De foto’s van Lauren Greenfield tonen de walgelijke kant van geld (en onszelf)

Geld en weelde als statussymbolen, daar kijk ik altijd een beetje geamuseerd naar, omdat ik er zo weinig mee heb. In plaats van in een gouden Maserati rijd ik op een roestbruine Kronanfiets, in plaats van een pak draag ik een ironisch Turtles-T-shirt. Daarom bekeek ik het nieuwe fotoboek Generation Wealth in eerste instantie met enige afstand. Een boek dat op antropologische wijze kijkt naar het gekke gedrag van rijke Amerikanen en Chinezen, dacht ik. Pas toen ik het boek gelezen had besefte ik dat het net zo goed over mij ging, een Hollandse knaap met een Instagram-account. Laat me dit verder toelichten.

Het boek van de Amerikaanse fotograaf en documentairemaker Lauren Greenfield gaat over de cultuur die Birkins-Hermes-tassen van 300 duizend dollar, Kim Kardashian en Donald Trump voortbracht – een cultuur van rijkdom, narcisme en beroemdheid. Het is een vijfhonderd pagina’s tellend overzichtswerk dat er zelf ook duur uitziet: een stoffen gouden kaft, voelt zwaar als een goudstaaf. OF IS HET LOOD, AMMIRITE. Het boek staat vol foto’s en interviews met mensen als hedgefundmanagers, de rapper Future, callgirls, Chinese vrouwen die westerse etiquetteles geven en Kim Kardashian. Het werk toont, zonder morele oordelen te vellen, fascinerende en walgelijke taferelen. Maar in die walging zit iets verontrustends.

Videos by VICE

De 43-jarige Xue Qiwen in haar appartement in Shanghai, dat ingericht is met meubels van haar lievelingsmerk Versace, 2005. In 1994 begon Xue een bedrijf dat industriële kabels verkoopt, en sindsdien heeft ze nog vier bedrijven geleid. Ze is lid van drie golfclubs, waarvan het lidmaatschap bij elke ongeveer honderdduizend dollar kost. Foto en tekst © 2017 Lauren Greenfield

Generation Wealth is het resultaat van 25 jaar lang fotograferen door Greenfield, die voor ze fotograaf, schrijver en filmmaker werd visuele antropologie en fotografie aan Harvard studeerde. Een van de eerste projecten die Greenfield na haar afstuderen deed, was een antropologisch project in een Maya-dorp. “Het frustreerde me dat ik door de taalbarrière en beperkt begrip van de cultuur die ik waarnam niet het soort intieme kennis kon opdoen waar ik naar verlangde,” vertelde Greenfield vorige week in Amsterdam.

Een cultuur waar ze dat wél kon, was die cultuur waar ze zelf uit voort kwam. Begin jaren negentig zag Greenfield in Los Angeles een scene ontstaan waarin materiële welvaart voorop stond. Jongens en meisjes deden er alles aan om een air van rijkdom, succes en welvaart uit te stralen. Het was een uitvloeisel van het soort gedrag en atmosfeer dat Brett Easton Ellis beschreef in Less Than Zero, of wat je zag in series als Beverly Hills 90210 en Melrose Place. “Ik besefte dat ik die cultuur door en door kende, het Los Angeles van buitensporig materialisme. Die was net zo goed een antropologische blik waard als andere niet-Amerikaanse culturen. Ik ging terug naar mijn high school en begon vast te leggen wat ik daar zag. Op een van de eerste foto’s die ik maakte zie je jongeren hun geld tonen. Begin jaren negentig, dertienjarigen die allemaal biljetten van honderd dollar hebben.”

Greenfield had haar onderwerp gevonden. Maar ze legde meer vast dan alleen de uiterlijke kenmerken van weelde. Minstens zo belangrijk is wat weelde met de psyche doet, en het lichaamsbeeld. “Op die middelbare school fotografeerde ik een meisje dat tot mooiste meisje van de klas was gestemd. In een interview vertelde ze al dat ze die druk als heel zwaar en stressvol ervoer.”

Een vipgast “makes it rain” met honderden dollarbriefjes tijdens een uitverkochte zaterdagavond in de Marquee, een van de best lopende nachtclubs in de Verenigde Staten, Las Vegas, 2012. Hiphopartiest Fat Joe heeft dit gebruik gepopulariseerd met zijn hit Make It Rain. Foto en tekst © 2017 Lauren Greenfield

Doordat ze zich al zo lang met dit onderwerp bezighoudt, heeft ze het idee dat ze Amerika heeft zien veranderen. “Voor mij laat dit werk een aardverschuiving in waarden in Amerika zien,” zegt Greenfield. “Waar vroeger mensen hard werken, spaarzaamheid en discipline hoog in het vaandel hadden staan, voeren nu de waarden van bling, beroemdheid en narcisme de boventoon.”

Wat Greenfield voor haar camera vastlegt kun je zien als het vastleggen van extremen. Mensen met vrij normale banen die alles opzij zetten om plastische chirurgie te betalen. Limo Bob, die de langste limousine ter wereld heeft en die honderdduizenden dollars uitgaf aan de Super Sweet 16 van zijn zoon. Vrouwen die heel bewust callgirl zijn geworden om gierend rijk te worden. Het gedrag van superrijken als P Diddy. De auto’s van de sjeiks van Dubai. De kunstcollectie van Carlos Slim. En natuurlijk het huis van de schatrijke Jackie en David Siegel, dat het grootste huis ter wereld zou worden, maar waarvan de bouw werd gestaakt doordat de financiële crisis van 2008 uitbrak, en ook het grootste huis ter wereld gewoon door de bank werd ‘foreclosed’. (Dit was ook het onderwerp van Greenfields film The Queen of Versailles, die ook in Nederland een hit was.)

Dit soort mensen en taferelen zijn om te duizelen, en soms van te giechelen, maar vaak ook om van te walgen. De zesjarigen die meedoen aan schoonheidswedstrijden bijvoorbeeld, de pijn die vooral vrouwen lijden als ze onder het mes gaan, de standaard waar steeds maar naartoe geleefd moet worden: deze mensen komen soms doodmoe over.

Ilona thuis met haar vierjarige dochter Michelle, Moskou, 2012. Ilona’s trui is voor haar persoonlijk in deze kleur gemaakt door Andrey Artyomov, wiens Walk of Shame-kledinglijn erg in zwang is bij de vrouwen van oligarchen. Foto en tekst © 2017 Lauren Greenfield

In het gedrag van Greenfields onderwerpen zit iets manisch, een afgrijselijke vlucht voorwaarts. Rapper Future vertelde hoe hij ook toen hij nog geen geld had duizenden dollars in de belangrijkste stripclub van Atlanta uitgaf, omdat hij een imago van succes wilde cultiveren. Hedgefundmanagers vertellen hoe ze meer dan honderd uur per week werkten om gewoon zoveel mogelijk geld te vergaren. Wat het boek dan weer niet laat zien zijn de mensen die geld uitgaven als Future, maar niet zijn muzikale talent hadden.

Het griezelige is dan ook hoezeer deze cultuur mainstream is geworden.

President Obama zei in een speech in 2009: “Niet alle kids kunnen LeBron of Lil Wayne worden. Ik wil dat ze wetenschappers en ingenieurs willen worden, dokters en docenten, niet alleen basketbalspelers en rappers.”

Donald Trump heeft daarentegen gouden gordijnen in het Witte Huis laten ophangen en deelt de wereld in in winnaars en losers.

Limo Bob in zijn kantoor, Chicago, 2008. Bob is eigenaar van een limo van dertig meter die in het Guinness Book of World Records heeft gestaan als ‘s werelds langste limousine. Foto en tekst © 2017 Lauren Greenfield

Los van wat het betekent dat zo’n man president van Amerika is geworden, dwingt Greenfield je ook naar jezelf te kijken. Als je de verhalen en onderwerpen van Greenfield bekijkt, kan het ongemakkelijke gevoel je bekruipen dat jij zelf niet zulke rigoureuze keuzes maakt, dat je de loser bent die achterblijft. Waarom zou je jezelf niet kleden naar succes? Waarom niet alles op alles zetten voor likes? Het ongemak zit hem erin dat we hier meestal al naar streven: ik ben een volwassen man die deze week uit zijn hum was omdat een foto op Instagram niet genoeg likes kreeg.