Niemand weet of katten dom of slim zijn

Voor wat het de wetenschap betreft is het totaal onduidelijk of katten nou eigenlijk intelligente dieren zijn. Hou je schuimbek nog even in, ik hou van katten en heb altijd al een kat gehad, dus ik probeer hier geen punt te maken over de superieuriteit van honden of wat dan ook. Het blijkt alleen dat katten totaal geen zin hebben in al die domme experimenten die mensen met ze willen uitvoeren.

Vorige week las ik een aantal blogs die geschreven waren naar aanleiding van het uitkomen van het boek Citizen Canine: Our Relationship With Cats and Dogs van David Grimm. De journalist en online redacteur van toonaangevend wetenschappelijk journal Science geeft in het boek de stand van zaken op het gebied van wetenschappelijk onderzoek naar de twee populairste huisdieren op aarde. Voor honden bleek dat geen probleem, maar voor katten was dat een heel ander verhaal: er bleek vrijwel géén onderzoek gedaan te zijn naar de cognitite van het meest gehouden huisdier op aarde. Grimm werd zelfs door de meeste onderzoekers uitgelachen toen hij ernaar vroeg. "We hebben één onderzoek met katten gedaan - en dat was meer dan genoeg!"

Bovenstaande quote kwam van Adam Miklosi, een wereldbefaamde Hongaarse expert op het gebied van dierencognitie - en één van de weinige onderzoekers die wel eens katten vrijwillig heeft onderzocht. Miklosi was eind jaren negentig de eerste die experimenteel vaststelde dat sommige dieren een theory of mind hebben, oftewel dat ze op een bepaald niveau begrijpen wat andere dieren denken of bedoelen.

Het experiment bestond uit twee bakken, eentje mét eten en eentje zonder eten. Een vrijwilliger wijst vervolgens op één van de bakken, waarna een dier het goeie bakje moet uitzoeken. De test lijkt simpel, maar chimpanzees, onze dichtsbijzijnde apenneven, begrijpen er geen snars van. Honden zijn er daarentegen weer supergoed in. En katten? Van de 26 katten die Miklosi in zijn lab testte vielen er eerst zeven uit omdat ze er geen zin in hadden, maar de rest deed het bijna even goed als honden - wat bewijst dat katten tenminste deels andere dieren begrijpen. Of dat ze slim maakt is een andere vraag.

Op de Wikipedia-pagina over kattenintelligentie blijft het oordeel ook uit. Volgens de geciteerde onderzoeken kunnen katten bepaalde dingen niet die slimme dieren wel kunnen, maar andere dingen weer wel. Zo lijken ze maar een matig gevoel van 'object permanence' te hebben - het begrijpen dat iets nog steeds bestaat als het aan hun gezicht onttrokken wordt. Volgens een onderzoek uit 1994 kunnen katten alleen onthouden wat ze direct zien. Dus als een ding verstopt wordt achter iets anders, dan gaan ze er wel achter kijken, maar stel dat ding is vanaf daar verplaatst zonder dat de kat dat zag, dan kunnen ze dat niet bevatten. Honden lijken dit echter wel te begrijpen.

Verder deed de Amerikaanse gedragspsycholoog Edward Thorndike voor zijn boek Animal Intelligence uit 1911 onderzoek naar het vermogen van katten om nieuwe dingen te leren. Hij was fervent aanhanger van operante conditionering, een leertechniek waarbij gedrag versterkt of bestraft wordt, al naar gelang het gedrag gewenst is of niet. Hij sloot katten op in een doos die geopend kon worden door aan een touwtje te trekken, waarna ze een beloning kregen. De katten waren meestal "per ongeluk succesvol," en onthielden meestal niet wat de goede oplossing was als ze het nogmaals moesten doen, wat Thorndike deed concluderen dat katten oorzaak-gevolg-relaties anders begrijpen dan mensen. Een andere interpretatie zou kunnen zijn dat de katten gewoon geen zin hadden in zijn stomme experimentje.

Het toekennen van intelligentie aan dieren is altijd al een raar iets geweest. Sommige dieren zijn naar sommige maatstaven ontzettend intelligent, terwijl ze andere dingen compleet niet kunnen. Dat kan aan verschrikkelijk veel redenen liggen, maar vooral aan dat we dieren proberen te meten in vergelijking met ons. Stel haaien waren de dominante soort geweest en ze hadden experimenten op ons uitgevoerd, dan hadden ze waarschijnlijk geconcludeerd dat we megadom zijn omdat we geen elektrische impulsen kunnen voelen. Ik denk dat hetzelfde geldt voor katten. Ze zijn ongetwijfeld op heel veel manieren slim, maar om dat te meten moeten ze zich 'menselijk' gedragen, en dat doen ze niet, want het zijn katten. Dus.

Ps. Omdat het vrijdag is, hier een flimpje van een man die Yuri Kuklachev heet en een kattencircus heeft: