Vrouwelijke ex-gedetineerden over wat gevangenisstraf voor ze betekende

Daardoor werd ik juist benieuwd: wie zijn die vrouwen? En hoe gaat het met ze als ze hun straf hebben uitgezeten? Om dat te weten te komen, ging ik langs bij Exodus, de grootste landelijke organisatie die ex-gedetineerden opvangt en professionele begeleiding biedt om terug te keren in de maatschappij.

In augustus 2018 werd Tana veroordeeld voor drugssmokkel. Ze kreeg één jaar detentie, waarvan ze de laatste paar maanden bij Exodus mocht afronden. Inmiddels is ze vrij en terugverhuisd naar Curaçao, waar ze oorspronkelijk vandaan komt.

Ik denk dat detentie je echt een groot monster maakt. Je geduld, je agressie, je kracht; binnen noteren ze alles. Ze testen je. Ze kijken hoe je reageert op dingen en hoe je omgaat met bepaalde situaties. Ik heb niet per se spijt van mijn daden, want ik geloof erin dat als ik iets fout heb gedaan, ik het verdien om bestraft te worden. Zoiets als karma, daar geloof ik wel in. Ik weet dat ik niet nog eens zo’n fout maak. Ergens denk ik dus dat het moest gebeuren, omdat God mij iets wilde leren. Daarnaast leerde ik binnen dat je zelf verantwoordelijk voor de keuzes die je hebt gemaakt. Ik ben die drugswereld zelf ingegaan, dus is het uiteindelijk mijn eigen verantwoordelijkheid.

Het klinkt makkelijk: zo’n 30.000 euro maken op één dag, maar niets is wat het lijkt. Snel geld zorgt altijd voor problemen, en hoe cliché het ook klinkt: geld gaat je niet redden wanneer je gezondheid en liefde nodig hebt. God wel, dat besefte ik in de gevangenis. Ik dacht: ik wil niets meer met die drugswereld te maken hebben.

In de gevangenis verveelde ik me vaak, dus ik besloot te schrijven. Ik hield een dagboek bij, waar ik mijn gevoelens in kwijt kon. Misschien zou ik me dan beter voelen, misschien voelde ik me daardoor minder eenzaam, en zou de tijd sneller voorbij gaan. Ik schreef niet alleen hoe ik me voelde, maar ook wat ik op een dag deed, hoe laat het was en wie erbij was. Het dagboek heeft me geholpen om rust te vinden. Het is nog niet klaar, want dit hoofdstuk is nog niet afgesloten. Op Curaçao hoop ik het boek echt af te hebben, omdat ik daar een nieuw leven wil beginnen. Ik zou het dagboek dan graag willen delen om andere meiden te helpen. Detentie heeft mij geholpen om in te zien dat ik mensen niet te snel moet vertrouwen, dat is wat ik andere vrouwen vooral wil vertellen. Door het vastzitten heb ik gezien wie een echte vriend was en wie me in de steek liet. Het opende mijn ogen.

Bonnie* werd opgepakt voor drugshandel en kreeg een gevangenisstraf van 38 maanden. Uiteindelijk kreeg ze de mogelijkheid om de laatste 8 maanden van haar straf bij Exodus uit te zitten.

Toen ik werd aangehouden, bleek ik zes weken zwanger te zijn. Ik kreeg te horen dat ik 38 maanden moest zitten. Ik raakte in paniek. Detentie is één ding, maar zwanger zijn en bevallen in de gevangenis? Dat zou het nog erger maken. Toch hielp het me ergens, omdat ik door mijn zwangerschap de weken en maanden van mijn straf makkelijker kon afstrepen. Uiteindelijk hoefde ik maar 26 maanden in detentie en besloot ik na mijn bevalling de resterende acht maanden bij Exodus uit te zitten, omdat ik mijn kind graag bij me wilde hebben. In de gevangenis zou mijn kind na negen maanden worden weggenomen. Dat wilde ik voorkomen.

Het was niet de eerste keer dat ik vastzat, maar wel de laatste. Ik zou het nooit meer overdoen. Ik heb veel van detentie en de opvang geleerd. Ik kan nu bijvoorbeeld makkelijker rondkomen van een klein bedrag, terwijl geld eerst alles voor me betekende. Ik schaam me er nu ook voor. Welke vrouw wil er nou bevallen in de gevangenis? Mijn onschuldig kindje heeft niets met mijn stomme fouten te maken en verdient het niet om haar leven op zo’n manier te beginnen. Ik heb drie kinderen en wil mijn kinderen niet nog eens kwijtraken. Ik merkte de laatste keer dat het ze echt heeft beïnvloedt; ze gedroegen zich depressief, opstandig en kregen een grote mond. Dat is het echt niet waard.

Ik heb geen spijt, want ik heb goede en slechte keuzes gemaakt. Detentie was blijkbaar nodig om er een punt achter te zetten en me op de toekomst en mijn kinderen te richten. Naast mijn eigen kinderen wil ik er ook voor andere kinderen zijn. Na detentie heb ik een plan bedacht om activiteiten voor kinderen uit de buurt te organiseren om ze weg te houden van de straat en van problemen. Daarnaast verzamel ik nu kleding en spullen voor weeshuizen in Suriname. Het zijn kleine gebaren, maar ze kunnen veel voor een ander betekenen.

Reni werd veroordeeld tot twee jaar gevangenisstraf. Na tien maanden werd ze onschuldig verklaard. Ze woonde anderhalf jaar bij Exodus om haar leven weer op te pakken na deze traumatische ervaring. Sinds april woont ze op zichzelf en biedt Exodus nazorg.

Ik was achttien toen ik met een vriendin vanuit Bulgarije naar Nederland kwam om hier te werken. We woonden samen in Den Haag en ik werkte in een Turks café. Om eerlijk te zijn weet ik niet waar die vriendin nu is of wat ze doet, want na mijn tijd in de gevangenis heb ik al mijn contacten verbroken. Mijn vertrouwen in mensen is gewoon kapot. Ik ben afstandelijk geworden. Dat komt doordat ik heb vastgezeten voor iets dat ik niet heb gedaan: ik zou een man hebben neergestoken en van de trap hebben geduwd. Camerabeelden bewezen na tien maanden in de gevangenis dat ik gelijk had. Ik won de rechtszaak en werd onschuldig verklaard, maar mijn vertrouwen in mensen en het Nederlands rechtssysteem zal ik niet terugkrijgen.

Een tijdje terug kreeg ik bericht dat ik een schadevergoeding krijg omdat ik onterecht heb vastgezeten. Op financieel gebied is dat een redding, maar niet op het gebied van het trauma dat ik heb opgelopen. Dat is namelijk niet in geld uit te drukken. Het geld is een hulpmiddel voor me om mijn toekomst weer op te bouwen, maar geluk krijg ik er niet van, en ik word hierdoor weer geconfronteerd met die verschrikkelijke tijd.

Detentie heeft me bang gemaakt en wakker geschud voor de verschrikkelijke dingen die er op deze wereld kunnen gebeuren. Ik wist dat ik onschuldig was terwijl ik tussen moordenaars en echte criminelen zat. Ik hou er niet van om te oordelen, maar ik vond het gewoon bizar dat iedereen daar bij elkaar zit. Na mijn vrijlating las ik op internet over de daden van een paar medegevangenen, en dat terwijl ik een paar dagen daarvoor nog met hen aan tafel zat.

Behalve angst heeft detentie me een schaamtegevoel gegeven. Weet je wat het is? Ik ben vrijgesproken, dus ik heb zwart op wit staan dat ik onschuldig ben. Het probleem is dat ik niet constant met dat papiertje op straat kan rondlopen om mijn onschuld te bewijzen. Hoe stom het ook klinkt, ik wil dat anderen het ook weten.

Albertina kreeg vijfenhalf jaar gevangenisstraf opgelegd, waarvan ze drieënhalf jaar in detentie heeft gezeten. Op dit moment zit ze al een jaar in het laatste traject van haar straf, dat ze bij Exodus afrondt.

Ik lag thuis in bed toen de rolluiken werden ingeslagen. Ze stonden voor, achter en om het huis heen. Mijn man en ik werden met handboeien afgevoerd, en de kinderen bleven achter. De jongste was toen elf. We hadden in die tijd geldproblemen, dus ik ging met mannen naar bed om de rekeningen te kunnen betalen. Achteraf hadden die mannen aangifte gedaan, waarna ik werd opgepakt. Ik werd veroordeeld voor meerdere delicten, waaronder belastingfraude, witwassen en oplichting, en door de opstapeling daarvan kreeg ik een straf van vijfenhalf jaar. Op dit moment zit ik in mijn laatste traject dat ik bij Exodus afrond.

Detentie is een goede manier van straffen, omdat ik nu mijn fouten inzie. Mijn leven oppakken na detentie is wél een probleem. Of het nou gaat om werk of een woning: bij alles wat ik aanvraag of doe word ik met de gevangenis geconfronteerd. Door mijn straf heb ik bijvoorbeeld schulden, omdat ik lang heb vastgezeten en mijn huur dus niet meer kan betalen. Bij het aanvragen van een huis schrikken ze. “Is dit jouw inkomen?” vragen ze met gefronste wenkbrauwen. “Maar waar woon je nu dan?” Zodra ze 'Exodus' horen, zeggen ze: “Dan heb je toch onderdak? Je komt niets tekort.”

Sinds mijn straf word ik totaal niet serieus genomen. De reclassering zegt: “Zolang je maar geen strafbare feiten pleegt doe je het prima.” Maar ik wil het niet prima doen, ik wil mijn leven oppakken en aan m’n toekomst werken. Daarnaast vraag ik me af hoe het überhaupt verder moet als ik ooit een huisje krijg. Ik moet letterlijk van voren af aan beginnen. We hebben nog geen lepeltje om mee te roeren, want alles wat we hebben is in bruikleen van de opvang. Ondertussen zeggen gemeenten en instanties dat we maar moeten sparen. Maar van welk geld? Die twee euro die ik per maand opzij kan zetten, zet geen zoden aan de dijk.

Kijk, ik heb een fout gemaakt in mijn leven, dat geef ik eerlijk toe. Maar ik heb mijn straf gehad. Ik vraag me af of ik daar de rest van mijn leven gestraft voor moet worden. Wat dat betreft heeft detentie mijn leven moeilijker gemaakt. Exodus heeft me geholpen om na mijn detentie niet met een vuilniszak op straat te staan. Daar ben ik dankbaar voor. Ik heb van mijn fouten geleerd en ik ben klaar om opnieuw te beginnen, maar ik zit in een eindeloze put. Ik denk dat mensen niet weten hoe moeilijk het is om na detentie terug te keren in de maatschappij.

*Bonnie is een gefingeerde naam. Haar echte naam is bekend bij de redactie.