Iedereen die weleens bespuugd, nagefloten, aangeraakt of uitgescholden is op straat, weet hoe vervelend dat is. En behalve de actie zelf, kan er ook een wrange nasmaak achterblijven: waarom zei ik niks terug, waarom voel ik die hand in mijn kruis nog steeds, waarom stond ik met mijn mond vol tanden?
In de twee grootste steden van Nederland, Amsterdam en Rotterdam, heeft zo’n tachtig procent van de vrouwen boven de 15 of 18 jaar te maken gehad met mensen die naar ze fluiten, sissen of seksuele of beledigende opmerkingen roepen. En de helft van de mensen uit de lhbt-gemeenschap vermijdt weleens openbare ruimten wegens straatintimidatie. Niet heel gek dus dat minister Grapperhaus van Veiligheid en Justitie deze week een een wetsvoorstel deed waarin, naast seks tegen iemands wil, ook intimidatie (zowel online als op straat) strafbaar wordt gemaakt.
Videos by VICE
Ook Davide Janssen (26) heeft veel te maken gehad met seksuele intimidatie. Toen ze op vakantie was in Athene, zaten mensen haar achterna of fotografeerden haar zelfs. “Het was zo erg dat ik op een gegeven moment niet meer in een korte broek of jurk over straat durfde te lopen,” vertelt ze aan VICE.
Dus begon ze een project: NaSmaak. Ze maakte kaartjes ter grootte van een pinpas die je weg kunt geven als je op straat wordt geïntimideerd. Davide: “Wat ik in Athene zo frustrerend vond, was dat ik niet wist wat ik ertegen kon doen. Ik heb geschreeuwd, heb een gesprek aangeknoopt, of ik negeerde het. Maar niets hielp. Ik voelde me daardoor zo ontzettend machteloos. Want iemand laat jou je minderwaardig voelen, en vervolgens kan je er niets tegen doen.”
VICE: En dus ben je kaartjes gaan maken.
Davide: Ja. Er moet toch iets tegen gedaan kunnen worden, dacht ik. Als ik het niet kan zeggen, dan schrijf ik het wel op. Dan kan ik het ook in een andere taal opschrijven, en heb ik altijd iets bij me waarmee ik wel voor mezelf op kan komen, zonder dat ik zelf fysiek die confrontatie hoef aan te gaan.
Wat staat erop dan?
Toen ik het maakte, vond ik het erg belangrijk dat de kaart niet meteen opende met een aanval. Want ik wil dat de persoon die het weggeeft ook de kans krijgt om weg te lopen. Daarom staat er op de voorkant “lees mij” en dan kan je de kaart verder openvouwen. Daarna staat er: “Als de persoon in kwestie je zus, vriendin, moeder of dochter zou zijn, zou jij het oké vinden als die op dezelfde manier wordt benaderd?” Door dit erop te zetten, hoop ik dat mensen die de kaart krijgen, reflecteren op hun gedrag. Ik eindig daarom ook met: “Jouw acties beïnvloeden de mensen om je heen, dus laten we reflecteren op onszelf, en groeien.”
Heb je zelf al eens zo’n kaartje uitgedeeld?
Ik heb het laatst voor het eerst gedaan.
En?
Ik was op het vliegveld. Daar deed ik wat rekoefeningen, want ik had net een hele lange vlucht gehad. Even verderop zaten een paar mannen. Een van hen benaderde mij terwijl ik aan het rekken was, en begon een praatje met me te maken. Ik ging daar vriendelijk op in, maar op een gegeven moment bedankte ik hem en wenste ik hem verder een prettige dag. Hij ging terug naar zijn stoel, maar liet me niet met rust. Hij bleef naar me kijken, kwam dichterbij zitten, begon een gesprek met de mannen om zich heen en wees naar mij. Ik voelde me steeds minder op mijn gemak. Dus toen pakte ik het kaartje, en gaf ik het. Daarna liep ik weg.
Hoe was het om het kaartje te geven?
Het voelde heel goed. Want wat hij ook met het kaartje zou doen: ik heb toch voor mezelf op kunnen komen. En dat was echt te gek.
Hebben andere mensen de kaartjes al gebruikt?
Een vriendin van me vertelde me laatst dat ze het kaartje had weggegeven. Een jongen, die best wel dronken was, bleef haar lastigvallen. In eerste instantie vroeg ze of hij haar alsjeblieft met rust wilde laten. Maar hij bleef doorgaan. Dus pakte ze een kaartje dat ze bij zich had en stopte het in zijn jaszak toen hij even niet keek. Op het kaartje had ze geschreven “dit was het meisje uit de bar.”
Ben je niet bang dat iemand zo’n kaartje leest, het niet begrijpt en het dan gewoon weggooit?
Ja, dat kan. Het is natuurlijk nooit leuk om op je eigen gedrag aangesproken te worden. Zeker als het ongevraagd is. Toch werkt het kaartje op twee manieren. Aan de ene kant geeft het macht terug aan de persoon die wordt geïntimideerd, dus die is bij het weggeven van zo’n kaartje hoe dan ook binnen. Aan de andere kant heeft het hopelijk wat impact op de persoon die het leest – waardoor diegene de volgende keer stilstaat bij het effect wat zijn gedrag op anderen heeft. Daarom heet het project ook NaSmaak: de dader wordt naderhand geconfronteerd met de nasmaak van wat zijn acties bij iemand anders teweeg hebben gebracht.
We hebben het tot nu toe vooral over mannen die vrouwen intimideren. Is dit kaartje alleen bedoeld voor vrouwen om aan mannen weg te geven?
Ik weet dondersgoed dat er vele vormen van intimidatie bestaan, en dat het ook bij mannen voorkomt. Dit kaartje komt met name voort uit mijn eigen ervaring – en ik heb in mijn persoonlijke ervaring alleen nog maar met seksuele intimidatie van mannen te maken gehad. Dat betekent niet dat er niet ook kaartjes ontworpen kunnen worden voor mensen die zich nu misschien nog niet in de boodschap gerepresenteerd voelen. Uiteindelijk zou ik willen dat iedereen zo’n kaartje zou kunnen gebruiken op het moment dat diegene seksueel geïntimideerd wordt. Daarom hebben de illustrator, Maria Walnut, en ik nagedacht over de tekeningen op de kaartjes. Zo staat er niet alleen maar een vrouw met lang golvend haar op, maar ook een vrouw met een hoofddoek.
Denk je dat NaSmaak gaat helpen om seksuele intimidatie tegen te gaan?
Seksueel geweld is een groot en structureel probleem, dus ik verwacht niet dat dit kaartje meteen de wereld gaat veranderen. Het gaat om kleine veranderingen; micro-revoluties die teweeg worden gebracht op het moment dat iemand zo’n kaartje heeft ontvangen.
De NaSmaak-kaartjes kan je hier gratis in het Nederlands, Engels, Duits, Frans en Spaans downloaden.