Waarom de formule achter Blue Monday klinkklare onzin is

Blue Monday: meestal valt die op de derde maandag van januari, en volgens een bijzonder ingewikkelde wetenschappelijke formule is het de meest depressieve dag van het jaar. Als je erover nadenkt, klinkt het ook best logisch: kerst is voorbij en het weer is klote. Iedereen is blut en heeft een chronische kater. Het enige waar je naar uit kunt kijken is Valentijnsdag – al maakt dat sommigen nog depressiever.

Toch is het idee dat je wiskundig gezien verdrietiger zou zijn dan normaal, gebaseerd op niet veel meer dan het feit dat het gewoon logisch klinkt.

Het idee 'Blue Monday' verscheen in 2005 voor het eerst in een perspublicatie van Sky Travel, verzonnen door het pr-team. Al snel werd het opgepikt door verschillende media in het Verenigd Koninkrijk en sindsdien wordt het elke januari steevast uitgemolken. In de afgelopen twaalf jaar wist het concept ook de Atlantische Oceaan over te steken, en tegenwoordig wordt er door zowel Amerikaanse als Europese media over bericht. Maar waar is Blue Monday, buiten een bedrijf dat meer vakanties probeerde te verkopen, nou eigenlijk op gebaseerd?

Omdat het een perspublicatie is, wil dat niet gelijk zeggen dat de wiskunde die erachter zit een en al onzin is. Voor de mensen die er vluchtig naar kijken, zou het best wel eens kunnen kloppen – deels omdat het wordt ondersteund door geleerde Cliff Arnall van Cardiff University, en deels omdat het er ingewikkeld uitziet.

Tt = reistijd; D = vertraging; C = tijd die besteed wordt aan culturele activiteiten; R = tijd waarin gerelaxed wordt; ZZ = tijd waarin er wordt geslapen; St = tijd waarin mensen gestrest zijn; P = tijd waarin wordt ingepakt; Pr = tijd waarin wordt voorbereid.

Ik vroeg mijn oude huisgenoot en vriend Matthew, die zich bij een groot, financieel bedrijf de hele dag bezighoudt met lastige cijfertjes, om deze rekensom aan me uit te leggen. Matthew heeft economie gestudeerd aan de universiteit en je kan hem altijd blij maken met een goede formule. Wat dat betreft sta ik lijnrecht tegenover hem. Ik kraamde ooit uit dat vier vermenigvuldigd met zes zeventig is. Echt, het zweet breekt me al uit als ik alleen al aan wiskunde denk.

Meteen begonnen de problemen. "Om te beginnen zou 'ZZ' in wiskundige taal eigenlijk 'Z vermenigvuldigd met Z' betekenen, en dan zou het geschreven moeten worden als Z2," zegt Matthew. "Hier gebruiken ze het om iets te definiëren: de tijd waarin er geslapen wordt. Ik begrijp dat ZZ grappig klinkt, aangezien snurken zo ook vaak wordt aangeduid, maar dit soort misbruik doet me ernstig twijfelen aan hoezeer de toewijding is aan pure, echte wiskunde."

Terug naar die echte wiskunde. Het eerste onderdeel van de formule kijkt naar hoeveel tijd er wordt besteed aan het doen van leuke dingen (slapen, relaxen) tegenover tijd die wordt besteed aan slechte dingen (gestrest zijn, reistijd). Dus als je meer tijd besteedt aan leuke dingen, krijg je een hogere ratio en zit je dichter bij 400, waar de formule om lijkt te draaien. Wanneer je 400 scoort, ben je dus ultiem gelukkig.

"Het probleem is dat de hele formule niet meer klopt door het tweede gedeelte, waarin een berekening wordt toegevoegd die iets zegt over inpaktijd maal voorbereidingstijd, waar dat ook over moge gaan," legt Matthew uit. "Stel je voor dat uit het eerste deel het getal '2' komt. Met andere woorden, je besteedt twee keer zo veel tijd aan leuke dingen als aan slechte dingen. En je hebt ook twintig uur besteed aan inpakken en voorbereiden. In totaal is dat 2 + (20 x 20) = 402. Maar wat als je twee keer zoveel tijd besteedt aan slechte dingen en nog steeds twintig uur inpakt en twintig uur voorbereidt? In totaal is dat 0,5 + (20 x 20) = 400.5. Ondanks alle shit en je gestreste leven ben je volgens de formule nog steeds heel blij, en dat allemaal dankzij het inpakken van je tassen."

Als we deze logica zouden volgen, zou je met één uurtje slaap net zo gelukkig zijn als met acht uur slaap. Als je er tenminste vanuit gaat dat je die overige zeven uur bezig bent met het inpakken van koffers. Klinkt allesbehalve logisch.

"Vooral die tweede formule slaat helemaal nergens op," vervolgt Matthew. "Hoe kun je het weer nou optellen bij je netto schuld, bijvoorbeeld? Het ene meten we in windsnelheden, het andere in keiharde euro's. Dat is hetzelfde als je sportprestaties meten aan de kleur van een appel." Conclusie van dit verhaal: de formule waarmee de meest depressieve dag van het jaar wordt berekend, slaat werkelijk nergens op. Hoe zit het dan met de academicus die 'm heeft bedacht?

Kort nadat het idee van Blue Monday ontstond, onthulde een artikel in The Guardian dat het bedrijf achter het concept heel veel academici had benaderd en hen geld had aangeboden om hun naam eraan te verbinden. Uiteindelijk werd het onderzoek verbonden aan Cliff Carnal, die werkzaam was voor de universiteit van Cardiff. Nadat de grote mediaplatforms het verhaal hadden opgepikt, werd er een correctie onder dit artikel geplaatst waarin vermeld werd in hoeverre de universiteit iets te maken had met de ophef rondom Blue Monday: "De universiteit van Cardiff heeft ons erop gewezen dat Cliff Arnall als parttime hulplesdocent werkzaam was, en al sinds februari geen les meer geeft op de universiteit."

Sindsdien is Blue Monday niks meer dan clickbait ( 'Zeven manieren om iets tegen Blue Monday te doen!') en her en der aanleiding voor een geinige tweet. Maar vaak wordt vergeten dat Blue Monday meer is dan wat onschuldige gein. MIND, een Britse liefdadigheidsinstelling voor de geestelijk gezondheid, heeft de afgelopen elf jaar zijn best gedaan om vooral niet met Blue Monday te worden geassocieerd. De organisatie vreest namelijk dat Blue Monday in het ergste geval bijdraagt aan het bagatelliseren van een serieuze, mentale aandoening, waar jaarlijks een kwart van de Britse bevolking mee te maken krijgt.

"Blue Monday draagt bij aan een verkeerd beeld van depressies en versimpelt een ziekte die levensbedreigend kan zijn. In het Verenigd Koninkrijk heeft een op de zes mensen in zijn of haar leven last van depressies," legt Stephen Buckley van MIND uit. Volgens de Nederlandse Depressie Vereniging krijgt een op de vijf Nederlanders in zijn of haar leven last van een depressie. Dit jaar heeft de Britse tak van MIND echter besloten om Blue Monday in hun voordeel te gebruiken. Ze hopen door middel van de hashtag #BlueAnyday mensen te bereiken die worstelen met angsten of depressies.

"We willen mensen eraan herinneren dat je een depressie op ieder moment toe kan slaan en dat we mensen het hele jaar door kunnen helpen. Natuurlijk zijn er bepaalde momenten in het jaar waarop mensen verdrietiger zijn, bijvoorbeeld door financiële post-kerstperikelen, mislukte goede voornemens, slecht weer of minder zonlicht. Maar een depressie overkomt je niet eventjes binnen een dag," vertelt Buckley. "Een depressie kan slopend zijn, waardoor er een kans is dat je minder goed slaapt, je geen toekomstplannen meer voor je ziet, je weinig verbintenis voelt met andere mensen en je last hebt van suïcidale gedachten."

Het is goed om daaraan te denken als je de '10 manieren om je door de Blue Monday te helpen'-lijstjes, tweets en facebookposts scrolt. Depressie gaat om veel meer dan willekeurige formules, blut zijn na de feestdagen of je op een druilerige maandag niet zo lekker voelen.

Zowel MIND als de Depressie Vereniging gebruiken Blue Monday om ons eraan te herinneren dat depressie een echt probleem is, dat we niet moeten negeren. Nathalie Kelderman, directeur van de Depressie Vereniging, legt in een persbericht uit : "Veel mensen drukken in eerste instantie gevoelens van somberheid weg. Maar het is beter om deze gevoelens te accepteren en te omarmen. Je verzetten is net als het onder water proberen te duwen van een bal. Dat lukt niet – sterker nog, de bal komt alleen maar harder terug."

In plaats van het te negeren kunnen we Blue Monday als troef inzetten om iemand een hart onder de riem te steken. Stuur je neerslachtige vriendin een berichtje waarin je vraagt of ze behoefte heeft om eens wat af te spreken. Pak je telefoon en bel je neef waarvan je weet dat hij het moeilijk heeft. En laat je door Blue Monday vooral niet overhalen om een vakantie te boeken. Wacht dan in ieder geval tot dinsdag, gewoon uit principe.

Op https://mindblue.nl// kun je terecht voor tips om van je sombere bui af te komen.