Het was een eerbetoon aan hun overleden ploeggenoot Jordan Hankins. De 19-jarige studente had nog geen week daarvoor zelfmoord gepleegd. Het nieuws van haar dood ging als een schok door de Amerikaanse basketbalgemeenschap.
“Mijn hart brak toen ik het hoorde,” zegt Chamique Holdsclaw, een gepensioneerde WNBA-ster. Holdslcaw reist het land door en probeert te voorkomen dat er meer sporters depressief raken. Ze kende Hankins niet persoonlijk, maar weet hoe zwaar de druk kan zijn in de Division 1, waarin Hankins speelde. Zoals veel jongvolwassenen kampte Holdsclaw zelf namelijk ook met depressie tijdens haar studietijd en zoals zovelen hield ze dat voor zichzelf.
Videos by VICE
“Toen ik het verhaal las, moest ik denken aan haar omgeving en hoe de mensen dichtbij haar de symptomen niet zagen. Ik was er zelf ook goed in om mijn depressie te verstoppen. Ik wilde dat iedereen, mijn oma, vrienden en coaches, dacht dat alles prima ging, terwijl dat niet zo was.”
Tijdens haar studententijd bij de University of Tennessee leek het erop dat de basketbalwereld uit de hand van Holdsclaw at. Ze werd gecoacht door Pat Summitt en hielp haar team aan drie kampioenschappen achter elkaar. In 1998 en 1999 werd ze uitgeroepen tot Women’s College Basketball Player of the Year. “Ik was een steratleet in mijn studententijd en zou snel prof worden. Dat was ook wat ik uit wilde stralen, terwijl er van alles omging in mijn hoofd,” zegt ze.
Haar coach had destijds een van de sterkste en meest invloedrijke opleidingen van het land opgezet in Tennessee. Haar teams wonnen aan de lopende band. Sportzender ESPN en het nieuws berichtten constant over hun overwinningen. Holdsclaw werd dus zelf ook snel een soort beroemdheid, wat destijds bijzonder was als je nog op universiteitsniveau speelde. Maar ze kon er niet van genieten. Iets in haar stond het niet toe.
“Ik weet nog dat ik besloot een gesprek aan te vragen met coach Summitt,” zegt Holdsclaw. “Ik zei haar dat ik me niet oké voelde. Er gebeurden allemaal mooie dingen in mijn leven, maar ik voelde dat het niet goed zat.”
Summitt was een coach die goed lag bij de spelers. Ze kon het goed vinden met elke speler in haar team, van de sterren tot de bankzitters. Dat was een van de facetten waarop ze zich onderscheidde van andere trainers in het collegebasketbal. Die basis van vertrouwen gaf Holdsclaw het laatste zetje om open te zijn tegen haar coach over de diepe, donkere put van ongeluk waarin ze was gevallen en maar niet uit kwam. “Ik vertrouwde haar en dat was belangrijk,” zegt ze. “Ik voelde me veilig.”
Jaren later beseft Holdsclaw meer dan ooit hoeveel mazzel ze destijds heeft gehad.
“Doordat ik inmiddels met heel veel mensen heb gepraat, weet ik dat mijn situatie bijzonder was,” vertelt ze. “De meeste coaches zijn niet zoals Summitt. Tegenwoordig willen coaches snel door naar de volgende, beter betaalde baan en alleen maar winnen. Niet dat Summitt niet wilde winnen, maar zij had zoveel controle over de opleiding, dat ze kon zeggen: dit kind heeft hulp nodig. Ze was succesvol genoeg om een stapje terug te kunnen nemen en het grote plaatje te zien. Maar moet je je voorstellen hoe het is om nu een jonge trainer te zijn, die onder druk staat om zijn of haar baan te houden. Als je alleen maar moet winnen, kan je niet aan het persoonlijke welzijn van elke leerling denken.”
“College-atleten zitten in een moeilijke positie. Ze zijn er onzeker over om met anderen over hun emoties te praten. Ze willen niet dat andere mensen erachter komen, de coach niet, de ploeggenoten niet. Ze zijn bang dat hun toekomst en mogelijkheid om een profcontract te tekenen dan naar de knoppen gaan.”
Zelfs vandaag de dag, nu er meer aandacht voor de mentale gezondheid van sporters is, denkt Holdsclaw dat Summitt een uitzondering is. Uit een recent onderzoek bleek dat 55 procent van de speelsters in de Division I van het vrouwenbasketbal in Amerika denkt dat hun coach om hun geestelijke gezondheid geeft. Uit hetzelfde onderzoek bleek dat het aantal speelsters dat het gevoel heeft “buitensporig gestressed” te zijn toeneemt. Dat past binnen de toename van mentale problemen in het Amerikaanse studentenleven als geheel.
Uit andere studies blijkt dat de zelfmoordratio lager is onder atleten dan onder de rest van de bevolking. Maar bekende voorbeelden, zoals dat van Hankins of Madison Holleran van de University van Pennsylvania, roepen aandacht op voor de druk op atleten en of zij wel de steun krijgen die ze nodig hebben.
De bond voor collegebasketbal (NCAA) heeft in 2013 een taskforce opgericht om de mentale problemen van hun sporters te behandelen en om tot een oplossing te komen. Vorig jaar publiceerde de bond het handboek Mental Health Best Practices, met goedkeuring van meer dan 20 organisaties uit de geestelijke gezondheidszorg, sportwereld en wetenschap. “Met het handboek willen we sportbegeleiders in opleidingen richtlijnen geven voor steun aan atleten,” zegt Mary Wilfert, directeur van de NCAA.
De NCAA heeft geen statistieken of budget beschikbaar voor programma’s om mentale gezondheid te verbeteren, maar volgens Wilfert komt het steeds vaker voor dat sportafdelingen van universiteiten professionals uit de geestelijke gezondheidszorg aanstellen om de spelers te ondersteunen. Wilfert zegt dat het verder belangrijk is dat coaches een omgeving creëren waarin open over mentale gezondheid wordt gepraat en erkend wordt dat dit cruciaal is.
“De NCAA heeft onlangs een video gemaakt over de mentale gezondheid van sporters, met een speciaal onderdeel voor coaches,” zegt ze. “Dit project traint coaches om empathisch te reageren op studenten. We bekijken nu of het goed is om dit ook op grotere schaal toe te passen.”
Holdsclaw vindt ook dat coaches meer betrokken moeten zijn bij de levens van de spelers. “Coaches moeten de families van de spelers leren kennen, vragen hoe het in de klas gaat, vertrouwen opbouwen en paraat staan,” zegt ze. “Coach Summitt ging er helemaal voor. Zij was er helemaal op gefocust om haar spelers te helpen optimaal te presteren. Ze ging voor je door het vuur.”
Summitt zorgde ervoor dat Holdsclaw in Tennessee terecht kon bij een goede therapeut. De behandeling hielp haar in de laatste jaren op de universiteit en de eerste jaren in de WNBA. Maar haar depressie werd erger en brak haar uiteindelijk op. In 2007 maakte ze als speelster van de Los Angeles Sparks opeens een einde aan haar carrière. Ze verdween uit de spotlight. Toen voelde het voor Holdsclaw nog niet goed om openlijk over te praten over haar depressie. Ze zei dat ze fysiek moe was en rust moest nemen. Ze keerde in 2008 ook terug in de sport, voor een korte periode bij Atlanta Dream, waarna ze het nog een keer probeerde bij de San Antonio Stars. Maar de comebacks waren niet succesvol en duurden kort.
In 2012 ging het helemaal mis. Holdsclaw werd gearresteerd nadat ze met een pistool op de auto van een ex-vriendinnetje had geschoten. Een paar maanden daarvoor had ze een autobiografie uitgebracht, Breaking Through, waarin ze gedetailleerd vertelde over haar depressies. Ze gaf toe schuldig te zijn en kreeg drie jaar voorwaardelijke gevangenisstraf, een boete en een taakstraf. Holdsclaw zegt dat dit zwaar was, maar nodig. Ze werd erdoor gedwongen haar behandeling onder de loep te nemen. Ze sprak met professionals, werd gediagnosticeerd met bipolaire stoornis en kreeg medicijnen voorgeschreven.
Het gaat nu een stuk beter met Holdsclaw. Ze reist veel, spreekt over haar bipolaire stoornis en het belang van mentale gezondheid op universiteiten en basketbalteams door het hele land. Ze vraagt zich regelmatig af wat er met haar gebeurd zou zijn als Summitt niet haar coach was geweest. Volgens Holdsclaw heeft het een enorm verschil gemaakt dat ze nu al vroeg hulp kreeg.
“Als je zoiets snel en juist behandelt, kun je er vat op krijgen,” zegt ze. “Daarom is het zo belangrijk dat we met de jongere generaties praten en de boodschap overbrengen dat het goed is om over je emoties te praten en er zorg aan te besteden. We willen niet dat het een gewoonte wordt voor jongeren om het allemaal binnenboord te houden, want uiteindelijk zal de boel dan knappen.”
Holdsclaw staat erop dat geestelijke gezondheid meer besproken moet worden op scholen. Volgens haar moet het een vast onderdeel van de gymlessen van de kinderen worden, zodat kinderen de voortekenen kunnen erkennen als ze het moeilijk hebben met hun emoties. Maar het is, zegt ze, ook belangrijk om te onthouden dat dit iets is waar je je leven lang mee bezig bent.
“Ik ben niet gerepareerd,” zegt ze. “Ik heb nog steeds slechte dagen, net als ieder ander. Maar ik ben er eerlijk over. Dat is het verschil. Het feit dat ik er nu over kan praten, zorgt ervoor dat ik mijn bed uitkom op slechte dagen.”
—
Mis niets! Like VICE Sports Nederland voor je dagelijkse dosis ijzersterke sportverhalen.