Door mijn werk als begrafenisondernemer leerde ik van het leven te houden

Caleb Wilde komt uit een lange reeks van begrafenisondernemers. Hij behoort tot de zesde generatie die bij het mortuarium van de familie in Pennsylvania werkt, en ging er op zijn zestiende aan de slag. Na er een jaar fulltime te hebben gewerkt, bereikte hij zijn breekpunt en raakte hij heel depressief. In zijn nieuwe autobiografie, Confessions of a Funeral Director: How the Business of Death Saved My Life, vertelt Wilde hoe zijn perspectief op de sterfelijkheid van de mens veranderde, en hoe hij uiteindelijk voldoening vond in zijn werk als begrafenisondernemer. In het boek vertelt Wilde over zijn ervaringen met gedenkwaardige begrafenissen, waardoor hij uiteindelijk 'de spiritualiteit van de dood" wist te omarmen. Vorige week sprak ik hem via Skype over zijn autobiografie. We praatten over zijn evoluerende, religieuze ideeën als seminarist die in de overledenenzorg werkt, wat het betekent om 'positief over de dood' te zijn, en waarom hij een hekel heeft aan het zinnetje "het maakt allemaal onderdeel uit van Gods plan."

VICE: In het boek beschrijf je dat je aanvankelijk nogal overwerkt raakte door dit beroep. Hoe lang duurde het voordat je je zo ging voelen?
Caleb Wilde: Het begon eigenlijk op school. Toen had ik al de nodige twijfels over mijn toekomstige carrière. Ik kon niet goed omgaan met tragische sterfgevallen of overleden kinderen. Ik denk dat veel begrafenisondernemers daar moeite mee hebben, zeker op jongere leeftijd. Het duurde een tijdje voordat ik doorhad dat ik depressief werd. Ik dacht steeds vaker aan zelfmoord. Het duurde een jaar voordat ik me realiseerde dat ik een burn-out had. Ik moest echt wat aan mijn perspectief doen, anders had ik dit werk niet vol kunnen houden. Was er een incident waardoor je besefte hoe neerslachtig je eigenlijk werd?
Er was een auto-ongeluk waarbij vier mensen overleden, waaronder twee kinderen. Ik moest bepalen of de kinderen nog wel 'aanschouwbaar' waren. Dat betekent dat je de lijkenzakken open moet ritsen, en hun lichamen en gezichten moet bekijken. Daar kwamen toen ook nog de spanningen binnen de familie van de slachtoffers bij kijken, er hadden zich namelijk twee kampen gevormd. Eén kant van de familie was christelijk, de andere kant was ongelovig. De ouders waren gescheiden en ze hadden net twee kinderen verloren, dus de emoties liepen hoog op. Er werden wat dingen gezegd waardoor we besloten de politie in te schakelen. Uiteindelijk ben ik door de stress flauwgevallen, en de politieagent die daarbij was heeft een ambulance gebeld. Ik had een burn-out en een depressie, en daarbovenop heel veel stress. Dan ontstaan er psychosomatische effecten, waardoor je lichaam zich niet naar behoren gedraagt. Dat was het moment waardoor alles op zijn plek viel, ik wist dat er iets moest veranderen. De ondertitel van het boek is How the Business of Death Saved My Life . Je was eerst negatief over de dood, nu ben je er positief over. Wat betekent dat eigenlijk?
Het negatieve narratief rond de dood is het idee dat er helemaal geen sprake is van verlossing, of het idee dat de dood compleet onnodig is. Ikzelf voel me meer aangetrokken tot de term 'spiritualiteit van de dood', maar ik vind het ook geen probleem om de term 'positief' te gebruiken. Voor mij draait het erom dat je een bepaalde noodzakelijkheid in de dood ziet, maar ook een zekere schoonheid. Kun je meer uitleggen over die 'spiritualiteit'? Ik ben atheïst, dus ik heb daar persoonlijk weinig ervaring mee. Hoe vind jij spirituele voldoening in je werk?
Ik geef er de voorkeur aan om spiritualiteit in een bredere context te zetten, in plaats van het alleen maar aan de ziel te verbinden. Religie hoeft daar helemaal geen deel van uit te maken. Als ik het over de 'spiritualiteit van de dood' heb, bedoel ik dat de dood het leven juist kan verlevendigen. Het kan de dagen die wij op deze aarde hebben doen opleven, en helpt ons betekenis te geven aan onze beperkingen. De dood kan je aanzetten tot dingen als bezinning, meditatie, het creëren van een gemeenschapsgevoel en een individuele identiteit. Ik probeer deze termen zo neutraal mogelijk te gebruiken, al brengen ze wel een bepaalde religieuze connotatie met zich mee. Ik denk dat we, als we onze sterfelijkheid leren accepteren, die dingen meer leren omarmen. In het boek vertel je dat je er niet helemaal zeker van bent of het idee wat veel mensen van de hemel hebben wel klopt. Tegelijkertijd ben je een seminarist (een student die tot geestelijke wordt opgeleid). Was er een specifiek sterfgeval waardoor jouw beeld daarover in twijfel getrokken werd?
Het was eigenlijk een opeenhoping van dingen – de manieren waarop wij ons beeld van de hemel gebruiken, zeker om onze sterfelijkheid te kunnen ontkennen. Als ik zou moeten kiezen, ben ik eigenlijk meer een agnost. Ik vind het prima om toe te geven dat ik het gewoon niet weet, en ik voel me comfortabel in die stilte. Ik ben niet bereid om hardop uit te spreken dat de hemel wel of niet bestaat. Wel kan ik zeggen dat de meeste mensen de term misbruiken. Zelfs als jong kind… ik ben opgegroeid in een evangelistische familie. Ik zag hoe de hemel gebruikt werkt om mensen te 'redden'. Het werd als een soort lokmiddel gebruikt, zodat mensen zich bij het christendom aan zouden sluiten. Ik zette daar als kind al de nodige vraagtekens bij. Predikanten gebruiken het om mensen te kalmeren, en ik had altijd al het idee dat het specifiek gebruikt werd om de betekenis die de dood met zich mee kan brengen onder het tapijt te vegen. Ik denk dat het moeilijker wordt om je leven in de tegenwoordige tijd betekenis te geven als je altijd maar op de toekomst gefixeerd ben. Zou je zeggen dat de meeste christelijke ideeën over het hiernamaals ook in de 'negatief over de dood'-categorie vallen?
Ja, ik denk van wel. Omdat die denkbeelden mensen weghouden bij de lessen die de dood met zich meebrengt. Zou je zeggen dat een strenge, christelijke opvoeding het moeilijker maakt om een positieve blik op het leven en de dood te hebben?
Ja, zeker. Veel religieuze stromingen leren ons dat "de tol van onze zonden de dood is." Als je gelooft dat de dood een straf is, dan heerst er een bepaalde schaamte rondom de dood. En als je er dus vanuit gaat dat de dood iets slechts is, ga je er ook helemaal niets positiefs in vinden. Dat was een van de dingen waar ik mezelf overheen moest zien te zetten, om mijn perspectief op de dood bij te stellen. Identificeer jij je nog als christen?
Dat vind ik een lastige vraag. Ik wil eigenlijk niet geassocieerd worden met de manier waarop Amerikaanse christenen zichzelf tegenwoordig presenteren. Vroeger leek de kern van het christendom om de armen, de verstotenen en verwaarloosden te draaien. Daar kan ik mezelf nog steeds in vinden. Dus ja, ik wil empathie blijven tonen naar de hulpbehoevenden, maar ik identificeer me niet met evangelische christenen, en de meeste andere stromingen binnen het christendom. Je benoemt dat het lullig is om de familie van een kind dat overleden is aan een overdosis – of überhaupt iemand die overleden is aan een overdosis – te vertellen dat het 'allemaal deel uitmaakt van Gods plan'. Kun je uitleggen wat je zo vervelend vindt aan dit cliché?
Het lijkt alsof dat soort dingen nog het vaakst op de meest tragische begrafenissen worden gezegd. Dat cliché is… ik zou bijna zeggen dat het een aanval is. Omdat je te maken krijgt met iets – en ik probeer heel voorzichtig te zijn met mijn woordkeuze – dat zo enorm gewelddadig is. Heel vaak tegen je wil in. Die traumatische gevolgen kunnen hetzelfde effect op iemand hebben als lichamelijk of seksueel geweld. Als de ouders van een overleden kind verteld wordt dat het allemaal deel uitmaakt van Gods plan, kan dat het – geloof het of niet – hele wereldbeeld van die ouders naar de maan helpen. Waarschijnlijk heb je wel vaker te maker gehad met dat soort zogenaamd troostende woorden. Kun je wat tips geven over welke thema's we beter niet aan kunnen snijden?
Ik denk dat we ons comfortabeler moeten leren voelen in de stilte. Als we manieren willen vinden om nabestaanden bij te staan en hen ruimte willen geven om te praten of dingen te delen, moeten we vrede leren hebben met onze eigen stilte. We moeten niet altijd overal antwoord op willen hebben. Stilte maakt zo'n groot deel uit van de dood, en de dood brengt heel veel onbeantwoordbare vragen met zich mee. Als wij onszelf dan neerzetten als de imperialisten die alles weer op orde moeten krijgen, richten we alleen maar schade aan in die chaos die juist moet plaatsvinden.