We moeten stoppen met diva’s wegzetten als bitches

De term ‘diva’ roept vrijwel direct een stereotype beeld op van een vrouw dat bijna altijd negatief is. Dolly, vaak de ultieme countrymuziek diva genoemd, weigert dat label te dragen. Logisch ook. Een diva staat gelijk aan een verwend nest waarbij talent op de tweede plek komt, na egoïsme en een hang naar drama.

Historisch gezien is de term diva een benaming voor een vrouwelijke operazanger. De herkomst van het woord stamt uit het Latijn en betekent letterlijk ‘godin’. De eerste vrouw die bekend stond als ‘diva’ was de Italiaanse stille film actrice Lyda Borelli, een prachtige verschijning wiens look in de jaren 1910 massaal werd gekopieerd door Italiaanse tieners.

De term werd lange tijd gebruikt voor vrouwelijke beroemdheden, soms vrouwelijke acteurs, maar vaker zangers, met een zeker temperament. Diva impliceert in die zin een bepaalde mate van vrouwelijke arrogantie. Het is veelzeggend dat er (net als bij het woord ‘slet’) voor mannen geen vergelijkbare en net zo krachtige term bestaat.

Parton mag haar gedrag zelf dan misschien niet als diva-achtig omschrijven – en het is het dan ook vrijwel nooit – maar dat doet er voor de publieke mening vaak niet toe. Dat ze is opgegroeid op het straatarme platteland van Tennessee, of dat ze al decennia deel uitmaakt van de popcultuur maakte niet meer uit – wat werd opgemerkt is haar peroxide blonde haar en haar scherpe tong.

Kijk: Deze moeder en dochter runnen samen een miljoenenbedrijf in erotische e-boeken

Dat je altijd hard hebt gewerkt en netjes bent opgevoed betekent dus niet dat je geen diva meer gevonden kan worden. Kijk maar naar Parton, die vanuit het niets een imperium opbouwde en naar wie zelfs een pretpark vernoemd werd, of naar Barbra Streisand, een Joods meisje uit de arbeidersklasse in de Bronx die één van de best verkopende artiesten aller tijden werd. Word je eenmaal als diva gezien dan wordt dat verleden al gauw vergeten. Rihanna – een immigrant uit Barbados met een drugsverslaafde vader– wordt vaak niet op dezelfde manier beoordeeld als een man met een vergelijkbaar succesvol levensverhaal.

Beyoncé probeerde de term diva opnieuw op te eisen met de songtekst “diva is a female version of a hustler” op haar album I Am… Sasha Fierce uit 2008. De hoofdredacteur van FACT magazine Al Horner zag dat als een kantelpunt in de perceptie van de diva. “Het was geen moment van zelfkritiek, maar van zelfliefde,” vertelt hij. “De verandering was duidelijk merkbaar.”

De publieke mening gaat vaak meer om perceptie dan realiteit, dus wanneer we publieke figuren als Streisand of Rihanna beoordelen, gaat het minder om hoe ze zich echt gedragen, en meer om het persona dat er om hun heen is gecreëerd. Heeft Babs echt haar hond laten clonen? En eist Rih echt overal waar ze gaat een privédansvloer? Draaide Mariah Carey “ Fantasy” tijdens haar bevalling, zodat haar pasgeborene meteen naar de klanken van haar stem kon luisteren? Wellicht. Maar we kloppen de verhalen over wandbestrijkende zelfportretten, perzikkleurig toiletpapier en riders met witte kittens ook maar wat graag op. Het is ergens vermakelijk om vrouwen te zien die hard gewerkt hebben voor hun macht en geld, en zich het daarna kunnen permitteren om zich op een dwarse manier te gedragen.

“Voor fans van iemand als Mariah Carey is haar divastatus een groot onderdeel van haar mythologie – iets om te vieren,” legt Horner uit. “In een entertainmentwereld die wordt gedomineerd door mannen, zijn er vrouwen met een gemengde achtergrond, die krankzinnige eisen stellen en dat kunnen maken, simpelweg omdat hun talent zo groot is. Ik denk dat voor een hoop fans dit een manifestatie is van hun kracht; deze vrouwen vertikken het om hun mond te houden, ‘hun plek te kennen’, of alleen te lachen en mooi te zijn.”

Er zijn door de jaren heen talloze bekende vrouwen die het label diva opgeplakt hebben gekregen, waaronder zangeressen als Aretha Franklin en Patti Lupone. En de diva’s uit de jaren zeventig – Donna Summer, Cher, Grace Jones, en Parton zelf. Streisand wordt vaak gezien als de ultieme diva van de tweede helft van de 20e eeuw, met haar lage stem en de eis altijd gefotografeerd te worden van haar “goede kant”. Madonna was ook nooit bang om haar grote persoonlijkheid te laten zien, en had een garderobe die daarbij matchte. Ze merkte ooit op: “Ik vond altijd al dat ik behandeld zou moeten worden als een ster.” Je hoeft maar vluchtig de backstage documentaire docMadonna: Truth or Dare te bekijken om te beseffen dat ze die opmerking serieus neemt.

In modern taalgebruik zou het woord ‘extra’ misschien de juiste omschrijving zijn voor de esthetiek van een diva. Wapperende nepwimpers, babyroze bontstola’s, oranje tulbanden met matchende kaftans, met edelstenen bezaaide crop tops; je zou misschien denken dat dat outfits zijn uit het programma Drag Race, maar het zijn allemaal items gedragen door vrouwen als Streisand, Madonna, Beyoncé en Parton.

“Het is maar goed dat ik als meisje geboren ben, anders was ik een dragqueen geweest,” zei Parton ooit. Daar heeft ze een punt: de diva is vaak zo ultravrouwelijk dat ze een inspiratie is voor veel dragqueens. Streisand stond bekend om haar matchende luipaardprintoutfits en ultralange nagels; Parton om haar glinsterende kleding en collectie blonde pruiken. Zsa Zsa Gabor, de parttime actrice en fulltime socialite van klassiek Hollywood, ging gehuld in golvende stoffen, gedrapeerd in overvloedige diamanten. Zoals Telegraphjournalist Bethan Holt over haar schreef: Zsa Zsa zou “een geschenk zijn geweest in de eeuw van Instagram.”

Rihanna’s volledig transparante, met Swarovski-stenen bezaaide Adam Selman japon uit 2014, compleet met retro hoofddeksel, personifieerde de typische diva. Maar haar hilarische gewoonte om sociale gelegenheden te verlaten met een wijnglas in haar hand is misschien het ultieme bewijs van haar diva status – vooral omdat ze overduidelijk haar eigen glaswerk kan veroorloven.

Het woord diva reclaimen kan nog lastig zijn; het is nog steeds een populaire benaming voor een verwende bitchy vrouw. Het publiek heeft blijkbaar een hekel aan beroemdheden die niet welwillend overkomen, vooral als die beroemdheid een krachtige vrouw is. Maar is het ergens juist niet radicaal van een diva dat ze weigert om altijd tegemoetkomend, smaakvol, of beleefd te zijn?

De oorspronkelijke betekenis van diva was ‘godin’, en daar zit een kern van waarheid in: deze vrouwen zijn niet zoals de rest van ons, en dat is iets positiefs.

“Ik denk dat er een bepaald kantelpunt heeft plaatsgevonden, waarna de term in popcultuur niet meer een negatief label was, maar het een gepolitiseerde term werd,” legt Horner uit. Woedeaanvallen, vulgariteit en baden in puur gouden badkuipen terzijde, houden we van diva’s omdat ze hun eigen regels bepalen. En ze accepteren die van niemand anders.