Kan koffie klimaatverandering overleven?

Mocht je ooit een autoritje maken van het Andesgebergte naar Finca Takesi, zorg er dan voor dat je een plekje bij het raam bemachtigt. De enige tip die ik je mee wil geven, is om niet naar beneden te kijken. In dit afgelegen deel van Bolivia, op een halve dag rijden van La Paz, zijn vangrails zeldzaam en is zo dicht mogelijk langs de bergwand rijdende enige manier om je door de haarspeldbochten heen te manoeuvreren zonder in een afgrond te vallen. Bij een bepaalde splitsing heb je de keuze om af te slaan naar een weg die officieel ‘Death Road’ heet.

Als je in de koffie-industrie werkt, is deze tocht zeker de moeite waard. Finca Takesi is de hoogstgelegen boerderij ter wereld, waar koffie wordt verbouwd onder wat veel mensen als onmogelijke omstandigheden zien. Maar nu de aarde steeds verder opwarmt, zal de koffie-industrie ook moeten inzien dat hun definitie van onmogelijk zal moeten veranderen. Volgens World Coffee Research begint het verbouwen van koffieplanten een stuk lastiger te worden als de temperatuur boven 32 ℃ uitkomt. In 2017 concludeerden ze in hun jaarlijkse rapport dat 47 procent van de hedendaagse koffie wordt geproduceerd in landen die in 2050 naar verwachting meer dan 60 procent van hun geschikte koffiegrond zullen verliezen. Als je dat anders verwoordt, kom je erachter dat 28 procent van de huidige landbouwgrond waarop koffie wordt verbouwd in gevaar is. Het grootste deel van die grond is laaggelegen, bevindt zich in droge en hete gebieden, en ligt voornamelijk in landen als Brazilië, Nicaragua en India. Een ander onderzoek dat in 2016 door The Climate Institute werd uitgevoerd, stelt dat bijna 50 procent van de koffiegebieden in 2050 ongeschikt zal zijn en dat wilde koffie – een genetische bron die door onderzoekers wordt gebruikt om nieuwe rassen te kweken – in 2080 zou kunnen uitsterven.

Hoewel 2080 nog decennia van ons verwijderd is, wordt het volgens onderzoekers toch tijd dat we ons hier druk om gaan maken. “Het heeft nu ongetwijfeld al impact op de boeren,” vertelt Christophe Montagnon, wetenschappelijk directeur van WCR, aan MUNCHIES. “Klimaatverandering zorgt ervoor dat boeren meer risico’s moeten nemen, en met lage marktprijzen worden ze niet genoeg betaald om deze risico’s te compenseren. Als gevolg daarvan schakelen boeren in veel gevallen over op andere gewassen, of het nu Indiase arabica-koffieboeren zijn die overschakelen naar robusta-koffie, of koffieboeren die overstappen op macadamianoten in Kenia of cacao in Nicaragua.”

Voor de niet-koffienerds onder ons: arabica en robusta zijn de twee belangrijkste koffiesoorten. Robusta is veerkrachtiger en levert meer op tijdens de oogst, maar wordt tegenwoordig alleen nog gebruikt in koffies van minder goede kwaliteit. Arabica daarentegen is een stuk kwetsbaarder, maar heeft wel een hogere kwaliteit. Dit is de koffiesoort die je vindt in chique tentjes met metrotegeltjes aan de muur, waar je zes euro voor een kopje betaalt.

Zoals je misschien al verwacht, is vooral de arabica-soort in gevaar. Een onderzoek dat in 2015 door onderzoekers uit Colombia, Nicaragua en de Verenigde Staten werd uitgevoerd, wijst erop dat Brazilië tegen 2100 naar verwachting 95 procent van de grond zal verliezen die geschikt is voor de groei van arabica-planten.

Het dus is geen verrassing dat Finca Takesi alleen maar arabica verbouwt, en ook een superduur ras dat geisha heet (reken nog maar 4 euro extra voor dat kopje). Als we door de glooiende heuvels van Finca Takesi lopen, wijst James McLaughlin, eigenaar van het Amerikaanse bedrijf Intelligentsia Coffee, aan hoe de bonen die aan de bomen gooien nergens even groot zijn. “Deze boerderij is een speling van de natuur,” zegt hij. Sommige bonen zijn groot, rood en zacht. Anderen groen, klein en keihard. Ze rijpen zoals sneeuwvlokken vallen, elke boon is anders. “Het moet echt een nachtmerrie zijn om deze bonen te oogsten, dan moet je het hele jaar door plukken,” zegt McLaughlin.

De reden dat McLauglin al voor de derde keer deze boerderij bezoekt, is dat de koffie fenomenaal is. Maar die complexe smaak van de bonen is niet de enige reden dat hij hier is. Hij is hier ook vanwege de Intelligentsia Extraordinary Coffee Workshop, wat een soort kruising is tussen een TED-conferentie voor de koffie-industrie en een familiereünie van het wereldwijde netwerk van boeren dat voor Intelligentsia verbouwd. Terwijl boeren die van zo ver als Ethiopië zijn gekomen over de velden wandelen, verwonderen ze zich over de logistieke lasten die de producenten hier hebben.

“Telkens als we onze producenten bezoeken vertellen ze over problemen met droogte, hevige stortbuien of rare hittegolven, en die hebben zeker hun effect,” zegt McLaughlin. “De Extraordinnary Coffie Workshop biedt boeren de mogelijkheid om technieken uit te wisselen die deze problemen kunnen aanpakken.”

De meest logische oplossing voor warmer wordende gebieden is om op grotere hoogte te gaan verbouwen, maar niet iedereen heeft deze luxepositie. En zelfs in Takesi voelen ze het effect van het veranderende klimaat.

Rosa Chambi Corina met Mariana Iturralde, Carlos Iturralde, Michael Sheridan, en een schattig hondje.

“Het is ons opgevallen dat de sneeuwtoppen van de Mururata-berg waar onze boerderij op uitkijkt elk jaar kleiner worden,” zegt Mariana Iturralde, de manager van Finca Takesi. Kou en regen zijn de afgelopen jaren steeds moeilijker te voorspellen, waardoor de oogsten kleiner worden en de economische vooruitzichten onzekerder.

Koffie verbouwen op 2400 meter gaat de komende jaren nog niet de norm worden, maar de boerderij staat symbool voor de grootste dreiging die de koffie-industrie overschaduwt en de potentiële oplossingen die hiervoor zijn. Onvoorspelbare regenval was een van de grootste veroorzakers van koffieroest, een bladziekte die sinds 2001 een groot deel van de Centraal-Amerikaanse koffie-industrie lamlegde. De WCR meldde dat in de vijf opeenvolgende jaren 70 procent van de koffieboerderijen getroffen werd door de ziekte, wat 2,8 miljard euro omzetverlies betekende. Ook raakten 1,7 miljoen mensen hun baan kwijt.

“Zelfs koffieboeren die de ergste impact van koffieroest bespaard zijn gebleven, hebben moeten leren omgaan met de onderliggende klimaatverandering die koffieroest wijdverspreid heeft gemaakt,” zegt Michael Sheridan, Director of Sourcing and Shared Value bij Intelligentsia. “Droogte, hoge temperaturen, onregelmatige neerslag. Het belangrijkste punt is dat koffieroest slechts een symptoom is, en dat er nog meer symptomen en crisissen zullen volgen.”

De eerste grote oplossing voor het probleem ligt bij de economie van import. Meeste importeurs koppelen hun prijs aan de grondstoffenmarkt, waar de prijzen recentelijk onder 90 eurocent zijn komen te liggen. Aangezien de productiekosten 90 eurocent zijn, is het nagenoeg onmogelijk voor kleinschalige boeren om überhaupt winst te maken. Maar dat is weer een ander verhaal.

Directe handel is niet verbonden aan de grondstoffenmarkt, dus weten boeren grofweg welke prijs ze elk jaar voor hun koffie krijgen. De oogsten zijn nog steeds onvoorspelbaar, maar je weet in elk geval hoeveel je per zak gaat verdienen. Dat helpt de boeren om langetermijninvesteringen te doen in infrastructuur, die ze moet helpen naarmate de aarde steeds verder opwarmt. De WCR raadt irrigatie, schaduwbomen, bodembeheer en diversificatie van gewassen aan als kortetermijnstrategieën om de risico’s van klimaatverandering te beperken. Maar dat kunnen nog steeds grote investeringen zijn voor de boeren en ze zijn moeilijk te implementeren zonder de zekerheid dat ze steeds ongeveer dezelfde prijs voor hun product krijgen zoals bij een importprijs die aan de grondstoffenmarkt gekoppeld is.

De WCR is ook een groot voorstander van F1-hybride-koffierassen, kruisingen die zijn ontwikkeld om klimaatbestendig en van hoge kwaliteit te zijn, en om een hoog rendement te hebben. De organisatie werkt ook aan nieuwe rassen die speciaal zijn ontworpen voor hittetolerantie en die worden op dit moment getest voor landen met een droog klimaat, zoals Zambia. En vooruitstrevende boeren zoals die bij Finca Takesi zijn ook nog steeds serieus aan het experimenteren met koffiesoorten. Ze hebben onlangs java en catuai aangeplant om te bestuderen hoe ze zich aanpassen aan het unieke microklimaat wat ze daar hebben.

Gelukkig is de WCR niet de enige die onderzoek doet naar koffie. De Braziliaanse professor Lucas Louzada wijst er op dat een Google Scholar-zoekopdracht naar de genetische verbetering van de koffieplant 5000 papers die sinds 2014 zijn gepubliceerd oplevert. Hij is ook van mening dat de koffiewereld in beweging is. “Nieuwe regio’s komen eraan. De grote producenten als Brazilië, Vietnam en Colombia moeten op zoek naar nieuwe mogelijkheden. China groeit snel als koffieproducent, Myanmar en de Filippijnen beginnen weer met nieuwe koffieplantages.”

Zoals wel meer gevolgen van klimaatverandering lijkt de invloed op de koffie-industrie voor veel mensen nog ver weg. Daardoor is het verleidelijk om gewoon je kop in het zand te steken. Maar omdat de gemiddelde levensduur van een koffieplantage ongeveer 30 jaar is, zullen de jonge boeren van nu de basis moeten leggen om weerstand te bieden tegen de koffie-dystopie die voor 2050 voorspeld wordt. Daar komt nog bij dat wanneer de huidige klimaatvoorspellingen te rooskleurig blijken ingeschat, we met een doemscenario te maken kunnen hebben.

“Als je het op een basaler niveau bekijkt, kan een koffieplant niet weglopen van de plek waar hij geplant is, in tegenstelling tot een mens. Een boom is de dupe van de veranderende omstandigheden gedurende zijn levensduur,” zegt Christophe Montagnon van World Coffee Research. “Boeren kunnen de gevolgen van klimaatverandering verzachten door irrigatie en schaduwbomen te planten, dat helpt zeker. Maar als de verandering te groot is, zal een koffieboom – ondanks al zijn inspanningen om veerkrachtig te zijn – niet noodzakelijk overleven.”

Volg MUNCHIES op Facebook, Instagram en Flipboard.