Identiteit

De menhera-subcultuur doorbreekt taboes over geestelijke gezondheid met mode

Menhera mode doorbreekt taboes geestelijke gezondheid

Een modesubcultuur die symbolen uit de medische wereld – pillen, pleisters, spuiten en zelfs scheermesjes – gebruikt om taboes te doorbreken en gesprekken over geestelijke gezondheid op gang te brengen? Dat klinkt onconventioneel, maar het is precies wat menhera is.

Menhera betekent iets als ‘geestelijk genezer’ in het Japans en koppelt de beroemde pastelkleurige kawaii-look aan onderwerpen waar nog steeds een stigma op rust, zoals automutilatie, PTSS en chronische aandoeningen. Volgens de fans heeft de look een hele gemeenschap ertoe aangezet om openlijker te praten over geestelijke gezondheid.

Videos by VICE

De stijl ontstond in de wijk Harajuku in de Japanse hoofdstad Tokio, sinds jaar en dag de geboorteplek van een hele hoop bizarre modetrends. ‘Harajuku’ of ‘Harajuku-mode’ is zelfs een verzamelnaam geworden voor die bonte verscheidenheid aan subculturen. Het mag geen verrassing heten dat menhera is ontstaan in Japan, een land dat een gecompliceerde verhouding heeft met geestelijke gezondheidsproblemen en hoge zelfmoordcijfers. In Japan bestaat zelfs een aparte naam voor zelfmoorden door een teveel aan overwerken: karo jisatsu.

De hashtag #menhera staat tot op heden onder 69,4 miljoen posts op TikTok en 131.000 posts op Instagram. Allemaal content over glitterende scheermesjes, zilveren injectienaalden en kettinkjes in de vorm van een strop. Voor buitenstaanders kan de look extreem overkomen, maar mensen binnen de scene zeggen dat het hen heeft geholpen om over hun eigen geestelijke gezondheid te praten.

De 23-jarige Addy Somers wordt internationaal erkend als een van de beste Britse contentcreators binnen de menhera-subcultuur. In zeven jaar tijd heeft Somers met haar instagram-account @addyharajuku een aanhang opgebouwd van 100.000 volgers. Ook heeft ze meer dan een half miljoen volgers op Tiktok.

“Ik draag zelf elke dag menhera. Laatst droeg ik een stanleymes aan mijn ketting en snoepsieraden in de vorm van pillen. Dat vertelt een tegendraads verhaal,” zegt Addy. “Mensen voelen zich ertoe aangetrokken omdat de iedereen het begrijpt. Ja, het valt op omdat het er een beetje ‘raar’ uitziet, maar het komt niet intimiderend over. Ik denk dat het mensen het gevoel geeft dat ze er leuk uitzien, terwijl het ook een verhaal vertelt over degene die het draagt.”

De keuzes die je binnen de menhera-subcultuur kunt maken, zijn erg persoonlijk. Je kleding en accessoires zijn een soort canvas waarop je je kunt uitdrukken, afhankelijk van hoe je je die dag voelt. Menhera is eigenlijk een soort ‘vent art’, een vorm van expressie waarbij een bepaalde emotie op creatieve wijze wordt ‘geventileerd’ – in dit geval met behulp van mode.

Het gaat niet alleen om objecten als scheermesjes of verband om automutilatie aan de orde te stellen, of spuiten voor hormooninjecties of als je verslaafd bent. De ontwerpers die menhera verkopen, bieden ook een groot aantal kledingmaten aan, wat inclusief aanvoelt. Ze gebruiken zacht, los materiaal dat comfortabel zit en waarin je je makkelijk kunt bewegen. Comfort is het sleutelwoord. Denk aan leggings, sweaters en slobbertruien.

“Niemand verwacht iets van je,” zegt Somers. “Je kunt comfortabele kleding aandoen of je tooien in een extravagante outfit met een korset en zo, het is allemaal even valide.” Ze maakt duidelijk dat het doel van menhera niet het najagen is van sympathie of aandacht. Het gaat om empowerment.

“Je kunt de negatieve ervaringen uit je leven omvormen in iets wat je met trots draagt. Ik heb het gevoel dat ik echt wat heb gehad aan dat proces. Het is niet zo dat je je over je ervaringen heen moet zetten, maar je haalt ze naar de voorgrond, zodat jij weer de controle hebt. Het kan heel catharsisch werken.”

Ik vraag Somers waarom de trend zo populair is geworden buiten Japan. “Ondanks dat er betere behandelingen zijn voor je geestelijke gezondheid in westerse landen, bestaan er nog steeds veel misvattingen,” zegt ze. “Geestelijke gezondheid is een universele ervaring, die de mode-, kunst- en menhera-gemeenschap beter bespreekbaar kan maken. Dat kan troost bieden.”

Puvithel Rajan. Foto met dank aan Rajan, door Mory Laine.
Puvithel Rajan. Foto met dank aan Rajan, door Mory Laine.

Kleding- en accessoire-ontwerper Puvithel Rajan (@puvithel) uit de Amerikaanse staat Ohio gelooft dat menhera mensen kan helpen zich uit te drukken in mode. Dit is de reden dat ze vaak thema’s omtrent geestelijke gezondheid verwerkt in haar werk. De 30-jarige hoopt met haar creaties de aandacht te vestigen op gezondheids- en sociale kwesties: ze werkt momenteel aan een menhera-collectie met een PTSD-thema. Op het topje dat ze draagt tijdens ons interview staat: “Ik heb mezelf geen pijn gedaan.”

“Dit kledingstuk komt voort uit een samenwerking met een andere kunstenaar,” vertelt Rajan. “Als het gaat over PTSS is er nog steeds veel sprake van victim blaming. Met dit ontwerp geef ik de boodschap mee dat slachtoffers niet beschuldigd moeten worden – er is iets vreselijks gebeurd met mensen die lijden aan deze ziekte.”

“Het gebruik van medische thematiek in de mode gaat over destigmatisatie,” vervolgt Rajan. “Pillen vind ik als onderwerp bijvoorbeeld erg leuk. Ik heb persoonlijk geworsteld met het stigma rond het gebruik van pillen. Als we iets schattig maken in plaats van eng, kan dat mensen helpen zich er niet meer zo slecht over te voelen of er anders over na te denken.”

“Mensen dragen menhera om allerlei verschillende redenen,” voegt ze toe. “Ik heb mensen gezien die een setje droegen met accessoires in de vorm van spuiten, omdat ze hormoontherapie ondergingen en testosteron injecteerden, bijvoorbeeld.”

Rajan is het eens met Somers’ gedachten over empowerment. “Menhera is een activistische en politieke groep, het is meer dan alleen mode. #menhera is voor mensen binnen de gemeenschap een veilige ruimte om met elkaar te praten.”

Menhera influencer @sunreiireii
Rachel Caton (@sunreiireii). Foto met dank aan Caton

Volgers benadrukken dat ze er niet op uit zijn om geestelijke gezondheidsproblemen te verheerlijken of te bagatelliseren. De 23-jarige Rachel Caton (@sunreiireii) licht toe: “Menhera is een term die is bedacht door mensen uit deze gemeenschap, voor deze gemeenschap. Het is nooit bedoeld om iemand te triggeren.”

Caton erkent wel de mogelijke risico’s van bepaalde aspecten van de menhera-stijl: “Het zou zomaar kunnen dat iemand er wel door wordt getriggerd. Helaas proberen mensen trends die ze online zien na te bootsen, wat verkeerd kan worden geïnterpreteerd, zeker als ze daarin doorslaan. Uiteindelijk doen mensen aanstootgevende dingen als ze zich niet genoeg hebben ingelezen.”

“Maar mensen binnen deze gemeenschap,” voegt ze toe, “hebben wel onderzoek gedaan en begrijpen beter waar dit alles vandaan komt. Toen ik menhera ontdekte, was het alsof ineens het licht aan ging. Ik had zoiets van: holy shit, dit is het.”

Caton speelt graag met verschillende combinaties van stijlen die allemaal onder harajuku vallen. “Ik worstel met geestelijke gezondheid en ik gebruik mijn lichaam als een canvas om te laten zien hoe ik me die dag voel. Het voelt euforisch als je de ruimte hebt om te kunnen zeggen: vandaag voel ik me klote, maar ik zie er in ieder geval leuk uit.”

De 29-jarige ontwerper Charlotte Remington (@eggliencreations) is ook fan van menhera. De stijl, zegt ze, heeft haar geholpen om te gaan met periodes van depressie en manische episodes als gevolg van haar bipolaire stoornis.

“Ik merkte dat als ik manisch was, ik echt een uitlaatklep nodig had voor alle energie,” zegt ze. “Ik ben begonnen met veel verschillende technieken te experimenteren en werd uiteindelijk verliefd op epoxyhars. Nu ontwerp en maak ik kleding, tassen en speldjes, veelal met een menhera-thema. Als ontwerper – en misschien speelt het feit dat ik bipolair ben ook een rol – schommel ik voortdurend tussen de drang negatieve gevoelens te willen afreageren en aan de andere kant mensen te willen opvrolijken met mijn positiviteit. Mijn winkel staat bomvol objecten die helpen bij dat soort gevoelens.”

Menhera is niet het eerste voorbeeld van zogenoemde ‘vent art’ in de modewereld: In 2001 raakte Alexander McQueen in opspraak vanwege een show die geïnspireerd was op een psychiatrisch ziekenhuis. Maar ondanks de schok die je zou kunnen ervaren als je iemand scheermesjes of een stanleymes ziet dragen, heeft menhera hetzelfde doel als veel andere bewustmakingscampagnes op het gebied van de geestelijke gezondheid. Het stelt mensen gerust dat het oké is om niet oké te zijn. En ondertussen zie je er ook nog fantastisch uit.