectrum dat begint met stemmingswisselingen (ook wel de baby blues), gevolgd door postnatale depressie, die naar schatting meer dan 1 op de 10 vrouwen treft. Symptomen van postnatale depressie zijn triestheid, maar ook schuldgevoelens. Postnatale psychose komt minder vaak voor dan postnatale depressie – een rapport uit 2017 gaf aan dat maar zo’n 1 tot 3 op de 1.000 vrouwen erdoor getroffen wordt – en is ook ernstiger; bij deze aandoening komt bijvoorbeeld een chaotisch denkpatroon, onstabiel gedrag en verontrustende gedachten kijken. Zo zette Coronado een week voor de moord op haar kinderen de stroom in het huis van de familie uit, terwijl haar man tv zat te kijken; ze zou hem uitgescholden hebben omdat hij Family Guy keek in bijzijn van de kinderen, zo meldde een lokale krant . Haar echtgenoot vertelde dat Corona hem op een ander moment als een prooi besprongen had toen hij op de bank lag te relaxen, enkele dagen voor de moorden. En op de ochtend van de moorden belde Carol Coronado haar moeder; in dat telefoongesprek gaf ze aan bang te zijn voor haar man, en liet ze een hele reeks aan panische voicemailberichten achter.

Sepah diagnosticeerde Coronado in 2014 met een psychose. Coronado vertelde haar dat ze op de dag van de moorden “heel duivelse gedachten had, enge gedachten”, maar zich eigenlijk niets van het voorafgaande proces ervan kon herinneren. Ook van de moord op haar kinderen wist ze niets meer. Het is niet ongebruikelijk dat mensen die een gewelddadige misdaad plegen of ondergaan hun herinneringen daarna volledig wegstoppen, aldus Sepah.

Bij 16 tot 29 procent van kinderdodingen door de moeder, pleegt de moeder zelfmoord, terwijl anderen – zoals Coronado – een non-fatale poging doen, aldus de analyse uitgevoerd door Case Western. In tegenstelling tot de gevallen waarbij mishandeling komt kijken, zoals verwaarlozing, is er bij dergelijke zaken vaak sprake van een “onzelfzuchtig” motief. In plaats van dat een vrouw haar kinderen moederloos laat opgroeien in een harde wereld als de onze, of ze een lot zal moeten ondergaan dat volgens de moeder erger is dan de dood, denkt de moeder dat ze in het belang van de kinderen handelt, zo vertelt Philip Resnick, co-auteur van de analyse en een van de meest toonaangevende onderzoekers op dit gebied. Moeders die zich schuldig maken aan kinderdoding denken dat ze hun kinderen daarmee beschermen van seksueel misbruik, ontvoering, of andere beschadigende vooruitzichten. Resnick verklaarde bijvoorbeeld voor de rechter dat Andrea Yates in 2001 haar vijf kinderen in badkuip van het huis van de familie verdronk, omdat ze bang was dat haar kinderen anders voor altijd in de hel zouden branden. “Het is een heel tragische manifestatie van het moederlijk instinct,” zegt Sepah. Resnick voegt daaraan toe dat een acute psychose moeders er ook toe kan leiden hun kinderen te vermoorden, zonder een begrijpelijk motief. Zo volgen ze misschien bevelen op van stemmen in hun hoofd, zoals bij een vrouw uit Arizona het geval was, die haar zoon van vijf maanden vorig jaar doodstak. Sepah zegt dat Coronado ook aan een ernstige postnatale depressie leed, wat het risico op een psychose verergert; na iedere zwangerschap zou deze depressie zelfs erger zijn geworden. Depressies “kunnen iets in gang zeggen,” vertelt ze. “Er vindt een disfunctionele, neuronale afvuring plaats tussen zenuwcellen, wat tot een depressie leidt,” waardoor de kans op een psychose toeneemt. Veel van de moeders in Obermans onderzoek leden aan een psychische aandoening na de bevalling, wat werd versterkt door het isolement waarin ze zich als moeders bevonden. Dag in dag uit brachten ze door met niemand anders dan hun kinderen. Hoewel Sepah zegt dat echtgenoot Rudy “Carol enorm steunde”, maakte hij lange dagen op een ruilmarkt waar hij auto-onderdelen verkocht. Zo kwam het grootste deel van de zorg voor de kinderen op haar schouders terecht. Een behulpzame echtgenoot kan het moederschap ietwat verlichten, “maar voor iemand die hele dagen alleen met een kind doorbrengt en een psychose heeft, is dat niet genoeg,” zegt Oberman. In haar getuigenis stelde Sepah bovendien dat een traumatisch verleden de kans op een psychose ook kan vergroten. En wat bleek: Coronado werd op haar vijfde onder schot gehouden en misbruikt, en was slachtoffer van een groepsverkrachting op latere leeftijd – zo getuigde huwelijks- en familietherapeut Diana Lynn Barnes. Slapeloosheid verergerde de risico’s ook, voegt Sepah toe, waarbij ze aangeeft dat niemand Coronado hielp om ’s nachts voor de kinderen te zorgen. Haar man vertelde het gerechtshof dat ze, in de aanloop naar de misdaad, “dagenlang niet had geslapen,” zegt Barnes. “Hij voelde zich er slecht over dat hij zich niet bewust was van het feit dat hij haar had kunnen helpen.”

Toch wil Sepah niemand beschuldigen. Hoewel gezinnen met een laag inkomen, zoals de familie Coronado, vaak geen toegang hebben tot geestelijke gezondheidszorg, bood hun regio kosteloos zorg aan inwoners die het zich anders niet kunnen veroorloven. Volgens Sepah ligt het probleem bij de medische gemeenschap. Het is aan hen om mensen te leren hoe je abnormale veranderingen in een nieuwe moeder kunt herkennen, waardoor er eerder ingegrepen kan worden. Zo kunnen er bijvoorbeeld eerder medicijnen worden voorgeschreven, wat een postpartum psychose kan verhelpen. “Als een moeder zegt: ‘ik heb hulp nodig, ik word gek,’ moeten we dat serieus nemen.” Maar nieuwe moeders kampen mogelijk met schaamte, waardoor ze hun mentale problemen in een tijd die zo rooskleurig zou moeten zijn niet durven delen, zegt Sepah. Ze vragen zich af wat er mis met ze is. Zouden ze niet in de zevende hemel moeten zijn? Artsen gaan vaak in deze culturele verwachtingen mee, en feliciteren patiënten maar al te graag met de geboorte van hun kind. “Soms krijgen vrouwen geen kans om te zeggen dat ze lijden aan slapeloosheid, hulp nodig hebben, zich somber voelen, of verontrustende gedachten hebben. We geven ze daar geen ruimte voor, want we denken dat het moederschap de mooiste ervaring ter wereld is. Het moederschap ziet eruit als een prachtig Pinterest-bord.” Coronado deed alles wat ze kon om positief te blijven, om zo “het anker” van het gezin te kunnen zijn. Dat maakte het wellicht nog moeilijker de signalen te herkennen, zegt Sepah. “Ze deed zo haar best om niet somber en depressief te zijn. Ze probeerde altijd verder te gaan en het beste te maken van iedere situatie.” Sepah probeert in haar werk de focus van de baby naar de moeder te verleggen. Ze erkent dat het nieuwe moederschap lastig is, en vraagt haar cliënten of ze iemand hebben die ze helpt met de zorg, en of ze hun werk missen. Zo stelt ze de moeders gerust, en laat ze zien dat het niet erg is dat het soms tegenzit. Vroeger hielpen buren, vrienden en familieleden van nieuwe moeders nog weleens met de zorg voor het kind, om zo de moeder wat tijd voor haarzelf te geven. “Dat model bestaat niet langer,” zegt Oberman. “Toch verwachten we wel nog steeds dat het iconische beeld van de zachtaardige moeder wordt nageleefd.” Van een moeder eisen dat ze de rust zelve is, terwijl ze in haar eentje voor een pasgeborene zorgt en leeft op maar een paar uur slaap per nacht, is te veel van het goede. Daarbij is ons kapitalistische systeem niet gemaakt voor moeders en baby’s – het nemen van kinderen wordt immers gezien als een individuele keuze, waardoor je zelf verantwoordelijk zou zijn voor de gevolgen. Nu de zorg voor kinderen niet langer een collectieve daad is, is professionele kinderopvang vaak het enige alternatief. Althans, voor degenen die het kunnen betalen. Volgens denktank New America liggen de gemiddelde kosten voor de fulltime dagopvang van kinderen tot vier jaar op 9.589 dollar per jaar – meer dan de gemiddelde kosten van een universitaire studie (9410 dollar). Vooral voor gezinnen met een laag inkomen is dit een groot probleem: de kinderopvang beslaat gemiddeld bijna tweederde van het minimumloon. Andere redenen voor filicide die in het onderzoek van Resnick benoemd worden, zijn het beeld van het kind als een belemmering, en het per ongeluk doden van het kind als gevolg van slechte zorg, zoals mishandeling of verwaarlozing. Toch is ook dit toe te kennen aan grotere problemen in het systeem. Het overlijden van een kind als gevolg van slechte zorg komt met name voor bij armere ouders, die de dagopvang en algemene zorg niet kunnen betalen. “Ze raken gefrustreerd als de kinderen huilen, het wordt ze te veel, en dan schudden ze soms hun baby,” zegt Resnick. Het gebeurt niet vaak dat ouders hun kinderen vermoorden om wraak te nemen op hun echtgenoot. De aanklagers noemden dit als motief van Coronado, en beschreven hoe haar man had gedreigd met een echtscheiding. Hij zou haar in haar eentje voor hun dochters hebben laten zorgen, en haar hebben beschuldigd van schijnsymptomen. Maar dat argument overtuigt Sepah niet, vooral omdat twee andere, onafhankelijke psychiaters bij Coronado ook een psychose vaststelden. “Wat er met Carol is gebeurd, is representatief voor onze culturele kijk op wat het moederschap zou moeten zijn,” zegt Sepah. “We zijn in zekere zin allemaal verantwoordelijk voor wat er is gebeurd, zelfs degenen die er niet bij waren en Carol niet kenden. Dit gebeurde niet omdat één persoon één probleem had. Dit gebeurde omdat we iemand wel twintig keer hebben laten vallen.” Volg TONIC op Facebook en Twitter.