Ik ging naar de FvD Summer Nights om te zien of er nog wat over is van de partij

De polderpopulisten van Forum voor Democratie beleven een bewogen start van het politieke jaar. Sinds het vertrek van partijbons Henk Otten en twee overlopers is de partij niet meer de grootste in de Eerste Kamer. Afgelopen maandag hield de partij een bijeenkomst: de FvD Summer Nights, waar de overgebleven kopstukken speechten te midden van de brokstukken van hun partij. Ik was benieuwd wat er over was van de partij, en hoe ze zouden proberen de neuzen weer dezelfde kant op te krijgen, dus ik wilde erheen om eens een kijkje te nemen.

Het aankondigingsfilmpje van de bijeenkomst, waarin te zien is hoe Thierry Baudet, Annabel Nanninga, Derk-Jan Eppink en Theo Hiddema gezellig een wit wijntje drinken, wekte de suggestie dat er geen vuiltje aan de lucht is, maar dat is natuurlijk niet waar. Even een korte recap van de soap: Otten verliet de partij nadat hij ervan beticht werd met zijn hand in de partijkas te hebben gezeten, drie Statenleden en twee Eerste Kamerleden liepen over, nog een Statenlid verliet de partij, Otten zei in een interview dat hij het te gortig vond worden met het “boreale geleuter” van Thierry, bijna iedereen bleek vervolgens gegraaid te hebben, Otten deed aangifte van smaad, Hiddema vindt dat Otten prima bij de partij had kunnen blijven, maar is zelf gewoon blijven zitten. Kortom: een chaos.

Ik ga naar de bijeenkomst met mijn goede vriend Daan Steinebach. Daan is een schrijver en bijna afgestudeerd jurist, die net als Thierry Baudet (en veel andere politici) campagnetraining volgde aan de prestigieuze BKB-academie. Traag door oneindig laagland fietsen we vanuit Amsterdam naar het Hembrugterrein in Zaandam, waar de bijeenkomst plaats gaat vinden. “Ik kan niet geloven dat ik zo ver aan het fietsen ben om Thierry te zien,” mopper ik. “Maar dit is beter dan een pendelbus vol FvD’ers.”

Ik verkneukel me erover dat mijn minst favoriete partij in de kreukels ligt. Ik ben niet per se links, maar heb wel een hekel aan het xenofobe, conservatieve moralisme van de FvD. Ik spreek de hoop uit dat de FvD hetzelfde lot beschoren is als de PVV, die na een stormachtige opkomst nu steeds verder naar de marge verschuift door interne strijd en schandalen.

Daan is daar niet van overtuigd. “Dit is hoe het altijd gaat met totalitaire partijen.” Daan zit momenteel nogal diep in de literatuur over de Tweede Wereldoorlog, en is niet bang voor een nazi-vergelijkinkje hier en daar. Ik zou niet durven te beweren dat Thierry Baudet een oorlog en een Holocaust op de planning heeft staan, en Daan ook niet, maar de politieke theorie achter de opkomst van het Derde Rijk helpt om iets te begrijpen van de volstrekt onnavolgbare politieke strategie van Forum. Vooral als je bedenkt dat Baudet als historicus vast ook het een en ander van de oorlog af weet.

“Volgens Hannah Arendt moet een beweging letterlijk in beweging blijven,” zegt Daan. “Tijdens de Nacht van de Lange Messen maakte Hitler al zijn tegenstanders af, maar dat is eigenlijk de enige keer dat hij het zo rigoureus heeft aangepakt. De leider moet intriges zaaien en steeds andere mensen om zich heen hebben. Aanhangers moeten ervan overtuigd zijn dat hun leider de allerlaatste strohalm is in een wereld die eraan gaat. De beweging moet niet stabiliseren, want dan valt ze samen met de normale realiteit.” Misschien was Otten gewoon te constructief.

Ik herinner me een stuk waarin stond dat Hitler efficiënter was als dictator dan Stalin, omdat Stalin verantwoording moest afleggen aan een communistische ideologie, terwijl Hitler steeds weer een nieuw verhaal kon verzinnen met zichzelf als middelpunt.

Op het pontje naar Zaandam heb ik het gevoel dat ik word aangekeken. Daan en ik hebben allebei een net pak aangetrokken, om niet te veel buiten de toon te vallen op de Forum-top. Daarbuiten vallen we juist heel erg op. Ik weet toevallig dat niet iedereen hier in de buurt er blij mee is dat de FvD-top juist op deze plek gehouden wordt, en ik merk dat ik het gênant vind om eventueel met de top geassocieerd te worden. Het Hembrug-terrein (een voormalige wapenfabriek) is een nieuwe, veelbelovende culturele hotspot. Ik ken wat kunstenaars die er een atelier hebben, en nu we in het licht van de ondergaande zon over het water varen, moet ik weer denken aan hun verjaardagsfeest. Het grasveld waar ik toen gezellig wijn dronk met een internationaal, kosmopolitisch gezelschap staat straks vol FvD’ers die niet zo van buitenlanders houden.

Baudet maakte vanmiddag nog zelfgenoegzaam een filmpje op dat grasveld. Dat had ik gezien op zijn facebookpagina. Het leek alsof hij zijn territorium aan het afbakenen was, alsof hij de hipheid van het Hembrugterrein een plek wilde geven in zijn eigen verhaal van “dynamiek” en “daadkracht”. Ik hoop dat deze ene avond er niet toe leidt dat activisten deze plek gaan cancelen, zoals gebeurde met debatcentrum De Balie nadat Paul Cliteur, het filosofische brein achter de FvD, er hintte op deportatie van moslims. Baudet zal het later op de avond hebben over het “terugclaimen van de cultuursector op links”, en ik verdenk hem ervan expres deze plek te willen bezoedelen, zodat puriteinse, linkse activisten er niet meer willen komen. Er was al een actie van antifascisten om kaartjes voor de partijtop te claimen en dan niet op te komen dagen. Gelukkig heeft iemand actief onvrede geuit over de komst van de FvD door graffiti te spuiten op betonnen plantenbakken: ‘fuck fvd’ en ‘stop nazi’s’ staat er geschreven. Lekker punk.

Daan en ik besluiten dat we nog even geen zin hebben in de Forummers, en gaan naar kunstinstelling Het Hem om onszelf moed in te drinken. Daar is een opening aan de gang en we worden door de barman linea recta doorverwezen naar de tafel met gratis champagne. Dan komt de vrouw die de avond organiseert erachter dat we eigenlijk voor het Forum-evenement komen, en de eerst zo vriendelijke barman escorteert ons met een donkere blik naar buiten.

Wat een afgang. Ik heb het gevoel dat we prima een glaasje hadden mogen drinken, als we maar niet naar de FvD gingen. Ik kan me voorstellen dat de buitenwereld ook zo vijandig moet voelen voor mensen die wat dieper in de partij zitten. Sommige aspecten van de partij, zoals het geflirt met extreem-rechts, zijn zó onsympathiek dat je best wat lef moet hebben om openlijk voor je interesse in Forum uit te komen. Dat maakt het weer extra verleidelijk voor FvD’ers om zich alleen in hun eigen kringen te begeven, en verzekert Baudet zich van een loyale aanhang.

Bij de ingang van het gebouw waar de partijtop zal plaatsvinden is geen gratis champagne, maar wel nogal grafische foto’s van geaborteerde foetussen. We worden verwelkomd door een anti-abortus-activiste met een go-pro op haar borst. Ze lijkt op iemand uit een David Lynch-film. Dit zal vast niet het officiële ontvangstcomité zijn, maar ze wordt ook niet weggestuurd.

Ook binnen is het niet écht gezellig. Een geblondeerde vrouw maakt een venijnige grap over het uitzetten van asielzoekers, waar niemand raar van opkijkt, maar ook niemand echt om lacht. Er zijn kraampjes waar je bijvoorbeeld de boeken van Jan Roos kunt kopen, en er zijn schaakborden. Dan wordt iedereen de zaal in gedirigeerd.

De show begint met een pompende journaal-tune en Baudet die opkomt met een nieuwsmicrofoon. De inzet van de avond is meteen duidelijk: Baudet gaat alle fake news-misverstanden die de linkse media de wereld in hebben geholpen rechtzetten, en een nieuw, fris verhaal vertellen waar zijn aanhangers mee vooruit kunnen. De nieuwsachtige setting komt op mij over als een poging om aanspraak te maken op de realiteit. Ik lijk in een zorgvuldig georchestreerde psychose te zijn beland.

Op het podium begint Baudet te kwelen over Henk Otten. “Ik ben een vríend verloren,” zegt hij theatraal. “Maar als je naar de feiten kijkt, zoals die op onze site staan, dan snap je dat dit onvermijdelijk was.” Henk Otten is niet echt over de kling gejaagd, maar wordt nu wel symbolisch doodverklaard.

Het was meer mensen opgevallen dat dit vooral een theatershow is

Op een scherm wordt een hysterisch filmpje afgespeeld dat nationalisme moet aanwakkeren, met molens, fietsen, en Vincent van Gogh. Ik verwacht elk moment het I amsterdam-logo in beeld, maar in plaats daarvan komt de FvD-luchtballon voorbij gevaren.

Is dit generieke marketingconcept het Nederland waar al die FvD’ers voor strijden?

Na Baudet komen de andere kopstukken van de partij wat vertellen. Hiddema gaat een documentaire maken over de “asielindustrie”, waarin hij uitzoekt waarom “pseudo-vluchtelingen” niet snel genoeg het land worden uitgebonjourd, en Paul Cliteur waant zich “op Woodstock”. Ik hoop niet dat hij daarmee bedoelt dat we hier nog drie dagen moeten blijven en dat er lsd in de limonade zit.

Het Amsterdamse FvD-raadslid Annabel Nanninga schetst een inktzwart, zeer betwistbaar beeld van de hoofdstad (“de onderwereld is groter dan de bovenwereld”, en “de milieuregels drijven de huizenprijzen op”). Ze vervolgt met een niet onverdienstelijke imitatie van Femke Halsema, en eindigt met een doemscenario: “Als onze beweging niet slaagt, komt de Amsterdamisering ook naar jullie toe.” De zaal siddert van angst.

In het niet per se spontaan aanvoelende vragenrondje komen bekenden van de partij aan het woord, en mensen die een niche belangengroep vertegenwoordigen of een complottheorietje komen droppen.

“Fijn dat jullie de christenen in het Midden-Oosten steunen,”

“Komt er een uitzondering in de migratiewetten voor mensen uit ons broederland Zuid-Afrika?”

“Maken jullie je ook zorgen over 5G?”

De hele avond zijn er groteske angstdromen en manische visioenen op ons afgevuurd, zodat iedereen Henk Otten en het zetelverlies weer snel vergeet. Baudet sluit af met een stukje publieksparticipatie. “Wat doen we met de publieke omroep?” Saneren! “Voelen jullie je vertegenwoordigd door de gevestigde politiek?” Néé! Het is een hongerige, bronstige oergrom, alsof duizend nijlpaarden tegelijkertijd roepen om saamhorigheid en aandacht. Deze potsierlijke, bombastische freakshow is alleen geloofwaardig als je echt héél graag wilt geloven, maar dat willen de mensen wel.

Forum profileert zich als de partij van de underdog, en cultiveert die positie zorgvuldig. Veel mensen hier hebben een wereldbeeld dat niet meer zo goed werkt in de rest van de samenleving, dus is het logisch dat ze geloven dat juist de rest van de samenleving niet zo goed meer werkt. Er zijn fundamentalistische christenen, enge Ariërs met runeteken-speldjes en verward uitziende types aanwezig.

“Geef mij nu je angst, ik geef je er hoop voor terug,” zingt een ingehuurde volkszanger met glimmende schoenen tijdens de naborrel. Forum voor Democratie doet het tegenovergestelde: deze mensen hopen op een plek waar ze erbij horen. Daar krijgen ze angst voor terug. Xenofobie, techno-angst en samenzweringstheorieën.

De realiteit die Forum verkoopt is niet zo gezellig, maar in elk geval wel simpel. Als je juicht voor Thierry mag je meedoen, en het maakt niet uit als je een keer een foute opmerking maakt. Wat dat laatste betreft zou woke-links nog wat van ze kunnen leren.

In een eerdere versie van dit verhaal stond dat er vier Eerste Kamer-leden zijn overgestapt naar de partij van Henk Otten. Dit zijn er twee. Daarnaast stapten er nog vier Statenleden uit de partij, waarvan er drie zich bij Otten aansloten.