Straatvraag: waar ligt de grens van vrijheid van meningsuiting?

Gisteren besliste de rechtbank dat Geert Wilders schuldig is aan groepsbelediging en het aanzetten tot discriminatie. Hij stond voor de rechter vanwege de beruchte " minder Marokkanen"-speech die hij gaf op de avond na de gemeenteraadsverkiezingen in 2014. Hoewel Wilders schuldig werd bevonden, kreeg hij geen straf. De rechter oordeelde dat Wilders, die met zijn PVV lijkt af te stevenen op een overwinning bij de Tweede Kamerverkiezingen van volgend jaar, met de veroordeling zelf al genoeg is gestraft.

De rechter mag zijn uitspraak nu dan wel hebben gedaan, maar dat betekent niet dat de discussie over de grenzen van de vrijheid van meningsuiting voorbij is. Wilders gaf meteen al aan in hoger beroep te gaan tegen de uitspraak, en ook buiten de rechtszaal gaat de discussie door. We vroegen een aantal jongeren in Amsterdam-West hoe zij over dit onderwerp denken.

VICE: Vind je dat iemand het recht heeft om jou te beledigen?
Samantha: Ja, dat vind ik wel, omdat ik denk dat iedereen recht heeft op zijn eigen mening. Maar ik vind het niet leuk om zelf te horen, natuurlijk.

Wanneer denk je dat een mening of een belediging strafbaar zou moeten zijn?
Ik vind niet dat een mening strafbaar zou moeten zijn, maar er is wel een grens.
Die grens is alleen heel moeilijk te bepalen, omdat het zo'n persoonlijke kwestie is. Wat voor de ene persoon heel beledigend is, is voor iemand anders oké. Ik vind dat we best met z'n allen wat aardiger voor elkaar kunnen zijn, maar tegenwoordig is dat totaal niet meer zo. Vind je dat dingen die mensen online zeggen net zo serieus genomen moeten worden als dingen die men zegt in het echte leven?
Eigenlijk vind ik dat je juist meer rekening zou moeten houden met wat je online zegt dan in het echt. Het is wel iets wat de hele wereld meteen kan lezen; niet alleen de mensen in de directe omgeving waarin je iets zegt. Ik denk wel meer na over wat ik online zeg, dan wanneer ik met mijn vrienden ben. Zij kennen mij en weten hoe ik het bedoel.

VICE: Vind je dat iemand het recht heeft om jou te beledigen?
Yaïr: Ja, dat vind ik wel. Het is vrijheid van meningsuiting.

Wanneer denk je dat een mening of een belediging strafbaar zou moeten zijn?
Niet. Alleen als het een doodsbedreiging is, dan kan je naar de rechter stappen en kan het daar opgelost worden. Ik vind de vrijheid van meningsuiting een van de belangrijkste punten in de grondwet. Ik wou dat het hier was als in Amerika, waar je het eerste amendement hebt. We leven in een democratie, en als er geen totale vrijheid van meningsuiting is, leef je niet meer in een democratie. Zo denk ik erover.

Vind je dat dingen die mensen online zeggen net zo serieus genomen moeten als in het echte leven?
Ik denk dat mensen veel eerlijker zijn online, ze zeggen wat ze echt denken. Maar aan de andere kant kun je het allemaal ook niet heel serieus nemen. Het is toch een sociaal platform en er zijn heel veel trolls aanwezig.

En bij een doodsbedreiging?
Het ligt eraan wat voor functie je hebt. Als je een publiek figuur bent, zoals een politicus, kun je verwachten dat je online beledigd of zelfs bedreigd wordt. Maar als je een willekeurig iemand op het internet beledigt vanwege zijn huidskleur — racisme dus —vind ik persoonlijk dat dat niet kan. Ik denk dat er wel een grens is, maar weet niet waar je die lijn precies moet trekken. Ik denk dat het meer aan jezelf moet liggen hoe serieus je bepaalde uitspraken neemt, dan aan degene die de uitspraken doet, of dat de rechtspraak erbij moet komen kijken.

VICE: Vind je dat iemand het recht heeft om jou te beledigen?
Angelo: Ik vind het een moeilijke kwestie, al denk ik dat iedereen genoeg gezond verstand heeft om zelf aan te kunnen voelen waar iemands grens ligt. Maar ik vind beledigingen sowieso nutteloos. Het heeft een negatieve lading, het enige doel is dat je probeert iemand naar beneden te halen.

Wanneer denk je dat een mening of een belediging strafbaar zou moeten worden?
Wie ben ik om dat te bepalen? We leven in een systeem waarbij wetten zijn gemaakt, of we het er nou mee eens zijn of niet. Ik vind het moeilijk om te zeggen of je iemand moet bestraffen om bepaalde uitspraken, en ik denk dat het veel nuttiger is om de focus te leggen op wat kunnen we eraan doen.

Het rechtssysteem veroordeelt alleen maar, in plaats van dat men verandering teweeg brengt. Ik denk dat het veel beter is als we kijken naar educatie en opvoeding. Bepaalde onderwerpen zouden geïntegreerd moeten worden in het educatiesysteem. Daardoor leer je kinderen om wederzijds respect te hebben, rekening te houden met andere culturen en kritisch na te denken. De focus ligt nu te veel op symptoombestrijding, in plaats van het werkelijke probleem oplossen.

VICE: Vind je dat iemand het recht heeft om jou te beledigen?
Christine: Nee, totaal niet. Ik denk dat beledigen niet sociaal geaccepteerd is, en dat dat ook zo hoort.

Wat versta je onder een belediging?
Ik denk dat het vooral een belediging is als het iets heel onredelijks is, maar dat kan heel persoonlijk zijn. Wat ik onder onredelijk versta, is wanneer iemand een belediging krijgt vanwege zijn of haar afkomst of uiterlijk.

Wanneer denk je dat een mening of een belediging strafbaar zou moeten zijn?
Wat ik zelf een keer heb meegemaakt in Utrecht, is dat iemand schold met een ziekte en er Chinees achter plakte. In dat soort gevallen, als het puur om iemands etniciteit gaat, mag het voor mijn part bestraft worden.

Wanneer heb jij voor het laatst iemand beledigd?
Gisteravond heb ik een vriendin van me beledigd. Ik eet na zes uur 's avonds niet meer, en zij helpt me om dit vol te houden. Toen ik een pan vastpakte zei ze: "Laat die pan los, anders gooi ik hem tegen je hoofd aan." Ik zei: "Jij ook bedankt, dikzak".

VICE: Vind je dat iemand het recht heeft om jou te beledigen?
Jan: Doorgaans zou ik zeggen van wel, maar daar zijn nuances in. Heb ik bijvoorbeeld op iemands voet getrapt, heb ik hem uitgescholden, heb ik hem beledigd of geprovoceerd? Als iemand mij een eikel vindt, mag hij dat van mij best zeggen. Maar als ik tot een minderheid zou behoren, en iemand mij zou aanvallen op mijn afkomst, dan zou het een ander verhaal zijn.

Wanneer denk je dat een mening of een belediging strafbaar zou moeten zijn?
Als je erop uit bent om iemand neer te halen vanwege zijn geloof of afkomst, of categorisch een hele groep probeert te beledigen, dan ben je fout bezig. Als iemand "minder Marokkanen!" roept, mag dat wat mij betreft behoorlijk strafbaar zijn.

Wanneer heb jij voor het laatst iemand beledigd?
Een vriend van me is me nog twintig euro schuldig. Die had hij zogenaamd niet, maar hij gaat wel doodleuk naar allerlei concerten, terwijl ik hard zwoeg om mijn centen te verdienen. Ik noemde hem een luie lul.

VICE: Vind je dat iemand het recht heeft om jou te beledigen?
Saïr: Nee, al ligt het er wel aan wie. Als het een vriend is, prima. Maar als je iemand niet kent, en als iemand een hele groep aanvalt om iets waar zij niks aan kunnen doen…discriminatie vind ik niet kunnen.

Vind je dat dingen die mensen online zeggen net zo serieus moeten worden genomen als dingen die men zegt in het echte leven?
Als je op het internet iets zegt, dan kan het heel anders vallen dan je het bedoelt. Daar moet je wel rekening mee houden. Als je iemand in het echt spreekt, dan kan je diegene zien, en kan je zien hoe diegene het ervaart en wat voor emoties er worden uitgedrukt. En als de ander het dan niet begrijpt, kun je ook meteen het gesprek aangaan. Maar ja, op Twitter zijn het ook vaak dingen die verkeerd worden opgevat. Als je iemand uitscheldt, vind ik dat dat even serieus kan worden genomen als in het echt. Maar als het over iets gaat dat verkeerd opgevat wordt, dan niet.