FYI.

This story is over 5 years old.

Social Media

Waarom je je zo afgewezen voelt als iemand je ontvolgt op social media

Ontvolgd worden is een verrassend pijnlijke vorm van afwijzing.
Marija Kovac/Stocksy

Een groot deel van ons social medianetwerk is bullshit. Ja, je kunt het goed gebruiken om intensief contact te onderhouden met je beste vrienden, wat zonder social media misschien niet zo makkelijk was geweest, maar vaak verzamelen we gewoon een berg contacten waar we verder niks meer mee doen. Onderzoek van de Universiteit van Yale laat bijvoorbeeld zien dat studenten gemiddeld maar 72 procent van hun Facebook-vrienden kunnen herkennen. Toch is het verlies van een contact, ook al is het een vage kennis, voor sommige mensen een flinke emotionele klap. Dit lijkt misschien irrationeel, als je bedenkt hoe oppervlakkig het contact is, maar er zijn belangrijke redenen te vinden waarom het verlies van volgers zo pijnlijk kan zijn.

Advertentie

Vrienden en volgers op social media zijn niet helemaal onbelangrijk, volgens Kip Williams, sociaal psycholoog aan de University of Wesley. Het is een van de manieren waarop we onszelf het gevoel geven dat we onderdeel zijn van een groter sociaal systeem en daardoor geeft het ons een gevoel van eigenwaarde. Het verlies van online vrienden en volgers heeft een impact op mensen, net als iedere andere vorm van afwijzing, uitbanning of uitsluiting, zegt Williams. Anders gezegd: het heeft de potentie om ons pijn te doen, ons zelfvertrouwen te schaden en het gevoel van controle te beïnvloeden. Iedereen, voegt Williams daaraan toe, voelt wel iets van een negatief effect als we merken dat we online connecties verliezen. Maar hoe heftig de reactie is, verschilt per persoon en is in iedere sociale context weer anders.

Niet zo gek dat het kleine beetje onderzoek dat is gedaan naar de psychologie achter sociale media suggereert dat mensen zich toch vaak kut voelen als ze worden ontvriend of ontvolgd door iemand die ze kennen. Dit geldt vooral wanneer de ontvolger dat zomaar uit het niets doet en op geen enkele manier heeft geprobeerd om eerst over de sociale spanningen te praten. Zo’n plotselinge digitale verbreking wordt vaak gelezen als passieve agressie of conflictvermijding. Maar zelfs als de ontvolger het wel van tevoren aangeeft, kan die ontvolging op een pijnlijke manier herinneren aan de verbroken relatie.

Advertentie

Het gebeurt overigens niet vaak dat mensen elkaar op deze manier ontvrienden. Christopher Sibona, hoogleraar aan de University of North Carolina, onderzoekt sociale netwerken en de dynamiek van het ontvrienden op Facebook en hield in 2014 een enquête onder 1077 Facebook-gebruikers. Daaruit bleek dat mensen in de meeste gevallen hun oude schoolvrienden ontvrienden, gevolgd door oppervlakkige kennissen, vrienden van vrienden en werkvrienden – mensen met wie ze waarschijnlijk geen sterke band hebben in het echte leven.

Uit de studie bleek ook dat mensen vooral verbaasd en vaak zelfs geamuseerd reageren als ze worden ontvriend. Sibona concludeert uit dit en ander onderzoek dat de gemiddelde gebruiker van social media geen negatieve effecten ondervindt wanneer hij wordt ontvriend door mensen die hij niet kent.

Dit beschrijft echter alleen de gemiddelde socialmediagebruiker. Sommige mensen hebben op sociaal gebied meer bevestiging nodig dan anderen, merkt Williams op. De een is ook meer afhankelijk van het digitale netwerk voor het gevoel van sociale acceptatie dan de ander, zegt Larry Rosen, een expert op het gebied van psychologie in de digitale wereld aan de California State University. Die mensen zijn misschien hypergevoelig voor fluctuaties van vrienden en volgers.

Dit profiel komt overeen met de resultaten van een enquête uit 2011 onder 547 Facebook-gebruikers, uitgevoerd door Jennifer Bevan, een socialmedia-expert aan de Chapman University. Hieruit bleek dat hoe actiever iemand is op Facebook, hoe harder het hem raakt als hij ontvriend wordt. Ook kwam naar voren dat iemand negatiever reageert als hij weet door wie hij precies ontvriend is. Uit het onderzoek van Sibona is op te maken dat dit vooral geldt voor mensen die hun vrienden heel precies in de gaten houden (vaak met simpele socialmedia-tools) en iedere verloren volger identificeren.

Advertentie

Voor deze mensen betekent het verlies van een volger, ook al is het een vage kennis, het verlies van wat zij zien als een kwantificeerbare sociale status dat ze gebruiken als bevestiging voor hun eigenwaarde. Als zij persoonlijke aspecten uit hun leven online delen en veel energie stoppen in het samenstellen van het ideale beeld van hen als persoon, dan kan het ontvrienden voelen als een soort kritiek op hun persoonlijke identiteit.

Je zou dit soort mensen misschien typeren als, zoals de bedrijfspsycholoog Tomas Chamorro-Premuzic recent zei, “onzekere mensen met een instabiel zelfbeeld”. Maar ze hebben misschien een goede reden om zich gekwetst te voelen door het ontvrienden of ontvolgen. In het echte leven kunnen we gewoon met een grote boog om mensen heen lopen als we niks met ze te maken willen hebben. Het verbreken van contact op social media is een duidelijke en publiekelijke vorm van afwijzing. Die afwijzing wordt nu misschien wel extra duidelijk nu sites de mogelijkheid geven om iemand te muten als je deze persoon niet meer wil zien. Als iemand ervoor kiest om een ander te ontvrienden, in plaats van te muten, dan kan je dat zien als een nogal botte vorm van afwijzing. Het is dan niet zo gek dat obsessieve socialmediagebruikers een ontvolging kunnen opvatten als kritiek op de digitale identiteit die zij zo zorgvuldig hebben opgebouwd en presenteren aan de wereld.

Misschien dat het muten van een contact daarom een beter alternatief is. Deze persoon wordt nog steeds volledig verbannen uit je digitale leven, maar zonder dat je zo publiekelijk op iemands ego hoeft te trappen. Dat zou volgens Rosen namelijk een negatieve reactie kunnen oproepen, zoals – in extreme gevallen – trollen en fysiek stalken.

Toch bestaan er nog steeds genoeg redenen om iemand te ontvrienden. Volgens Sibona kan dat bijvoorbeeld noodzakelijk zijn om te voldoen aan het socialmediabeleid van je werkgever. In dat geval adviseren experts om de aanstaande ex-Facebook-vriend op de hoogte te stellen en uit te leggen waarom de connectie wordt verbroken. Zo verzacht je de emotionele klap. Als die persoon je geestelijke gezondheid of veiligheid in gevaar dreigt te brengen op een manier die muten niet kan oplossen, geldt dit niet natuurlijk. We moeten onszelf wel in bescherming nemen.

Het is niet duidelijk hoeveel mensen zo gevoelig zijn over hun digitale sociale kapitaal dat ontvrienden hen pijn zou kunnen doen. Volgens Bevan is het onderzoek op dit gebied nogal beperkt. De meeste studies zijn gebaseerd op data van minstens vijf jaar oud, toen muten nog geen optie was. De impact van ontvrienden of ontvolgen wordt zo misschien dus onderschat.
We weten wel dat er gegronde redenen bestaan waarom mensen zich gekwetst kunnen voelen door het verliezen van een digitale connectie, maar misschien is het voor sommige mensen een goed idee om wat meer weerbaarheid op te bouwen. Williams raadt mensen die hun volgers of Facebook-vrienden obsessief in de gaten houden aan om zich meer te focussen op kwaliteit in plaats van kwantiteit.

Zolang mensen echter nog verlangen naar sociale connecties en een gevoel van eigenwaarde, zullen deze gevoeligheden over digitale sociale netwerken onvermijdelijk blijven bestaan. We kunnen deze realiteit het beste maar accepteren en onze lijst van digitale vrienden en volgers benaderen met evenveel liefde en compassie als onze vrienden in de echte wereld.