IS verslaan is ingewikkelder dan je denkt

Waar terreur is, is moed. Maar als je 'Raqqa Is Being Slaughtered Silently' (RBSS) wil omschrijven, voelt het alsof bijvoeglijk naamwoorden tekort doen. RBSS is een collectief van anonieme activisten die elkaar hebben gevonden toen hun geboorteland in 2014 werd veroverd door IS.

De "ondergrondse journalistiek-activistische onderneming," zoals David Remnick ze in 2014 omschreef, bestreed extremisme met de waarheid. Hun wapenarsenaal kwam in de vorm van ruw beeldmateriaal, waarop de onberekenbare wreedheden van IS te zien waren - zoals onthoofdingen en seksueel misbruik. "Zelfs in ballingschap zijn ze niet veilig," waarschuwde Remnick over de leden van RBSS.

In de herfst van 2015 ontdekte de documentairemaker Matthew Heineman ( Cartel Land) RBSS, en hij was meteen geboeid. Kort nadat hij contact had gelegd met het collectief, ging hij aan de slag. "Ik volgde ze in Turkije," zegt Heineman, "en uiteindelijk ook naar Europa, toen IS ze bleef bedreigen." Het resultaat is City of Ghosts, een aangrijpend portret over het dagelijks leven onder IS-bewind. De documentaire is filmisch, maar het maakt de beroerde situatie in Syrië op geen enkele manier mooier dan het is. De film geeft bovendien ruimte aan leden van RBSS, zoals Abdel Aziz al-Hamza - voorheen student biologie aan de Universiteit van Raqqa, nu een onbevreesde dissident.

"We geloven in de Syrische revolutie," vertelt Heineman mij. "We wisten dat niets doen en afwachten ons niet zou helpen." Het is de hoop van iedereen in dit project, vooral van Heineman, dat deze film ons wel zal helpen.

Toen we afgelopen week met de regisseur spraken over de telefoon, vertelde hij over zijn ervaringen met RBSS, waarom president Trump waarde uit de film zou kunnen halen, en hoe we in feite in oorlog zijn met een ideologie.

VICE: Als documentairemaker krijg je het elke keer weer voor elkaar dat je personages het volste vertrouwen in je hebben. Hoe benader je deze mensen?
Matthew Heineman: Eerlijkheid en transparantie zijn cruciaal. Zowel bij Cartel Land als City of Ghosts ben ik vanaf het begin heel duidelijk geweest over mijn intenties, en mijn uiteindelijke doel om intimiteit te bereiken. De echte sleutel is tijd. Ik verwacht heus niet meteen alles te krijgen wat ik wil. Ik ben maandenlang bezig met het opbouwen van een rapport. Dat betekende in dit geval dat ik samen met deze mannen vluchtte en op onderduikadressen verbleef, 'achtervolgd door IS.' Ze bevinden zich in hele gevaarlijke posities, en staan open voor het delen van hun emoties. Dat was een van mijn doelen vanaf het begin.

Is er iets wat jou heel erg heeft verrast toen je ter plekke met RBSS was?
Ik wist niet dat dit een verhaal over immigranten zou worden - over het vinden van jezelf in een nieuw land, en wat dat betekent. Het werd een verhaal over opkomend nationalisme, en de cumulatieve effecten van een trauma. Ik had de beelden van James Foley gezien, en van mensen die op de straten van Guantánamo zijn onthoofd. Ik heb de studio's van IS, die deze verschrikkelijke beelden hebben geproduceerd, nooit helemaal begrepen.

Wat heb je geleerd?
IS is eigenlijk een ideologie, en dat gaat niet bestreden worden met wapens, of bommen, of een grondoffensief dat Raqqa van IS bevrijdt. Zelfs als we IS uit Raqqa verdrijven, dan zal de ideologie blijven bestaan. Een hele generatie kinderen is geïndoctrineerd met deze ideologie. Als mondiale gemeenschap moeten we een manier vinden om deze extremistische ideologie te verslaan.

Hoe bestrijden we een ideologie?
Door de ongeldigheid van die ideologie bloot te leggen. In de wereld waarin wij leven, waarin de waarheid kneedbaar is, moeten we manieren vinden om de waarheid te laten zien. Ik ben geen grote Twitteraar, maar een paar dagen terug heb ik een tweet geretweet van één van de grondleggers van de groep: "Raqqa is niet IS, en IS is niet de islam." Dat idee is belangrijk. Dit is een heel klein percentage van de religie, die het narratief heeft gekaapt en een cultuur van angst over de hele wereld heeft verspreid.

Google heeft een initiatief geïntroduceerd dat Jigsaw heet, wat een poging is tot het bestrijden van extremisme met de zoekmachine. Als je twee of drie jaar geleden opzocht 'ik wil me aansluiten bij IS,' dan had je binnen zo'n 37 seconden alle informatie gevonden die je nodig had om mee te doen aan de strijd in Syrië, of om een bom mee te maken. Dus één van de dingen die Google doet, is het omdraaien van deze zoekopdrachten om informatie te promoten, zoals publicaties van RBSS. Nu vind je niet meer 'hoe je deel kan nemen aan IS,' maar juist de wreedheden die deze terreurgroep begaat tegen moslims in Raqqa.

Als hij het ooit gaat kijken, wat denk je dan dat de reactie van Trump zal zijn op deze film?
Daar heb ik veel over nagedacht. Als je een documentaire maakt, is het makkelijk om jouw eigen overtuigingen te propageren. Maar ik geloof er sterk in dat de introductie van mensen aan karakters die ze anders niet zouden hebben ontmoet, en werelden die ze anders nooit hadden gezien, juist één van de schoonheden van een documentaire is. Het vieren van journalistiek is een belangrijk onderdeel van de film, maar ook het opwekken van empathie voor de gebeurtenissen in Raqqa en de toestanden waar de Syriërs elke dag mee moeten leven.

Het was ongelooflijk meeslepend en tragisch om deze film in première te zien gaan op Sundance. Onze laatste filmvertoning was de dag na de invoering van het inreisverbod voor moslims. Het was erg emotioneel om op het podium te staan met de mannen die, als het festival een week later was geweest, niet eens ons land in hadden gemogen. Deze mannen zijn onze bondgenoten in de strijd tegen het extremisme, tegen IS. We moeten bruggen bouwen met moslimgemeenschappen over de hele wereld, in plaats van ze uit te sluiten.