​De Vlaamse miljardair en zijn wereldreddende missie om wittere wolken te maken

Onder leiding van de Belgische miljardair Armand Neukermans werkt een team van gepensioneerde wetenschappers – van tussen de 60 en 79 jaar oud – in een lab in Silicon Valley aan een machine die een van onze grootste problemen moet gaan oplossen. Zij noemen het de 'wolkenwitter', ontworpen om de planeet af te koelen.

De machine gaat dit jaar al getest worden.

Het team van chemici, natuurkundigen en ingenieurs werken al zeven jaar vier namiddagen per week in het lab van het Marine Cloud Brightening Project aan een sproeier waarmee zeewater, verdeeld in piepkleine druppeltjes, de lucht kan worden ingespoten om op te stijgen tot in de wolken. Omdat dit water ervoor zorgt dat de wolken een hogere dichtheid krijgen, zullen ze er witter uit gaan zien dan natuurlijke wolken.

Doordat de wolken witter worden, zullen ze ook een groter weerkaatsingsvermogen (albedo) krijgen. Meer van het zonlicht kaatst dan terug de ruimte in, zodat minder warmte de aarde bereikt. Zo zal de opwarming van de aarde kunnen worden tegengegaan.

Het is een vreemd gegeven dat bejaarde mannen ergens in een keldertje de wereldproblematiek aan het oplossen zijn. Ze krijgen er niet eens voor betaald. En toch zou het overgaan tot Cloud Brightening al snel een internationale onderneming zijn. Om de wereld met dit idee aanmerkelijk af te koelen, zijn er duizenden onbemande schepen met wolkenmakers nodig. Niet bepaald de gemiddelde bezigheidstherapie voor ouderen dus.

Dat uitgerekend Neukermans het heeft gemunt op wolken is op het eerste gezicht ook niet zo voor de hand liggend. In 1964 reisde hij als vers afgestudeerd student uit Leuven naar Silicon Valley voor een tweede studie aan de Universiteit van Stanford. Silicon Valley was bijlange na niet wat het nu is. Landbouw was er toen de belangrijkste inkomstenbron, en de moeder van Mark Zuckerberg was nog een kind. Toch bleef hij plakken.

Ergens tussen de appelgaarden was Hewlett Packard er al wel. En daar zou hij jarenlang meehelpen aan de ontwikkeling van inktpatronen voor vroege laserprinters. Zo leerde hij veel over het gedrag van kleine druppeltjes – kennis die hij nu inzet voor ontwikkeling van de wolkenwitmachine. Wat daarbij ook helpt, is dat hij in 2000 zijn start-up in scantechnologie verkocht aan een Canadees bedrijf voor drie miljard dollar, en nu zijn aanzienlijke fortuin in het project kan stoppen.

Neukermans streeft ernaar dit jaar nog kleinschalige tests uit te voeren. Het gaat om een serie kleinschalige experimenten dat onder toezicht van de Universiteit in Washington zal gebeuren. Door een bepaalde hoeveelheid deeltjes in de atmosfeer te injecteren, kan de impact precies gemonitord worden. Nu treed afkoeling al op als gevolg van industrie. Zwavelvervuiling in China maskeert regionaal opwarming die elders wel meetbaar is. Het feit dat wij nog geen enkele kennis hebben hoe dit verkoelende gerichter kan worden toegpast is volgens Neukermans een gemiste kans.

Er is volgens hem goede reden om naar alternatieve oplossingen zoals een wolkenwitter te zoeken. De verwachting is dat rond 2040 de totale hoeveelheid CO2 in de atmosfeer zal hebben gezorgd voor een opwarming van 2 graden Celsius. De kans is nihil dat we de opwarming voor die tijd weten te stoppen. Donald Johnson, de secretaris-generaal van het OECD, schreef in 2013: "van nature ben ik geen pessimist, maar het vergt meer optimisme dan ik in mij heb om te geloven dat we een opwarming van meer dan 2 graden nog kunnen voorkomen." Vrijwel alle klimaatmodellen na de klimaattop in Parijs laten een overschrijding zien van de 'veilige' 2-gradengrens.

Uit een studie in Nature blijkt dat Cloud Brightening op 25 tot 50 procent van de oceaan toe te passen is en het in het beste geval opwarming kan neutraliseren, zelfs al verdubbelt het huidige CO2-niveau.

Ondanks deze grote potentie, is er geen precedent van een experiment zoals Neukermans het wil uitvoeren en veel wetenschappers verzetten zich tegen het fenomeen geo-engineering, het op grote schaal ingrijpen in het klimaatsysteem om de effecten van opwarming tegen te gaan.

Tegenstanders wijzen op de onvoorziene gevolgen. Wolken zijn een van de slechts begrepen meteorologische fenomenen en het beïnvloeden ervan kan nauwelijks op een wetenschappelijk verantwoorde manier. Wiskundige klimaatmodellen (GCM) suggereren dat de technologie tot verkoeling leidt, maar een neveneffect is verminderde neerslag. En dat kan zomaar eens aan de andere kant van de wereld zijn. Zo is de voorspelling dat verkoelende wolken voor de kust van Californië, om bijvoorbeeld het Redwood Forest te redden van droogte, juist zal leiden tot ernstige droogte in de Amazone.

John Lantham, de geestesvader van Marine Cloud Brightening, zei tegen The Economist dat die uitkomst het einde zou betekenen van het project.

Naomi Klein, van het klimaatboek This Changes Everything, en een zeer belangrijke stem in de milieubeweging noemt geo-engineering "het tragische slot van een eeuwen durend maakbaarheidssprookje." De ontelbare variabelen van het klimaatsysteem zijn volgens haar te groot voor de mens om te begrijpen. Een goed punt.

Maar Neukermans maakt deel uit van de groep geo-engineers – vaak wetenschappers met pensioen, want die hebben er minder last van als collega's ze met de nek aankijken – die technologie zien als meest realistische uitweg voor het klimaatprobleem. Realistischer dan de pogingen om uitstoot tot een nulpunt te brengen.

Cloud Bleaching is in de ogen van Neukermans en zijn collega's een soort verzekering voor het geval dat we collectief falen in onze pogingen de opwarming tijdig te stoppen. Tegen de lokale krant, de San Jose Mercury News, zei een hij dat "het prachtig zou zijn als de technologie zou werken. Maar dat het nog mooier zou zijn als we het nooit in hoeven zetten."

Mocht opwarming toch uit de hand lopen, dan zal het in elk geval een mooi gegeven zijn dat we collectief gered moeten worden door een groepje bejaarde doe-het-zelvers in een kelder.